Wonen en bouwen
Beleidskaders, -monitors en wetgevingGroei van de woningvoorraad en aantrekkelijke woonmilieus.
Woningvoorraad met toekomstwaarde.
Basis op orde.
Belangrijke ontwikkelingen die effect hebben op het wonen en bouwen, waarvan de aard en omvang van het effect nog lang niet allemaal duidelijk is.
Omschrijving taakveld
Rotterdam groeit. Goed wonen zorgt voor een stabiele (thuis)basis in een dynamische stad en vergroot daarmee de kans dat Rotterdammers actief en gezond opgroeien, leren, participeren in de samenleving en economie en zichzelf ontwikkelen onder veranderende omstandigheden. De gemeente faciliteert uiteenlopende woonwensen binnen de stadsgrenzen waardoor iedereen die iets voor Rotterdam kan betekenen (en andersom) een plek kan vinden en het voor bedrijven ook aantrekkelijk is zich hier te vestigen vanwege de aanwezige talenten en capaciteiten. De groei van de stad, samen met bijvoorbeeld de nieuwe economie, energietransitie en klimaatverandering brengen ook allerlei risico’s met zich mee. Rotterdam ziet juist kansen in deze dynamiek en werkt aan een positieve vertaling daarvan. Tegelijkertijd werkt de gemeente daarmee aan de weerbaarheid en de veerkracht (resilience) van de stad.
Huidige en nieuwe Rotterdammers kunnen in de komende vier jaar in onze stad nog beter een huis passend bij hun wensen en mogelijkheden vinden, in een prettige, veilige en groene woonomgeving. De gemeente pakt door op de ambities van de Woonvisie 2030, maar beseft dat de stad harder moet groeien qua woningaantallen en versneld moet verduurzamen en inspelen op andere transities (klimaat, mobiliteit, circulair bouwen, digitalisering) om ook in de toekomst een aantrekkelijke én resilient (veerkrachtig en toekomstbestendige) woonstad te kunnen blijven.
Tegelijkertijd ligt er een opgave om te zorgen dat de basis op orde blijft in de bestaande woningvoorraad. Groepen woningzoekenden die nu tussen wal en schip dreigen te vallen en/of een maatschappelijke meerwaarde hebben, worden door de gemeente extra ondersteund in hun zoektocht naar een woning. Met als inzet het wonen voor Rotterdammers zo veel mogelijk betaalbaar, toegankelijk en overlastvrij te maken en houden.
Belangrijke ontwikkelingen die effect hebben op het wonen en bouwen, waarvan de aard en omvang van het effect nog lang niet allemaal duidelijk zijn:
- Demografische ontwikkelingen zoals de ontwikkelingen in de huishoudensamenstelling, levensverwachting en migratie;
- Nationale energietransitie en de vertaling daarvan naar Rotterdam. Een woning verhoogt haar toekomstwaarde (en daarmee ook WOZ-waarde) door volledig te zijn aangepast op schone energie.
- Voortdurende klimaatveranderingen zodat woningen anders ingesteld moeten zijn op wateroverlast, waterschaarste en hittestress.
- Stedelijke mobiliteitstransitie, waarbij ingezet wordt op schone deelconcepten voor modaliteiten en meer ruimte voor fietsen, OV en lopen in de directe woonomgeving wordt geboden.
- Nationale en internationale ontwikkelingen ten aanzien van financiering van wonen zoals ontwikkelingen rondom het hypothecaire stelsel, de ontwikkeling van de rentestanden en de huurtoeslag en het landelijk fonds Duurzaam Funderingsherstel;
- Landelijke ontwikkelingen ten aanzien van wetgeving zoals de evaluatie van de Woningwet, de komst van de Omgevingswet en eventuele veranderingen in de Wet maatschappelijke ondersteuning;
- Landelijke subsidieregelingen en deals met het rijk ten aanzien van respectievelijk verduurzaming en het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ);
- Ontwikkelingen in de corporatiesector zoals fusies en saneringstrajecten;
- Ontwikkelingen en afspraken rond wonen op bovenlokaal niveau zoals de regionale woningmarktafspraken in de regio Rotterdam en op Zuidvleugelniveau de afspraken in het kader van de Verstedelijkingsalliantie;
- Ontwikkelingen in de markt (bijvoorbeeld prijspeil bouwmaterialen).
Strategische opgaven gebiedsontwikkelingen
Een aantal programma’s en gebiedsontwikkelingen in Rotterdam heeft belangrijke betekenis voor de sociaal-economische ontwikkeling van de stad. In deze ontwikkelingen wordt (in samenhang met andere beleidsambities) een belangrijke bijdrage aan de woningbouwopgave van de korte, middellange en lange termijn geleverd. Het betreft
Merwe4Havens
Het Merwe-Vierhavengebied (M4H), de plek voor de innovatieve maakindustrie, wordt verder ontwikkeld. Binnen M4H ontwikkelt het deelgebied Merwehavens zich tot een gebied met de nadruk op woningbouw, passend binnen de maakindustrie.
Stadionpark (incl. Feyenoord City)
Deze collegeperiode wordt een besluit genomen over de Gebiedsontwikkeling Feyenoord City, binnen de door de raad gestelde voorwaarden (stadion, wonen, bedrijvigheid, mobiliteit en werkgelegenheid voor Rotterdammers) en start de ontwikkeling van de Sportcampus en Park de Twee Heuvels
Hart van Zuid
Het project Hart van Zuid (inclusief het Motorstraatgebied) vindt zijn oorsprong in de gemeentelijke Stadsvisie 2030 (door de gemeenteraad vastgesteld in november 2007). Hierin is het gebied rond Ahoy, Zuidplein en Vaanweg-Pleinweg opgenomen als VIP-gebied. Dit gebied kan een sleutelrol vervullen in de zogenaamde ‘dubbelslag op Zuid”’: het wegwerken van achterstanden en het benutten van kansen. Hart van Zuid focust vooral op de kansen.
Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ): pijler Wonen
Binnen de pijler Wonen zetten we door op de transformatie van de focuswijken. Ingrepen in de goedkope woningvoorraad van Rotterdam-Zuid moeten ervoor zorgen dat gemengde woonmilieus op Zuid gerealiseerd worden, zodat er voldoende duurzame woonruimte beschikbaar komt voor sociale stijgers uit Zuid en nieuwe bewoners met midden- en hoge inkomens. Gemeentelijke middelen zijn vooral nodig voor de beoogde kwaliteitsslag in de goedkope particuliere woningvoorraad.
Duurzame gebiedsaanpak
Verspreid over de stad bestaat een aantal aandachtsgebieden voor de energietransitie van de gebouwde omgeving. Het betreft de gebieden Reyerdijk/Groot IJsselmonde, Pendrecht-Zuidoost, Rozenburg, Lage Land Oost (Prinsenland) en Bospolder-Tussendijken. Hier komt een samenhangende, duurzame gebiedsaanpak. Ook wordt waar mogelijk een relatie gelegd met andere transities, denk aan langer thuis wonen.
Korte termijn ontwikkelingen woningbouw
Een voorbeeld van een actuele ontwikkeling die direct bijdraagt aan de groei van de woningvoorraad en een aantrekkelijke woonmilieu is het Schiekadeblok (uiterlijk begin 2019 wordt een ontwikkelstrategie voor het Schiekadeblok aan de raad voorgelegd). Maar ook Park16Hoven, Nesselande, Lloydkwartier, Parkstad en de Binnenstad als city-lounge zijn goede voorbeelden. Hier blijft de gemeente de marktpartijen en particuliere initiatiefnemers faciliteren en uitdagen naar de opgave te kijken vanuit een uitgekiende, lange termijnvisie.
Wat willen we bereiken
Effect indicatorenGroei van de woningvoorraad en aantrekkelijke woonmilieus
- Versnelde groei van de Rotterdamse woningvoorraad door een hogere woningbouw, meer concreet de start bouw van 18.000 woningen. Waarbij de groei ook voor een deel vorm krijgt via de transformatie van kantoorruimte.
- Een diverse woningbouw qua woningtypen met een focus op toevoegingen in het middensegment en bijzondere aandacht voor toevoeging van woningen voor studenten en woningen geschikt voor ouderen en/of mensen met een beperking.
- Een woningbouw die qua architectuur en stedenbouw recht doet aan de woonmilieus waarin de woningen toegevoegd worden en cultuurhistorische waarden zo goed mogelijk respecteert.
- Een woningbouw die waar mogelijk onderdeel uitmaakt van een integraal plan waarbij ook investeringen in groen, verblijfs- en speelruimte, parkeren en voorzieningen plaatsvinden.
- Een woningbouwproductie die het resultaat is van een goede ruimtelijke afweging tussen diverse ruimtelijke opgaven binnen de stadsgrenzen, die optimaal wordt aangehaakt op verschillende type stadsinfrastructuren, zoals onder meer OV- en fietsnetwerken en warmtenet.
Woningvoorraad met toekomstwaarde
- Woningen (nieuw en bestaand) hebben een goede bouwtechnische, ruimtelijke en woontechnische kwaliteit.
- Woningen (nieuw en bestaand) dragen bij aan de energietransitie door bijvoorbeeld aardgasvrij, gebruik van duurzame energie, opwekken en opslag van duurzame energie, een ontwerp dat leidt tot een verlaagd energieverbruik.
- (Ver)bouwprocessen van woningen en infrastructuren zijn ingericht volgens circulaire principes: materiaalstromen in en rondom woningen zijn ingericht op minimaliseren van afval, bevorderen van recycling en inzet van materialen met een minimale CO2 emissie.
- Woningen (nieuw en bestaand) dragen bij aan klimaatadaptie op het gebied van water en hittestress: bijvoorbeeld door groene daken, groene tuinen, zuinig watergebruik.
- Woningen (nieuw en bestaand) zijn ingericht op de eisen en mogelijkheden die de snel veranderende digitale omgeving stelt (bv aansluiting op glasvezel, goede dekking snelle mobiele netwerken).
- Door bovenstaande inzetten vooral te combineren en met de sociale en economische context te verbinden wordt er gebouwd aan de weerbaarheid en veerkracht (de resilience) van de mensen, de organisaties, en de systemen in de stad
Basis op orde
- Een voorrangspositie voor bepaalde doelgroepen op de woningmarkt omdat zij nu minder kans maken, maar wel van economisch of maatschappelijk belang zijn voor de stad, zoals middeninkomens en hulpverleners
- Extra ondersteuning in het voorzien in de woonbehoefte voor de doelgroepen die verminderd zelfredzaam zijn, zoals ouderen en mensen met een psycho/sociale problematiek die uitstromen uit een opvangsituatie naar (semi)zelfstandig wonen.
- Afname van woonoverlast als gevolg van reguliere of niet-reguliere bewoning en aanpak en inzet hierop.
Wat gaan we daar voor doen
Prestatie indicatorenGroei van de woningvoorraad en aantrekkelijke woonmilieus
Gemeentelijke inzet: initiëren, faciliteren en kaders stellen
- Inzet is de versnelde groei van de Rotterdamse woningvoorraad door te starten met de bouw van 18.000 nieuwbouwwoningen in de komende vier jaar.
De rekenwijze van wat als nieuwbouw telt is simpel en helder. Er zijn vier categorieën die meetellen:
- Nieuwbouw.
- Nieuwbouwwoningen die worden gerealiseerd op een bestaand complex (optopping).
- Transformatie naar nieuwe woningen (functiewijziging van bijvoorbeeld kantoren in combinatie met fysieke transformatie werkzaamheden).
- Nieuwbouw ontstaan uit renovatie (van onbewoonde panden die niet in BAG staan).
- Wat nadrukkelijk niet meetelt: splitsingen, legalisaties en renovaties in bewoonde staat.
De gemeente spant zich hiervoor op verschillende manieren in, zonder zelf daadwerkelijk woningen te bouwen. De gemeente kan initiëren, faciliteren en/of kaderstellen.
- De gemeente werkt integraal: de fysieke en economische opgave wordt in relatie tot de sociale en maatschappelijke opgave bezien. Daarnaast is er nauwe samenwerking met betrokken stakeholders. Bijvoorbeeld via de vereniging Rotterdam Central District (het platform waar de verschillende stakeholders samenwerken aan de gebiedsontwikkeling) en de aanpak in Middelland (waar door kracht van bewoners in te zetten de wijk verbetert).
Initiëren
- Waar de gemeente zelf grond bezit, wordt deze actief in de markt gezet om ontwikkelingen op gang te krijgen. Met experimenten en pilots wordt de markt uitgedaagd tot nieuwe woonvormen. Meer specifiek start er een pilot rondom coöperatieve woonvormen waarbij huurders gezamenlijk eigenaar zijn van de woning. Zo wordt er gekeken naar alternatieven voor het traditionele eigenaarschap of verhuur van woningen.
- De gemeente initieert doelgroepgerichte aanpakken, gericht op toevoeging van woningen voor middeninkomens, studenten, ouderen/mensen met een beperking
- Er wordt een Actieplan opgesteld voor het behoud en het uitbreiden van huurwoningen in het middensegment (€ 711 - € 1.000) en creëren ruimte voor huren door middeninkomens in een lager segment (€ 640 – € 711).
- Samen met Universiteiten, Hogescholen en studentenhuisvesters wordt gewerkt aan het realiseren van 2.000 extra studentenkamers, al dan niet in tijdelijke of mobiele varianten.
- Met de betreffende stakeholders in de stad wordt een Langer Thuis akkoord gesloten, mede om te zorgen dat er meer geschikte woningen voor ouderen en mensen met een beperking komen.
- Aanvullend creëert de gemeente gunstige randvoorwaarden voor ontwikkelingen van burgers en bedrijven door te investeren in buitenruimte, groen, speel- en verblijfsruimtes, voorzieningen en boven- en ondergrondse infrastructuren. Zie hiervoor de inspanningen in andere taakvelden binnen dit programma.
Faciliteren
Bij initiatieven op grond van burgers en bedrijven faciliteert de gemeente de ontwikkelingen
- Deelt de gemeente kennis over de Rotterdamse woningmarkt en woonwensen van Rotterdammers met ontwikkelende partijen, mede op grond van de nieuwe grote Omgevingstest (onderzoek naar woonwensen van Rotterdammers, als vervolg op de Grote Woontest).
- We brengen geselecteerde ontwikkellocaties nadrukkelijk onder de aandacht van potentiële investeerders en/of makelen tussen partijen.
- Zorgt de gemeente er bij niet-standaard initiatieven in het kader van transformatie van kantoren of zorgcomplexen, of innovatieve woonconcepten voor dat haar interne processen goed lopen.
- Bouwprocedures worden versneld door
- zo vroeg mogelijk in het proces goede informatie te verschaffen over de toetsingskaders, regelgeving en risico’s.
- te zorgen voor een efficiënt en duidelijk proces voor het afhandelen van vergunningaanvragen.
Kaderstellen
Tot slot stelt de gemeente kaders op en stuurt de gemeente op grond daarvan bij
- De gemeente stuurt op balans in het Rotterdamse woningbestand uitgaande van de Gebiedsatlas Wonen, waarbij de uiteindelijke verdeling over de komende vier jaar van de totale nieuwbouwopgave 20% sociaal; 30% middensegment, 30% hoger segment en 20% topsegment leidend is voor de nieuwbouw (deze percentages gelden dus niet voor elk project, het gaat over het totaal van de stad en het totaal van de komende vier jaar).
- Het woningkwaliteitsbeleid wordt vernieuwd in het licht van de nieuwe Omgevingswet zodat vooraf in planontwikkeling beter gestuurd kan worden op de gewenste (woontechnische) kwaliteit van de woningen.
- De architectuurnota wordt herijkt, met het oog op de energietransitie, transformaties kantoren/winkels/zorgvastgoed, de verdichtingsopgave en de opgave tot klimaatadaptief bouwen, maar ook vanuit de groeiende aandacht voor de rol van het cultureel erfgoed voor de ruimtelijke kwaliteit in de stad. Ook hier staat het gedachtegoed van de Omgevingswet centraal. Het monumentenbeleid wordt doorgezet (zie taakveld 5.5.b Cultureel erfgoed – Monumenten)
- Er wordt een ruimtelijk afwegingskader voor de groei van de stad gecreëerd, dat geïntegreerd zal worden in de Omgevingsvisie. (Zie hiervoor ook het taakveld 8.1.b Ruimtelijke Ordening).
- We verkennen nieuwe woningbouwlocaties voor de korte, middellange en lange termijn, waarbij onder meer noodzakelijke infrastructurele aanpassingen (grond, water, wegen, energie) verkend worden om daarmee de mogelijke woningbouwlocaties te vergroten.
Woningvoorraad met toekomstwaarde
- De gemeente stimuleert en faciliteert bij de bouw van nieuwe woningen en de renovatie van bestaande woningen opdrachtgevende en ontwikkelende partijen om de volgende kwaliteitsvereisten te realiseren (een verder invulling hiervan is beschreven onder het taakveld 7.4.b Milieubeheer):
- de nieuwe energie-eisen en nieuwe energie-infrastructuur (energiezuinig, aardgasvrij en eigen opwek en opslag, buurtbatterijen, warmtenet 3.0, smart grids)
- klimaatadaptatie-eisen en duurzame waterinfrastructuur (watergebruik, wateropvang, groene daken, ontsteende omgeving, riool)
- mobiliteit (aanbieden van schone deelconcepten inclusief fietsvoorzieningen en ligging nabij OV verbindingen).
- circulariteit (gebouwd met duurzame en te recyclen materialen, materialenpaspoort, architectuur ingericht op meervoudig gebruik)
- digitale infrastructuur (snel internet, hoogwaardige wifi)
- De gemeente maakt afspraken met verhuurders, m.n. woningcorporaties om er voor te zorgen dat 5.000 goedkope woningen met een grondige opknapbeurt worden verbeterd en toegevoegd aan het € 640 – € 711 segment.
- De gemeente zet de aanpak van de bestaande (particuliere) voorraad door. Centraal staat de stimulerende aanpak om gedrag te beïnvloeden en we blijven eigenaren aanspreken op de eigen verantwoordelijkheid. Onderdeel daarvan is de doorontwikkeling van de aanpak van de eigen huis coach met bijbehorende kunde en competenties én blijvende inzet op een goede voorlichting zodat duidelijk is welke toetsingskaders, regelgeving en risico’s aan de orde zijn.
- De gemeente zet de funderingsaanpak door en ontwikkelen een digitale monitoring in funderingsrisicogebieden, voeren wijkgerichte aanpakken ten behoeve van funderingsonderzoek uit en jagen funderingsherstel aan met inzet van het landelijk fonds funderingsherstel waarin Rotterdam participeert. Daarnaast lanceren we een stadsbrede communicatiecampagne over funderingsproblemen gericht op woningeigenaren en de vastgoed markt en bemensen we het funderingsloket dat de vraagbaak voor alle eigenaren in Rotterdam is en de coördinatie van de funderingsaanpak verricht.
- De gemeente ontwikkelt een aanpak asbestdaken om eigenaren te helpen te voldoen aan de wettelijke vereisten die vanaf 2024 gaan gelden.
- De gemeente werkt met het toepassen van resilience scans op belangrijke projecten voortdurend aan de weerbaarheid en veerkracht van de mensen, de ecosystemen, de organisaties, de sociaaleconomische en fysieke systemen die samen de stad maken
Basis op orde
In dit verband zijn nadrukkelijk ook acties binnen andere taakvelden van belang, in het bijzonder Volksgezondheid en zorg en Maatschappelijke ondersteuning. Denk aan het voorgenomen actieplan Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ) en het masterplan en akkoord Langer thuis. Op het gebied van wonen zijn de volgende doelstellingen expliciet verwoord
Woongenot van alledag
- Woonoverlast tegengaan door de Wet aanpak woonoverlast (initiatiefwet Tellegen) toe te passen.
- Eigenaren aanspreken op het onderhouden en correct gebruiken van hun woning.
- Verhuurders aanspreken op goed verhuurderschap (m.n. in NPRZ)
- Het netwerk van professionele partijen, zoals makelaars en beheerders, wijzen op hun verantwoordelijkheden met betrekking tot de staat en het gebruik van vastgoed.
- Skaeve Huse, als tijdelijke woonvorm voor mensen die door hun gedrag ernstige overlast in de woonwijken veroorzaken, voortzetten en uitbreiden.
- De gemeente blijft, in samenwerking met het Openbaar Ministerie, misstanden rond kraken, waarbij eigenaren en omwonenden gedupeerd worden, streng handhaven. Het doel is om zo snel mogelijk tot ontruiming over te gaan.
- Er komt een afwegingskader voor de toepassing van de artikelen 8, 9 en 10 van de Wet Bijzondere Maatregelen Grootstedelijke Problematiek (‘Rotterdamwet’) op straatniveau. Dit is uiterlijk in de zomer van 2018 gereed. Geen nieuwe aanvragen voor de toepassing van artikel 8 van de Rotterdamwet. Het huidige beleid gericht op het voorkomen van woonoverlast op grond van artikel 10 van de wet wordt doorgezet.
Bijzondere doelgroepen en kwetsbare personen
Onderzocht wordt of hulpverleners (brandweer, politie, zorg) en onderwijzers voorrang kunnen krijgen op de woningmarkt, zodat zij in Rotterdam (inclusief de kleine kernen) kunnen (blijven) wonen.
- Het mogelijk maken dat corporaties in afwijking van artikel 8 hun woningzoekenden evenwichtig over de stad kunnen huisvesten.
- We onderzoeken nieuwe woonvormen voor Kwetsbare personen/Huisvesting Bijzondere Doelgroepen (HBD) en actualiseren het convenant HBD.
Ouderen
- Samen met onze partners stellen we het Langer Thuis-akkoord op. Doel is te komen tot voldoende, geschikte en nieuwe woonvormen voor ouderen en mensen met een beperking. Belangrijk hierin zijn innovatieve woonzorgcombinaties die prettig langer thuis wonen mogelijk maken. Hierbij houden we nadrukkelijk rekening met roze ouderen en culturele achtergronden
Effect indicatoren
| Beschrijving effectindicator | Realisatie 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Evenwichtige verspreiding nieuwbouw woningvoorraad over de stad en voor alle Rotterdammers. | Streefwaarde: binnen vier jaar start bouw van 18.000 nieuwe woningenGemiddeld 4500 start bouw woningen per jaar realiseren | ||||||
| Transformatie kantoren naar woningen | Streefwaarde: 180.000 m2 kantoorruimte transformerenGemiddeld 40.000 m2 kantoorruimte per jaar transformeren | ||||||
| Bijdrage van gebouwde omgeving aan energiedoelstellingen | Streefwaarde:De stijging van de CO2-uitstoot wordt in deze collegeperiode omgebogen naar een dalende trend die leidt tot 49% CO2-reductie in 2030, gemeten t.o.v. het jaar 1990. (collegetarget)Nader uit te werkenGemiddeld 2500 bestaande woningen per jaar aardgasvrij en geïsoleerd | ||||||
| Streefwaarde:Tenminste 15.000 bestaande woningen zijn verduurzaamd, waarvan 10.000 aardgas vrij of daarop voorbereid | |||||||
| Streefwaarde: Alle nieuwbouw-woningen zijn aardgasvrij en gebruiken duurzame energieGemiddeld 3750 woningen per jaar verduurzaamd in prioritaire gebieden |
Prestatie indicatoren
| Beschrijving prestatie-indicatoren | Realisatie 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2.000 studentenkamers (al dan niet tijdelijk of mobiel) | Streefwaarde | 500 | 500 | 500 | 500 | ||
| Realisatie | |||||||
| PM: duurzaam? | Streefwaarde | ||||||
| Realisatie | |||||||
| NPRZ: Steigers op Zuid; Basiskwaliteit woningen (aantal woningen) | Streefwaarde | 750 | 750 | 750 | 750 | ||
| Realisatie | |||||||
| Vergunningverlening, handhaving en toezicht op grond van omgevingsrecht: aanvragen en meldingen | Streefwaarde | 2.400 | 2.400 | 2.400 | 2.400 | ||
| Realisatie | |||||||
| Wijkgerichte aanpak funderingsproblematiek (aantal woningen) | Streefwaarde | 1.500 | 1.500 | 1.500 | 1.500 | ||
| Realisatie |
Overzicht baten en lasten
| Overzicht van baten en lasten Wonen en bouwen | Realisatie 2017 | Begroting 2018 | Begroting 2019 | Raming 2020 | Raming 2021 | Raming 2022 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Baten exclusief reserves | 43.349 | 39.638 | 37.983 | 32.429 | 31.359 | 31.359 |
|
| Bijdragen rijk en medeoverheden | 5.330 | 5.871 | 6.908 | 3.841 | 2.255 | 2.255 | |
| Financieringsbaten | 186 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Overige opbrengsten derden | 36.142 | 33.768 | 31.076 | 28.589 | 29.104 | 29.104 | |
| Overige baten | 1.691 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Lasten exclusief reserves | 89.647 | 111.352 | 99.241 | 87.842 | 76.911 | 63.063 |
|
| Apparaatlasten | 78.828 | 83.218 | 88.332 | 78.345 | 77.598 | 78.563 | |
| Inhuur | 14.335 | 12.936 | 14.353 | 4.459 | 3.712 | 4.677 | |
| Overige apparaatslasten | 1.923 | 1.368 | 1.394 | 1.374 | 1.374 | 1.374 | |
| Personeel | 62.570 | 68.913 | 72.585 | 72.512 | 72.512 | 72.512 | |
| Interne resultaat | -43.788 | -37.428 | -52.390 | -43.635 | -42.345 | -42.486 | |
| Interne resultaat | -43.788 | -37.428 | -52.390 | -43.635 | -42.345 | -42.486 | |
| Programmalasten | 54.606 | 65.562 | 63.298 | 53.132 | 41.659 | 26.986 | |
| Financieringslasten | 0 | 0 | 0 | 1.200 | 1.200 | 1.200 | |
| Inkopen en uitbestede werkzaamheden | 42.684 | 55.075 | 58.627 | 45.700 | 32.997 | 16.401 | |
| Kapitaallasten | 668 | 1.799 | 1.945 | 4.893 | 6.381 | 8.304 | |
| Overige programmalasten | 2.536 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Subsidies en inkomensoverdrachten | 8.718 | 8.688 | 2.727 | 1.339 | 1.081 | 1.081 | |
| Saldo voor vpb en reserveringen | -46.298 | -71.714 | -61.257 | -55.412 | -45.553 | -31.704 | |
| Vennootschapsbelasting | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Saldo voor reserveringen | -46.298 | -71.714 | -61.257 | -55.412 | -45.553 | -31.704 | |
| Reserves | 45.505 | 59.772 | 37.613 | 37.487 | 26.988 | 12.414 | |
| Onttrekking reserves | 47.302 | 59.972 | 43.881 | 37.487 | 26.988 | 12.414 | |
| Toevoeging reserves | 24.464 | 6.063 | 6.268 | 0 | 0 | 0 | |
| Vrijval Reserves | 22.667 | 5.863 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Saldo | -793 | -11.942 | -23.645 | -17.926 | -18.565 | -19.289 |
Bijstellingen
| Bijstellingen (x1000) | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Coalitieakkoord: Basispad | -1.220 | -924 | -924 | -924 |
|
| Loonkostenproblematiek | -924 | -924 | -924 | -924 | |
| Wettelijke verplichting BAG / WOZ | -296 | 0 | 0 | 0 | |
| Coalitieakkoord: Ramingsbijstellingen vermijdbaar | 354 | 312 | 204 | 204 |
|
| Trend | 354 | 312 | 204 | 204 | |
| Coalitieakkoord: Intensiveringen | -11.333 | -10.838 | -13.280 | -14.666 |
|
| Bouw 18.000 woningen | -9.000 | -10.000 | -11.000 | -14.000 | |
| Ontwikkelen van het Merwe-vierhavengebied | -2.000 | 0 | 0 | 0 | |
| Actieplan huurwoningen in het middensegment | -1.000 | -1.500 | -2.000 | -2.000 | |
| Pilot cooperatieve woonvormen | -600 | -600 | -600 | -600 | |
| Skaeve Huse II | -100 | -100 | -1.200 | 0 | |
| Coalitieakkoord intensiveringen overhead | 1.367 | 1.362 | 1.520 | 1.934 | |
| Coalitieakkoord: Bezuinigingen | 2.133 | 124 | 75 | 66 |
|
| Invulling structurele stelpost coalitieakkoord | 133 | 124 | 75 | 66 | |
| Dekking vanuit bestemmingsreserves coalitieakkoord | 2.000 | 0 | 0 | 0 | |
| Ramingsbijstellingen onvermijdelijk | -2.548 | 23 | 22 | 21 |
|
| Overheveling budget van 2018 Mooi Middelland | -2.745 | 0 | 0 | 0 | |
| Bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam - rentebijstelling | -9 | -94 | -118 | -198 | |
| Kapitaallasten | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Actualisatie omslagrente | 32 | 117 | 140 | 219 | |
| Leges 2019 Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (Wabo) | 44 | 0 | 0 | 0 | |
| Skaeve Huse | 130 | 0 | 0 | 0 | |
| Reserves | -6.358 | -226 | -277 | -283 |
|
| Bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam - kapitaalslasten | -90 | -226 | -277 | -277 | |
| Bestemmingsreserve Nationaal Programma Rotterdam Zuid - UP Particuliere Woningvoorraad "Steigers op Zuid" | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Bestemmingsreserve Nationaal Programma Rotterdam Zuid - diverse projecten | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Bestemmingsreserve ISV-3 - Particuliere Voorraad | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Bestemmingsreserve ISV-3 - diverse projecten | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam - Particuliere Voorraad | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam - diverse pojecten | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam - Eiland van Brienenoord | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam - Hart van Zuid | 0 | 0 | 0 | -6 | |
| Bestemmingsreserve Kansrijke Wijken | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Bestemmingsreserve Gebiedsontwikkelingsfonds | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Bestemmingseserve Duurzaamheid gebieden | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Bestemmingseserve Inrichting Buitenruimte gebieden | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Bestemmingsreserve Stadsinitiatief | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Bestemmingsreserve Taakmutaties Gemeentefonds | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Bestemmingsreserve Funderingen | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Overheveling middelen uit bestemmingsreserves ISV-3 en IFR naar bestemmingsreserve Gebiedsontwikkelingsfonds | -6.268 | 0 | 0 | 0 | |
| Technische wijzigingen | 14.176 | 14.380 | 14.358 | 15.030 |
|
| Budgetoverheveling van Grondexploitatie naar Wonen en Bouwen | -509 | -473 | -416 | -416 | |
| Technische mutatie Standplaatsen BWT van taakveld Verkeer en Vervoer naar Wonen en Bouwen | -360 | -360 | -360 | -360 | |
| Budgetoverheveling van Ruimtelijke Ordening naar Wonen en Bouwen | 925 | 925 | 925 | 925 | |
| Budgetoverheveling van Wonen en Bouwen naar Ruimtelijke Ordening | 13.987 | 13.987 | 13.987 | 13.987 | |
| Diverse afwijkingen | 133 | 301 | 222 | 894 | |
| Begroting na wijzigingen | -23.645 | -17.926 | -18.565 | -19.289 |
Coalitieakkoord: Basispad
Actualisatie loonkosten
De loonkosten worden sinds 2013 genormeerd begroot, het gehanteerde model is herijkt en wordt verder toegelicht in de paragraaf Bedrijfsvoering.
Wettelijke verplichting BAG/WOZ
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het optimaliseren van de aansluiting tussen de Basisregistraties adressen en gebouwen (BAG) en WOZ-uitvoering. Het niet voldoen aan de wettelijke verplichting om gebruik te maken van de BAG brengt een aantal grote risico's met zich mee. In eerdere fases is een deel van deze aansluiting al tot stand gebracht. Met de realisatie van de laatste fase van het project BAGWOZ (fase 3) voldoet de Gemeente Rotterdam straks aan de wettelijke verplichting van het gebruik van de BAG.
Coalitieakkoord: Ramingsbijstellingen vermijdbaar
Trend
Als uitwerking van het coalitieakkoord is de bij de 4-maandsrapportage 2018 opgenomen trend/indexatie aangepast. Het percentage op de trendcategorie materieel is verlaagd van 0,9% naar 0%. Het trendpercentage subsidies is gehalveerd naar 2,1%.
Coalitieakkoord: Intensiveringen
Bouw 18.000 woningen
Bouwen en ontwikkelen in Rotterdam moet voor nu en voor de lange termijn. Door de aantrekkende economie zijn er meer initiatieven en projecten die tot ontwikkeling komen. De gemeente stimuleert dat de vraag op de Rotterdamse woningmarkt en het woningaanbod beter op elkaar aansluiten, onder meer door de bouw van 18.000 woningen in de komende vier jaar. De extra uitgaven (in totaal € 9 tot € 14 mln) worden voor € 6,5 mln gedekt door de baten van Grondzaken en Erfpacht te verhogen.
Ontwikkelen van het Merwe-Vierhavengebied
Het Merwe-Vierhavengebied, de plek voor de innovatieve maakindustrie, wordt verder ontwikkeld. Hiervoor is € 2 mln beschikbaar. Deze uitgaven worden gedekt vanuit de bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam.
Actieplan huurwoningen in het middensegment
De gemeente komt met een Actieplan voor het behoud en het uitbreiden van huurwoningen in het middensegment (€ 710 - € 1.000). De intensivering bedraagt € 1 mln in 2019, oplopend naar € 2 mln in 2022.
Pilot coöperatieve woonvormen
De gemeente start een pilot rondom coöperatieve woonvormen waarbij huurders gezamenlijk eigenaar zijn van de woning. Zo wordt er gekeken naar alternatieven voor het traditionele eigenaarschap of verhuur van woningen. In een wooncoöperatie zijn mensen directer betrokken bij beheer van hun woning en leefomgeving. De intensivering bedraagt € 600 voor de begrotingsjaren 2019-2022.
Skaeve Huse II
De gemeente zet de Skaeve Huse voort en breidt het uit. Skaeve Huse is een tijdelijke woonvorm voor mensen die door hun gedrag ernstige overlast in de woonwijken veroorzaken. De intensivering bedraagt € 100 in 2019, oplopend naar € 1,2 mln in 2021. De intensivering voor het begrotingsjaar 2022 bedraagt € 450 en is verantwoord onder het programma Maatschappelijke Ondersteuning.
Coalitieakkoord intensiveringen overhead
De onderdelen van het coalitieakkoord zijn geraamd inclusief overhead. Deze wordt overgeheveld naar het programma overhead.
Coalitieakkoord: Bezuinigingen
Invulling structurele stelpost coalitieakkoord
Dit betreft een invulling van de in het coalitieakkoord opgenomen structurele stelpost van € 2 mln in 2019 oplopend naar € 8 mln in 2022.
Dekking vanuit bestemmingsreserves coalitieakkoord
Het college heeft als invulling van de bezuiniging in het investeringsvoorstel 2019 – 2022 een reeks van projecten aangemerkt welke zijn overgenomen uit het coalitie akkoord. Hierdoor zijn projecten Merwe-Vierhaven gebied, opgave extra vergroening, parkeerproblematiek Noord en Vergroening, Plan Boompjes en Rotte, koppelen groene plekken en initiatieven en extra investeringen en verduurzamen sportaccommodaties gedekt uit respectievelijk de bestemmingsreserves Gebiedsontwikkeling en bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam.
Ramingsbijstellingen onvermijdelijk
Overheveling specifieke project- en/of programmabudgetten 2018
De werkzaamheden en daarmee de uitgaven van een aantal projecten en programma’s blijken niet allemaal plaats te vinden in de begrote jaarschijven:
- De realisatie van het programma Mooi, Mooier, Middelland (MMM) schuift deels door naar 2019. Het daarmee gemoeide budget bedraagt € 1,8 mln.
- Binnen Plan Oost is geld gereserveerd voor de inrichting van het Prins Alexanderplein. De uitvoering start zodra het NS-station klaar is. Het budget van € 260 schuift door naar 2019.
- Voor de verhuizing van het dierenasiel is € 500 gereserveerd. Het beschikbare budget van € 500 wordt voor 2019 begroot.
- Voor Oud Crooswijk zijn middelen gereserveerd voor functionele wijzigingen. De werkzaamheden starten in de tweede helft van 2018 en lopen door in 2019, een deel van het in 2018 beschikbare budget verschuift daardoor naar 2019.
Bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam - rente bijstelling
Als gevolg van de verlaging van de omslagrente (het interne rentepercentage) van 2,5% naar 2,25% zijn de rentelasten in de meerjarenbegroting bijgesteld.
Kapitaallasten
Als gevolg van wijzigingen in de investeringsplanning zijn de kapitaallasten (rente en afschrijving) in de meerjarenbegroting bijgesteld.
Aanpassing omslagrente
Als gevolg van de verlaging van de omslagrente (het interne rentepercentage) van 2,5% naar 2,25% zijn de rentelasten in de meerjarenbegroting bijgesteld.
Leges 2019 Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (Wabo)
De leges uit 2019 uit de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (Wabo) zijn geactualiseerd. Gelet op het criterium van een maximaal kostendekkend tarief, heeft een heroverweging van de vast te stellen tarieven plaatsgevonden. De Wabo leges zijn per saldo 94% kostendekkend.
Skaeve Huse
Het project Skaeve Huse fase I is in 2018 afgerond. De kosten vallen dan ook in 2018, terwijl deze in 2019 zijn begroot. Het bijbehorend budget is overgeheveld van 2019 naar 2018 (€ 130).
Reserves
Bestemmingsreserve Investerings Fonds Rotterdam - kapitaalslasten
Als gevolg van de verlaging van de omslagrente (het interne rentepercentage) van 2,5% naar 2,25% dalen de kapitaalslasten. Daardoor daalt ook de bijdrage vanuit de bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam met € 90 in 2019, € 226 in 2020, € 277 in 2021 en verder.
Bestemmingsreserve Nationaal Programma Zuid (UP "Steigers op Zuid")
De onttrekking aan de bestemmingsreserve Nationaal Programma Rotterdam Zuid is in 2019 met € 495 en in 2020 met € 56 verhoogd en in lijn gebracht met de huidige begroting "Steigers op Zuid".
Bestemmingsreserve Nationaal Programma Rotterdam Zuid - diverse projecten
De verwachte uitgaven zijn geactualiseerd:
- Urkersingel: In 2018 is subsidie toegekend voor Urkersingel. De uitgaven zijn aangepast aan het uitkeringsschema in de beschikking.
- Polderlaan en Kruispunt 2e Rosestraat: De werkzaamheden verschuiven grotendeels van 2018 naar 2019.
- Van Haeftenblok: De laatste tranche voor van Haeftenblok staat gepland voor 2019.
- Buitenruimte Vreewijk. De realisatie zal voor de Valkeniersbuurt (fase 1) met name plaatsvinden in 2019.
- Buitenruimte Vreewijk: Uitvoering van fase 2 en 3 is opgenomen in de jaarschijf 2021. Zodra er meer duidelijkheid is over de planning/aanbesteding zullen de uitgaven en onttrekkingen aan de reserve over de jaarschijven verdeeld worden.
Hierdoor is de onttrekking aan de bestemmingsreserve NPRZ voor de jaren 2019 tot en met 2021 respectievelijk met € 1,8 mln, € 1,5 mln en € 7,3 mln verhoogd. Het boekjaar 2022 is met € 2,1 verlaagd.
Actualisatie bestemmingsreserve ISV-3 - Particuliere Voorraad
De onttrekking aan de bestemmingsreserve ISV is in 2019 met € 802 verlaagd en in lijn gebracht met de huidige begroting programma Particuliere Voorraad.
Bestemmingsreserve ISV-3 - diverse projecten
- De herinrichting Spinozapark is gekoppeld aan de oplevering van de school Open Venster. Prognose is dat dit in 2020 zal plaatsvinden. Uitgaven en dekking vanuit ISV-3 verschuiven van 2019 naar 2020.
- De realisatie van de buitenruimte Vreewijk zal gefinancierd worden vanuit één reserve in plaats vanuit drie reserves. Daarom is de onttrekking aan bestemmingsreserve ISV-3 teruggedraaid.
- Hierdoor is de onttrekking aan de bestemmingsreserve ISV-3 voor 2019 met € 2,1 mln verhoogd. Met ingang van 2020 zijn de onttrekking verlaagd. In 2020 met € 684 verlaagd en vervolgens met ingang van 2021 met € 8,1 mln.
Actualisatie bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam - Particuliere Voorraad
De onttrekking aan de bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam (IFR) is in 2019 met € 38 verlaagd en in lijn gebracht met de huidige begroting programma Particuliere Voorraad.
Bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam - diverse projecten
De verwachte uitgaven zijn geactualiseerd:
- Buitenruimte Timmerhuis: In 2017 is minder uitgegeven voor de aanleg van de buitenruimte, het resterende budget is gefaseerd over de jaren 2018-2020. Daarbij is rekening gehouden met de planning voor de Coolsingel.
- Boergoensehof (onderdeel van Bestaande Voorraad): zwaartepunt van de uitvoering vindt grotendeels in 2019 plaats (€ 0,7 mln).
- Coolsingel: In 2018 is de Coolsingel aanbesteed. De verwachte uitgaven zijn meerjarig geactualiseerd.
- Kansrijke wijken: de realisatie neemt meer tijd in beslag omdat het overleg met bewoners meer tijd vraagt dan gepland.
- Essenburgpark: De realisatie is later in de tijd gepland, omdat de bijdrage van het Hoogheemraadschap pas in de tweede helft van 2018 beschikbaar komt en er meer overleg met bewoners noodzakelijk is voor de inrichting.
- Buitenruimte Binnenstad: de herinrichting van Jacobus- en Mauritsstraat vindt niet in 2018 maar in 2019 plaats na renovatiewerkzaamheden van Woonstad (- € 0,9 mln).
Hierdoor is de onttrekking aan de bestemmingsreserve Investerings Fonds Rotterdam voor de jaren 2019 tot en met 2021 respectievelijk met € 2, € 3,6 mln en € 2,5 mln verhoogd. De jaarschijf 2022 is met € 2,9 verlaagd.
Bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam - Eiland van Brienenoord
Het Eiland van Brienenoord wordt opnieuw ingericht en er wordt een nieuwe oeververbinding gemaakt. Daaraan dragen Rijk, Europese Unie en de Provincie Zuid-Holland bij. Dit wordt meerjarig in de begroting opgenomen. De hieraan gekoppelde onttrekking aan de bestemmingsreserve is in 2019 met € 231 opgevoerd.
Bestemmingsreserve Kansrijke Wijken
De budgetten voor het verstrekken van subsidies voor het programma Kansrijke Wijken waren nog niet begroot. Het kostenbudget en de financiering vanuit de bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam zijn hierop met € 64 verhoogd.
Bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam - Hart van Zuid
De onttrekkingen aan de bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam (IFR) zijn in 2019 met € 2,179 mln en in 2020 met € 46 verhoogd. In de jaren 2021 en 2022 is de onttrekking met respectievelijk € 498 en € 66 verlaagd. Hierdoor is de begroting in lijn gebracht met de huidige projectbegrotingen. Het betreft de actualisatie van onder andere de projecten binnen het programma Hart van Zuid.
Bestemmingsreserve Gebiedsontwikkelingsfonds
De onttrekkingen aan de bestemmingsreserve Gebiedsontwikkelingsfonds zijn in 2019 met € 2,1 mln verhoogd en in lijn gebracht met de huidige projectbegrotingen. Het betreft de actualisatie van onder andere de buitenruimteprojecten in Rotterdam Central District (RCD).
Bestemmingsreserve Duurzaamheid Gebieden
Binnen de bestemmingsreserve Duurzaamheid Gebieden is € 54 gereserveerd voor aanpassingen in de buitenruimte bij Arie den Arendplein en buitenruimte metrostation Pernis. Dit schuift door naar 2019, onder andere doordat nog niet alle dekking aanwezig is.
Bestemmingsreserve Inrichting Buitenruimte Gebieden
- De herinrichting Spinozapark is gekoppeld aan de oplevering van schoolplein Open Venster. Prognose is dat dit in 2020 zal plaatsvinden. Uitgaven en dekking van € 141 verschuift van 2019 naar 2020.
- De financiering voor project Rottebocht is rondgekomen. Uitvoering staat gepland voor 2019. Daarin zit een bijdrage van € 142 uit deze bestemmingsreserve.
Bestemmingsreserve Stadsinitiatief
Er loopt een beroepszaak tegen het stadsinitiatief voor een surflocatie in het centrum van Rotterdam. In 2017 heeft de Raad van State aangegeven dat de initiatiefnemer een aangepaste omgevingsvergunning in mocht dienen. Behandeling bij Raad van State staat nu gepland voor september 2018. Bij een positieve beslissing zullen de uitgaven vermoedelijk in 2019 ten laste van reserve gebracht kunnen worden. Om die reden is hiervoor een onttrekking van € 2,2 mln opgevoerd.
Reserve Taakmutaties Gemeentefonds
Rijk heeft geld toegevoegd aan het gemeentefonds voor monumenten Vreewijk en cultureel erfgoed Hoek van Holland. De uitgaven worden nu gedekt vanuit bestemmingsreserve taakmutaties gemeentefonds. De uitgaven voor Vreewijk worden verwacht in 2019. Voor cultureel erfgoed Hoek van Holland staat de laatste tranche gepland in 2019. Om die reden is hiervoor een onttrekking van € 364 opgevoerd.
Actualisatie bestemmingsreserve Funderingen
De onttrekking aan de bestemmingsreserve Funderingen is in 2019 met € 100, in 2020 met € 200, in 2021 met € 400 en in 2022 met € 284 verhoogd. De onttrekkingen zijn in overeenstemming gebracht met de te verwachte kosten voor programmatische aanpak funderingsproblemen.
Overheveling uit bestemmingsreserves ISV-3 en Investeringsfonds Rotterdam naar bestemmingsreserve Gebiedsontwikkelingsfonds
In overeenstemming met het coalitie akkoord wordt € 16 mln van de beschikbare dekking in het investeringsvoorstel 2019 ingezet voor projecten uit het coalitie akkoord. Een deel van de projecten past inhoudelijk beter bij de bestemmingsreserve gebiedsontwikkeling (€ 13,55 mln). Hiervoor is een gedeelte vanuit de bestemmingsreserve ISV-3 (€7,2 mln) en de bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam (€ 6,2 mln) overgeheveld naar de bestemmingsreserve Gebiedsontwikkelingsfonds.
Technische wijzigingen
Budgetoverheveling van Grondexploitatie naar Wonen en Bouwen
Als gevolg van de omslagrente verlaging en de wijziging in de taakvelden, wordt dit budget overgeheveld naar Wonen en Bouwen.
Technische mutatie standplaatsen BWT
Op grond van landelijke voorschriften is het budget van € 360 voor standplaatsen overgebracht van het taakveld Wonen en bouwen naar het taakveld Verkeer en Vervoer.
Budgetoverheveling van Ruimtelijke Ordening-ontwikkeling naar Wonen en Bouwen
De gewijzigde begrotingsopzet met taakvelden in plaats van producten leidt tot een budgetoverheveling vanuit het taakveld Ruimtelijke Ordening - Ontwikkeling naar het taakveld Wonen en Bouwen(€ 925).
Budgetoverheveling van Wonen en Bouwen naar Ruimtelijke Ordening-ontwikkeling
De gewijzigde begrotingsopzet met taakvelden in plaats van producten leidt tot een budgetoverheveling vanuit het taakveld Wonen en Bouwen naar het taakveld Ruimtelijke Ordening - Ontwikkeling (€ 13,7 mln).
Diverse afwijkingen
Dit betreft diverse technische mutaties tussen kostenplaatsen en/of kostendragers.
Beleidskaders, beleidsmonitoren en wet- en regelgeving
- Actieplan woonoverlast 2015-2019
- Actualisatie ontwikkelingsvisie Lijnbaan
- Architectuurnota: Architectuur en Rotterdam 2010
- Atelier en Broedplaatsenbeleid 2017-2021
- Atlas Stedelijke Havens - De havens in kaart
- Beleidskader verkoop huurwoningen
- Beleidsplan Naleving Omgevingsrecht
- Binnenstad als city lounge - Binnenstadplan 2008-2020
- Bouwverordening 2010
- De Nieuwe Transformatie Aanpak kantoren Rotterdam 2016-2020
- De Nieuwe Transformatie Aanpak winkels Rotterdam 2016-2020
- De Rivier als getijdenpark - groeidocument 2018
- Focus Document City Lounge/ Binnenstadsplan 2014-2018
- Gebiedsaanpak energietransitie
- Gebiedskoersen detailhandel 2017-2020
- Gebiedsvisie Hoboken 2030
- Gebiedsvisie Hoek van Holland 2011-2020
- Gebiedsvisie Nieuw Kralingen
- Gebiedsvisie Rotterdam Central District_next step
- Gebiedsvisie Stadionpark
- Groenplan Binnenstad
- Grondprijsbeleid 2013
- Handboek Rotterdamse Stijl
- Het Rotterdamse coffeeshopbeleid 2013
- Hoogbouwvisie 2011
- Horecanota Rotterdam 2017-2021
- Hotelkader
- Integraal Huisvestingsplan Onderwijs 2015-2019 Rotterdam
- Kader Stedelijke Ontwikkeling
- Kadernota grondbeleid 2003
- Meerjarenperspectief en uitvoeringsprogramma Warenmarkten
- Meerjarenplan Bouw en Woningtoezicht 2018-2021
- Natuurkaart Rotterdam 2014
- Natuurkaart Rotterdam 2014: Uitvoeringsprogramma Natuurkaart Rotterdam
- Nieuwe energie voor Rotterdam (Drift rapport)
- Nota prositutie en seksbranche 2015
- NPRZ Uitvoeringsplan 2015-2018
- Plintenstrategie voor de Rotterdamse binnenstad
- Programma Funderingsherstel
- Programma Kansrijke Wijken
- Programma Langer Thuis
- Programma Oost 2017-2019
- Programma Rivieroevers 2015 - 2018
- Programma Rivieroevers 2015 - 2018: De Nieuwe Maas als stedelijk parklandschap
- Programma Rivieroevers 2015 - 2018: Jaarbericht programma Rivieroevers
- Programma Rivieroevers 2015 - 2018: Programma Rivier als getijdenpark
- Programma Rivieroevers 2015 - 2018: Rivieroevers Rotterdam - De blauwe longen van de stad - resultaten 2014-2018 en vooruitblik
- Programma Zelfbouw Rotterdam 2015-2018 - Pak je ruimte
- Roadmap Next Economy
- Rotterdam Kaart van de Stad - Verkenning ontwikkelkansen lange termijn
- Rotterdams beleid t.a.v. zendmasten mobiele telecommunicatie
- Stadsvisie
- Stedelijke Agenda Haven
- Steigers op Zuid - Uitvoeringsprogramma particuliere woningvoorraad 2015-2018
- Strategiedocument Food & The City - Stimuleren van stadslandbouw in en om Rotterdam
- Structuurvisie Hart van Zuid
- Structuurvisie Stadshavens
- Update Economische Visie Rotterdam 2020. Koers houden, doorpakken en uitvoeren.
- Vastgoed, katalysator voor ontwikkeling (meerjarenperspectief Rotterdams vastgoed)
- Verhaal van de stad
- Verordening voorzieningen huisvesting onderwijs Rotterdam 2015
- Visie en strategie Rotterdam Makers District
- Visie Werklocaties Rotterdam 2030
- Visie Werklocaties Rotterdam 2030: Detailhandelsnota/WNKLN N RTTRDM 2017
- Visie Werklocaties Rotterdam 2030: REO Navigator Werklocaties Rotterdam 2015-2025
- Woonvisie - koers naar 2030, agenda tot 2020
- Woonvisie - koers naar 2030, agenda tot 2020: Kwaliteitsbeleid woningen: onderdeel kleine woningen
- Woonvisie - koers naar 2030, agenda tot 2020: Prestatieafspraken 2018 - Woningcorporaties en gemeente Rotterdam
- Woonvisie - koers naar 2030, agenda tot 2020: Zoneringskaart HBD (Huisvesting Bijzondere Doelgroepen)