Wat hebben we bereikt en wat hebben we daarvoor gedaan?

Uitvoeringsprogramma Rotterdam Vitale stad 2016-2020

Met de nota Publieke Gezondheid 2016-2020 'Rotterdam Vitale stad' streeft de gemeente naar een vitale stad met vitale burgers. Zomer 2017 heeft de gemeente het uitvoeringsprogramma Rotterdam Vitale stad 2016-2020 gepresenteerd. Het uitvoeringsprogramma is een uitwerking van de gemeentelijke gezondheidsdoelen uit de nota, vertaald in concrete activiteiten op het gebied van gezond gewicht, roken en middelengebruik, psychische gezondheid, gezondheidsbescherming, E-publieke gezondheid, samenwerking met partners in de stad en onderzoek.

Rotterdam Vitale stad is gestart vanuit de overtuiging dat Rotterdammers in de eerste plaats zelf verantwoordelijk zijn voor hun gezondheid. De gemeente stimuleert dit én ondersteunt en beschermt haar inwoners waar nodig. Dat doen we door Rotterdammers te verleiden tot gezonde keuzes en initiatieven, én door partners in de stad te verbinden aan de gezondheidsdoelen. De inzet op partners hebben we o.a. vormgegeven in het netwerk Gezond010. Gezond 010 is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een breed netwerk van meer dan 120 organisaties. Tijdens de tweede bijeenkomst van Gezond010 in februari 2018 is het gezamenlijke platform gezond010.nl gelanceerd. Ruim 160 deelnemers van 80 verschillende organisaties bezochten deze bijeenkomst, waar tevens nieuwe initiatieven een start hebben gemaakt.

 

Gezond gewicht: bewegen, voeding en terugdringen Diabetes 2

Op het gebied van bewegen, voeding en terugdringen van Diabetes 2 zijn er in 2018 verschillende maatregelen getroffen en acties uitgevoerd:

• studenten van het Zadkine college ontwikkelden -als uitwerking van de Health Implementation Challenge - een app die onderandere gebruik maakt van ‘augmented reality’ (zoals Pokémon Go), gamificatie en belonen door met elkaar te sparen voor producten of activiteiten. Tijdens de eHealth week in 2019 gaat deze “live”

• met IZER, Centrum Gezond Gezicht (EMC) en Rotterdam SportSupport werkten we aan de opzet van de proeftuin Gezond Gewicht. De implementatie van de Gecombineerde Leefstijl Interventie (GLI) is onderdeel van deze proeftuin. Vanaf januari 2019 wordt de GLI opgenomen in de basisverzekering van de zorgverzekering

• in samenwerking met HAS, Blijdorp en Plaswijckpark zijn in het tweede kwartaal van 2018 “gezonde lunches” voor schoolreisjes uitgetest

• 13 Rotterdamse scholen (vo/mbo) hebben in 2018 een gezonde schoolkantine gerealiseerd (volgens de richtlijnen van het Voedingscentrum)

• in de samenwerkingsagenda Rotterdam ouder en wijzer is vitaal en gezond als aparte pijler benoemd en hebben we samen met partners in de stad en ouderen de ambities uitgewerkt voor meer bewegen, gezonde voeding en valpreventie voor de doelgroep 55+

• vanuit gezondheid werken we mee aan verschillende projecten van SO om verbinding te leggen met gezondheid, waaronder de fietsvisie, Walk21 en de omgevingswet

 

Rookvrije Generatie

De gemeente Rotterdam neemt deel aan reguliere overleggen van de 4 grootste gemeentes (G4), Alliantie Nederland Rookvrij (ANR) en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) over de implementatie van de Rookvrije Generatie. In 2018 vonden verschillende acties plaats:

• per 1 augustus 2018 hebben alle kinderboerderijen, educatieve tuinen en schooltuinen die onder NME vallen, zichzelf rookvrij verklaard

• per 1 januari 2018 heeft de gemeente het hebben van een niet-roken beleid opgenomen in de subsidieregels voor speeltuinverenigingen

• de gemeente onderzoekt praktische en juridische aspecten van de Algemeen Plaatselijke Verordening (APV), omgevingswet en andere mogelijkheden om het roken in de openbare ruimte terug te dringen. Daarmee ondersteunt de gemeente de Rotterdamse ziekenhuizen bij het invoeren van het ‘rookvrije ziekenhuis – binnen en buiten’. Maasstad, Ikazia en het Erasmus MC hebben hiervoor werkgroepen ingesteld. Ikazia is per 1 januari 2019 rookvrij

 

Psychische gezondheid

De gemeente Rotterdam zet in op psychische gezondheid, om de stijging van het aantal Rotterdammers met een depressie af te vlakken. In 2018 heeft de gemeente hiervoor verschillende acties ondernomen:

• in de gebieden Charlois, Noord en Kralingen-Crooswijk wijk zijn specifieke GGZ-preventie trainingen en bijeenkomsten opgenomen in het welzijnsaanbod. De subsidies zijn verleend vanaf juni 2018

• in 2018 heeft de gemeente 35 extra KOPP/KVO-trainingen ingekocht. Ongeveer 240 jongeren in de leeftijd 8-12 jaar hebben deelgenomen. Youz heeft 12 groepen gedraaid (12-15 jaar en 16-23 jaar) waaraan 61 jongeren woonachtig in Rotterdam hebben deelgenomen

• de training Mental Health First Aid richt zich op het leren herkennen van psychische gezondheidsklachten door vrijwilligers die veel in contact komen met Rotterdammers. Daarnaast wordt geleerd om te reageren op zowel acute als zich ontwikkelende psychische problematiek met als doel mensen naar de juiste zorg toe te leiden. Er zijn in 2018 in totaal 18 trainingen geweest waaraan 200 vrijwilligers en niet GGZ-professionals van een welzijnsorganisatie en van woningbouwcorporaties deelnamen

• statushouders: vanuit Vitale stad zijn vrijwilligers van Vluchtelingenwerk getraind in het signaleren van- en omgaan met psychische problematiek bij statushouders. Voor de statushouders zijn workshops gegeven over seksuele gezondheid en over psychische gezondheid en de GGZ in Nederland. Voor statushouders met een hoog risico op PTSS is een groepstraining (Mindspring) verzorgd

 

Veilig en gezond in de stad: Gezondheidsbescherming

De gemeente vergrootte de kennis en bewustwording over het voorkomen van beginnende gehoorschade met campagnes op social media. Deze richtte zich met name op jongeren en ouders van jonge kinderen. Dit gebeurde in aansluiting op landelijke voorlichting. Op middelbare scholen is de gemeente in gesprek gegaan met jongeren: wat motiveert hun gedrag tijdens het uitgaan? Met partijen uit de horeca en evenementenwereld heeft de gemeente in 2018 onderzocht hoe preventie van gehoorschade kan worden opgenomen in de (herziening van de) evenementenvergunningen.

De gemeente gaf dit jaar meerdere malen advies bij initiatieven om een basisschool of kinderopvang te vestigen dichtbij een drukke binnenstedelijke weg of snelweg. De gemeente draagt bij aan het opstellen van het landelijk Schone Lucht Akkoord, omdat deze aanpak invloed heeft op de luchtkwaliteit in Rotterdam, en op de nieuwe Rotterdamse koersnota lucht. Die koersnota stippelt het beleid van de gemeente Rotterdam voor de komende jaren uit, op weg naar schonere lucht. Cluster SO werkt al langer aan de nieuwe Rotterdamse koersnota lucht. Team G&M is eind 2018 aangehaakt.

Met het Integraal Huisvestingsplan en het programma Frisse Scholen verhoogt de gemeente de kwaliteit van het binnenmilieu van schoolgebouwen. Dit programma is afkomstig uit 2005 en herijkt in 2015, voor de periode 2015-2019.

In 2018 heeft de gemeente het ISO-certificaat ontvangen voor haar gezondheid beschermende taken.

 

E-Publieke gezondheid en innovatie: digitale techniek en –dienstverlening voor gezond en actief leven

Tijdens de eHealth week in januari 2018 heeft de aftrap plaatsgevonden van de Rotterdamse eHealth Agenda (ReHa). Dit is een agenda waar thema’s rond eHealth worden geagendeerd en waar Rotterdamse eHealth koplopers zich verbinden aan relevante onderwerpen voor de stad Rotterdam. Voorbeelden van thema’s zijn het demohuisje en de huiskamer van de toekomst. De Rotterdam EHealth Agenda (ReHa) is aanwezig en zichtbaar op vele verschillende evenementen in de stad en bij de belangrijkste stakeholders en koplopers. Per eind 2018 hebben zij zich bij meer dan 100 ‘Momenten’ aangesloten. 403 mensen hebben zich inmiddels als koploper verbonden aan de ReHa.

Er is een communicatieplan ontwikkeld en in juni 2018 een website online gebracht: www.rotterdamehealthagenda.nl

In 2018 hebben zes Health Events Fit festivals plaatsgevonden in Rotterdam. De Health Events zijn goed bezocht en beoordeeld door Rotterdammers en met enthousiasme omarmd door diverse zorg- en welzijnsaanbieders in de wij

Juni 2018 is de doorbraaksubsidie eHealth opengesteld. Deze richt zich, op verzoek van de wethouder, op ouderen. Rotterdamse initiatieven van zorg- en welzijnsaanbieders worden ondersteund die daadwerkelijk zorgen voor een toename van het gebruik van bestaande innovaties door ouderen, hun mantelzorgers of door zorgverleners. De voorstellen van
WMOradar voor een eHealth modelthuiskamer in Overschie en het inzetten van Tinybot Tessa bij WMO-taakgebieden door Aafje zijn uit deze subsidie gehonoreerd.

 

Samenwerking zorgverzekeraars

Rotterdammers kunnen voor zorg, hulp en ondersteuning een beroep doen op de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Jeugdwet, de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Wet Langdurige zorg (Wlz). Om de zorg, hulp en ondersteuning voor de Rotterdammer goed te organiseren werken we samen met zorgverzekeraars Zilveren Kruis en VGZ. Met de
zorgverzekeraars werken we aan betere samenwerking tussen wijkverpleegkundigen, huisartsen en wijkteams.

In 2018 sloot de gemeente een nieuw collectief contract af met VGZ voor 5 jaar ingaande 2019. Het Rotterdampakket is beschikbaar voor alle Rotterdammers. Voor Rotterdammers met een hoog zorggebruik (chronisch zieken en ouderen) is het Rotterdampakket ontwikkeld met een uitgebreide dekking. Voor Rotterdammers met een laag zorggebruik is er het Rotterdampakket Compact, een goedkopere verzekering met minder en lagere vergoedingen. Opnieuw is een collectiviteitskorting van tien procent op de basisverzekering afgesproken. Dit is de maximaal toegestane korting. Rechtvaardiging van deze korting wordt onder andere gevonden in een gezamenlijk streven naar verbetering van de gezondheid en het welzijn van Rotterdammers. Ook is een premiebeheersingsclausule afgesproken waarmee verzekerden beschermd worden tegen te grote premiestijgingen.

Uniek is dat in de aanvullende verzekering van beide Rotterdampakketten een preventiebudget is opgenomen dat verzekerden kunnen gebruiken om hun gezondheid te verbeteren: Voor het Rotterdampakket is dit € 400,- en voor het Rotterdampakket Compact € 200,-. Verzekerden kiezen zelf of en waar ze dit budget voor inzetten. Samen met VGZ is een ‘waaier’ van mogelijkheden gecontracteerd zoals trainingen stoppen met roken, een beweegprogramma en trainingen ‘Omgaan met stress’.

Met Zilveren Kruis is in 2018 een nieuwe samenwerkingsagenda opgesteld voor de periode 2018-2020 die zich richt op ouderen en Rotterdammers met GGZ-problematiek. Zo is er ingezet op het verhelderen van grensvlakken tussen de Wmo, Zvw en Wlz (o.a. rondom maaltijdvoorziening) en het verbeteren van de overgang van WMo/Zvw naar Wlz. Ook is een pilot rondom integrale bekostiging Zvw/Wmo voorbereid die moet bijdragen aan meer integrale zorg voor de Rotterdammer. Daarnaast werken we samen aan verbeteringen in de GGZ-zorg. Zo is gezamenlijk een werkwijzer Medisch Noodzakelijk Verblijf opgesteld, de acute zorgketen verbeterd, is er een pilot passend vervoer voor mensen met verward gedrag uitgevoerd. Tot slot is Zilveren Kruis actief in de samenwerkingsagenda Ouder en Wijzer, de strategische meerjarenagenda GGZ en trekken we samen op in landelijke discussies over de zorg.

 

Toezicht Kinderopvang

In 2018 is in het kader van het Nieuwe Toezicht gestart met nieuwe wetgeving op een aantal aspecten die bijdragen aan een betere (pedagogische) kwaliteit van de kinderopvang. Het toezicht houden op deze nieuwe wetgeving heeft meer tijd en dus meer geld gekost dan landelijk vooraf ingeschat. Dit betekent dat in Rotterdam wel alle nieuwe voorzieningen zijn bezocht en dat bijna alle voorzieningen (93%) jaarlijks zijn geïnspecteerd, maar dat een aantal locaties kinderopvang nog niet op de nieuwe wetgeving is geïnspecteerd. In 2019 maken we hierop een inhaalslag. Ook in 2019 is er in het kader van het Nieuwe Toezicht nieuwe wetgeving, deze wordt meteen meegenomen.

 

Bestrijding bijzondere Resistente Micro-Organismen

Sinds 2018 voldoet de GGD aan de wettelijke verplichting op het gebied van meldingen van zeer resistente bacteriën (CPE’S), die vanaf medio 2019 in werking treedt. Naar aanleiding van een melding wordt contact opgenomen met de persoon met deze bacteriën. Hierbij zet de GGD-voorlichting en acties in om verspreiding van deze bacteriën naar andere personen te voorkomen.

Rotterdam-Rijnmond vormt sinds 2017 een regionaal zorgnetwerk, met de regio Zuid-Holland Zuid en Zeeland. Aan de hand van 11 VWS-doelstellingen werken zij aan de bestrijding van antibioticaresistentie. Het zorgnetwerk heeft in 2018 een aantal doelstellingen behaald, zoals het meten van het aantal ouderen in verpleeghuizen dat drager is van of infecties heeft met een resistente bacterie. Het aantal nieuw ontdekte personen viel relatief mee.

Het meldpunt uitbraken en infectieziekten (MUIZ), was in februari 2018 een jaar operationeel en is in november 2018 door deelnemers beoordeeld met gemiddeld een 7,9. MUIZ is nieuw en uniek in Nederland. Inmiddels is MUIZ in gebruik genomen in ruim 95% van de zorginstellingen in Rotterdam-Rijnmond en Zuid-Holland zuid.

 

Bijdrage aan de invoering van de Omgevingswet

De Omgevingswet wordt in 2021 van kracht. De wet vereenvoudigt en bundelt 26 wetten en 120 AMVB’s (algemene maatregelen van bestuur) op het gebied van de leefomgeving. Met een Programma Omgevingswet bereidt de gemeente Rotterdam deze verandering voor. Cluster Maatschappelijke Ontwikkeling (MO) participeert hierin. Na een fase van verkenning, en bewustwording bij medewerkers, is de gemeente in 2018 gaan opbouwen wat nodig is om de wet te gaan uitvoeren. Zo is de ‘Verkenning Omgevingsvisie Rotterdam’ gemaakt, waarin onder andere ‘de gezonde stad’ en ‘de inclusieve stad’ zijn uitgewerkt. De gemeente is nagegaan hoe ze samenhang in het omgevingsbeleid (waaronder een deel van het gezondheidsbeleid) kan verbeteren. Ook werkt ze uit hoe publieksprocessen straks intern moeten gaan lopen. Ondertussen oefent ze dat in pilots en projecten, waar soms ook gezondheid aan de orde is: biologische veiligheid, gebiedswaarden (‘mengpaneel’) en de grote gebiedspilot ‘Cool-zuid’. De Omgevingswet is niet alleen een zaak van de openbare gezondheidszorg: ook sport, cultuur, onderwijs doen inmiddels mee vanwege hun ruimtelijke voorwaarden.

Het College heeft deze bestuursperiode de bouw van 18.000 woningen in gang gezet. Ook daarna zal de stad doorgroeien. Cluster Maatschappelijke Ontwikkeling (MO) beweegt daarin mee. Ze gaat na welke betekenis deze groei heeft voor de sociale opgaven en wat dat vraagt aan ruimte. Omdat cluster MO zich al aan het voorbereiden is op de Omgevingswet kan ze direct aanhaken bij de ruimtelijke kant van de groeiopgave. 

 

Anticonceptie voor kwetsbare ouders

Het aantal ouders dat in beeld is voor gesprekken over kinderwens, seksualiteit en anticonceptie was in 2018: 1793. Dit zijn cliënten, die in de caseload van instellingen zijn opgenomen en de aangemelde cliënten bij het Nu Niet Zwanger team van de GGD (1). Met 876 ouders zijn gesprekken gevoerd. De doelstelling van 500 gesprekken met cliënten per jaar is daarmee ruimschoots behaald.

Het totaal aantal ouders dat een keuze heeft gemaakt voor anticonceptie is 57%. Een aantal ouders heeft nog geen keuze voor een anticonceptiemiddel gemaakt. Met deze ouders worden vervolggesprekken gevoerd.

1) Het Nu Niet Zwanger team is onderdeel van PG Soa en Seksualiteit.

**) percentage is aantal mensen dat een keuze heeft gemaakt van het aantal mensen wat tenminste één AC gesprek heeft gevoerd.

***) percentage is het aantal mensen dat gestart is van het aantal mensen wat tenminste één AC gesprek heeft gevoerd (van de mensen die een keuze maakte is 85%  van de mensen uit de GGD database gestart met AC, voor de organisaties geldt dat 72% van de mensen die een keuze maakt gestart is met AC. In totaal zijn van de mensen die een keuze gemaakt hebben 78% gestart met AC).

Het aantal vindplaatsen van kwetsbare ouders is in 2018 verder uitgebreid en bij instellingen en organisaties zijn aandachts-functionarissen getraind, zoals bij wijkteams, Leger des Heils, Humanitas Homerun en Prostitutie Maatschappelijk Werk, Middin, MEE en het Centrum voor Dienstverlening. Op de ROC’s is in september 2018 de voorlichting over anticonceptie uitgebreid.

 

Centrum Seksueel Geweld

Eind 2017 is op de Schiedamsedijk in het gebouw van de GGD de nieuwe locatie van het CSG in gebruik genomen. Dit is een samenwerkingsverband van het Erasmus MC, GGD R'dam Rijnmond, Politie Rotterdam en Forensisch Artsen Rotterdam-Rijnmond (FARR). Op de huidige locatie zijn de nieuwste onderzoeksmogelijkheden, zoals een DNA arme ruimte, beschikbaar voor forensisch onderzoek. Slachtoffers die kortgeleden een aanranding of verkrachting hebben meegemaakt, kunnen rekenen op medische, psychologische en forensische hulp om zo de best mogelijke zorg te krijgen.

Artsen van de FARR doen in opdracht van de politie en in aanwezigheid van een forensisch verpleegkundige van de GGD forensisch onderzoek. De casemanager GGD begeleidt de slachtoffers gedurende een periode van max zeven maanden. Denk aan soacontroles, vaccinaties en andere praktische hulp. De casemanager biedt begeleiding, monitort het herstel en is het vaste aanspreekpunt voor het slachtoffer. Omdat het casemanagement op de locatie Schiedamsedijk is gevestigd, is er voor slachtoffers nog maar één plek waar zij zich gedurende het hele traject hoeven te melden in plaats van meerdere plekken zoals voorheen het geval was.

Het centrum draagt bij aan de inzet vanuit het programma veilig thuis, product zorg volwassenen. Slachtoffers van seksueel geweld jonger dan 16 jaar worden opgevangen op het Goofy spreekuur van het Sophia Kinderziekenhuis. Vanaf 2018 is de inzet van het CSG standaard onderdeel van de dienstverlening. Er zijn in 2018 355 meldingen bij het CSG gedaan. De mensen die melden zijn minimaal één keer geholpen, meestal in het Centrum, soms telefonisch. Het overgrote deel van de meldingen bestaat uit Rotterdammers. 188 professionals en burgers hebben het CSG om advies gevraagd.

Rotterdam aidsvrij in 2030

Juni 2018 vond een symposium plaats over het voorkomen van aids en hiv in regio Rotterdam. In het oude westen zijn
interviews met sleutelfiguren en bewoners gehouden over hun mening over hiv en testen. November 2018 zijn gratis hivtesten in combinatie met andere gezondheidstesten aangeboden in het oude Westen van Rotterdam.

 

Prostitutiebeleid
In 2018 is het aantal voorlichtingen over loverboys en seksueel grensoverschrijdend gedrag vergroot. Ook is extra geld beschikbaar gesteld voor een veldwerker jongensprostitutie. De functie vertrouwenspersoon sekswerk is structureel gemaakt.

In 2018 is de aanpak mensenhandel opnieuw bezien. Het tijdig signalering van mensenhandel neemt binnen de aanpak een belangrijke plek in. Dit wordt gedaan met een scala aan interventies, deels in het kader van het gemeentelijke prostitutiebeleid (veldwerk, voorlichting, vergunning- en handhavingsbeleid) en deels d.m.v. trainingen binnen de jeugdhulpverlening en het onderwijs. De hulp, zorg en opvang van slachtoffers mensenhandel wordt in Rotterdam gecoördineerd door de zorgcoördinator Mensenhandel. Vanaf januari 2018 is hiervoor een aparte functionaris binnen Humanitas EESM aangesteld.

Toelichtingen ontwikkelingen

Rotterdams preventieakkoord

Het thema preventie staat op de politieke en maatschappelijke agenda. Het ministerie van VWS heeft eind november 2018 met een groot aantal partijen het nationaal preventieakkoord gesloten. Basis van dit akkoord is dat succesvolle inzet op de thema’s roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik leidt tot een betere gezondheid van burgers, minder verschillen in gezondheid, een hogere levensverwachting, minder zware zorg, lagere kosten voor burgers, werknemers en werkgevers, een duurzamere inzetbaarheid van werknemers en een betere start voor alle kinderen.

In 2019 werken we aan een Rotterdams preventieakkoord, mét de energie van onze stad, waarin we inzetten op de kansen en uitdagingen om Rotterdam gezonder en vitaler te maken. Aan de basis voor het preventieakkoord ligt een brede definitie van preventie met aandacht voor onderliggende factoren (zoals armoede, taalachterstand, werk en inkomen, sociale en fysieke omgeving, etc.) die van invloed zijn op gezondheid en gezond gedrag. We verkennen met de gemeenten in de regio Rijnmond de mogelijkheden voor uitbreiding naar een regionaal preventieakkoord.

We zien dat er meer aandacht is voor de inzet op kennis, expertise en ervaringen en daarmee op acties die impact hebben, waar we het verschil maken en waarvan Rotterdammers merken dat hun gezondheid verbetert. Daarom zoeken we naar nieuwe en alternatieve manieren om impact en effect te meten. Dit maakt onderdeel uit van het Rotterdams preventieakkoord.

 

Gezonde en vitale stad

Steeds meer partners in de stad sluiten aan op de beweging naar een gezonde en vitale stad. Daarom willen we het netwerk Gezond010 uitbreiden en verdiepen. Naast de focus op partnerships met grote bedrijven en instellingen die stadsbreed opereren, is inzetten op (duurzame) samenwerking in de wijk kansrijk: met en door partijen in de wijk/gebied in het medisch en sociaal domein. Daar hoort ook bij: meer gebruik maken van Rotterdamse bewoners- en maatschappelijke initiatieven.

In de samenwerkingsagenda “Rotterdam ouder en wijzer” zijn eind 2018 de ambities van de gemeente en partners aangekondigd om Rotterdam en de Rotterdammers voorbereiden op de aankomende vergrijzing. Vitaal ouder worden, is hierbij een belangrijk onderwerp. Begin 2019 worden de activiteiten hiervoor uitgewerkt, onder andere op gebied van gezonde voeding, beweging en toepassing eHealth voor de doelgroep Rotterdamse 55-plussers.

Wat heeft het gekost?

Toelichting op overzicht van afwijkingen

 

1. Inkomsten Reizigerszorg

De inkomsten bij Reizigerszorg blijven achter omdat er onvoldoende capaciteit beschikbaar was om aan de vraag vanuit de markt te voldoen, daarnaast kon de overhead niet volledig worden doorberekend in de prijs.

 

2. Afrekening toezicht kinderopvang

Uit de definitieve afrekening met de regio over het jaar 2017 en de voorlopige afrekening 2018 blijkt dat er voor een bedrag van € 263 teveel is gefactureerd.

 

3. Diverse afwijkingen

Dit is het saldo van diverse (kleine) onder- en overschrijdingen.

 

4. Doorontwikkeling organisatie

Deze onttrekking is niet uitgevoerd omdat het budget voor de dakpanconstructie door onderbesteding niet nodig bleek te zijn.

Toelichting op overzicht van bijstellingen

 

Actualisering budgetten

Met een correctie in de doorbelasting van de apparaatslasten is een meer evenredige belasting van deze lasten op de programma's gerealiseerd.