Ruimtelijke ontwikkeling

De gemeente Rotterdam werkt aan een aantrekkelijke woonstad met een sterke economie. Bij de uitwerking van de stedelijke ambities is de markt aan zet, binnen de door de gemeente geschetste kaders. De gemeente ontwikkelt zelf alleen nieuwe plannen als dat maatschappelijk noodzakelijk is en de markt deze niet oppakt. De gemeente wil het gebruik van bestaand gemeentelijk vastgoed intensiveren en leegstand voorkomen. Daarnaast verkoopt de gemeente overbodig geworden maatschappelijk vastgoed. Dit leidt op termijn tot verkleining van de gemeentelijke grondexploitatie- en vastgoedportefeuilles.

PRODUCT 1

Gebiedsontwikkeling

De gemeente stimuleert de ruimtelijke ontwikkelingen en investeringen in de stad. Het doel is een sterke en levendige stad waarin het goed leven is en mensen hun ambitie waarmaken. Hierbij is vooral de markt aan zet. De gemeente maakt helder wat de mogelijkheden in Rotterdam zijn. Ook ondersteunt zij ontwikkelingen in de stad door haar kennis in te brengen of de juiste randvoorwaarden te scheppen. Daarnaast neemt de gemeente initiatief waar de sociaal-maatschappelijke urgentie groot is. Dit leidt tot een focus op de binnenstad, Stadshavens en Rotterdam-Zuid.

PRODUCT 2

Grondzaken

De gemeente is verantwoordelijk voor uitvoering van en financiële sturing op ruimtelijk-economische ontwikkelingen. Op basis van ontwikkelingen in de markt stuurt de gemeente op een optimale mix van kwaliteit, financiën, contractuele verplichtingen en markttechnische aspecten. Zo wil de gemeente de stad aantrekkelijker maken om te wonen, werken en verblijven.

PRODUCT 3

Erfpacht

Erfpacht is ooit ingevoerd om bij de uitgifte van grond sturing te geven aan het gebruik van de grond en de prijsontwikkelingen van grond aan de gemeenschap te laten toevloeien. In 2002 heeft de gemeenteraad besloten grond voortaan in eigendom te leveren of, in sommige gevallen in eeuwigdurende erfpacht. Gronduitgiftecontracten die in erfpacht of in eigendom binnen de gemeente zijn of worden uitgegeven, worden beheerd. Het doel is uitvoering geven aan de privaatrechtelijke afspraken uit een gronduitgiftecontract. De gemeente heeft hierbij een dienstverlenende en controlerende rol.

PRODUCT 4

Commercieel vastgoed

De vastgoedportefeuille van de gemeente Rotterdam bestaat uit maatschappelijke voorzieningen (de kernportefeuille) en een commerciële portefeuille (de niet-kern portefeuille). De maatschappelijke portefeuille (ook wel het maatschappelijk vastgoed) omvat al het vastgoed dat de gemeente inzet om de maatschappelijke beleidsdoelen te realiseren. De niet-kernportefeuille is vastgoed dat niet (meer) nodig is om maatschappelijke doelen te realiseren waaronder oude schoolgebouwen, bedrijfsruimtes in plinten, woningen, Maassilo etc. Een groot deel van het vastgoed uit de niet-kern portefeuille kan (op termijn) worden verkocht.

PRODUCT 5

Maatschappelijk vastgoed

De vastgoedportefeuille van de gemeente Rotterdam bestaat uit maatschappelijke voorzieningen (de kernportefeuille) en een commerciële portefeuille (de niet-kernportefeuille). De maatschappelijke portefeuille (ook wel het maatschappelijk vastgoed) omvat al het vastgoed dat de gemeente inzet om de maatschappelijke beleidsdoelen te realiseren, waaronder schoolgebouwen, sportcomplexen en sportterreinen, speeltuinen, wijkgebouwen, volkstuincomplexen, theaters, musea, parkeergarages en panden als het Topsportcentrum.

PRODUCT 6

Projectmanagement en engineering

Leveren proces-, project- en programmamanagement, engineering en technische advies

Doelstellingen programma

Voortgang prioriteiten

De gemeente zet in op verschillende trajecten:

  • Rotterdamse Adaptie- en Resiliencestrategie
  • Roadmap Next Economy

  • binnenstedelijke verdichting

  • Nationaal Programma Rotterdam Zuid en Gebiedsontwikkeling Hart van Zuid

  • toenemende productie van nieuwbouwwoningen

  • hergebruik en transformatie van bestaand incourant (kantoren) vastgoed

  • innovatie in Merwe- en Vierhavens en Central District

  • vermindering van leegstand in gemeentelijk vastgoed

  • faciliteren van bijzondere projecten als Feijenoord City en het innovatieprogramma Dutch Wind Wheel

 

Voortgang indicatoren

Woningbouwproductie

De woningmarkt heeft zich in 2018 verder hersteld. Met de start bouw van 4.550 nieuwbouwwoningen in 2018 is de bouwproductie in Rotterdam de hoogste van de afgelopen 18 jaar, ruim boven het niveau van voor de crisis.
 

Transformatie incourant vastgoed

Transformatie en upgrading van bestaand kantorenvastgoed is belangrijk om te kunnen voldoen aan de vraag van de kantoor- en woningmarkt. De gemeente stimuleert de transformatie van incourant vastgoed, bijvoorbeeld van leegstaande scholen en leegstaande winkelpanden in niet-kernwinkelgebieden, volgens de gebiedskoersen uit de Detailhandelsnota. In 2018 is gestart met een pro-actieve aanpak voor transformatie van leegstaande winkelpanden in 3 gebieden (Rondom Noorderboulevard, rondom Boulevard Zuid, en Katendrechtse Lagedijk/Wolphaertsbocht). Uit onderzoek naar de transformatie van bedrijventerreinen is naar voren gekomen dat daar vooral kansen liggen voor functiemenging en het upgraden van de gebieden.
 

Economie

De gemeente werkt samen met het rijk, het bedrijfsleven, kennisinstellingen, provincies aan oplossingen voor de maatschappelijke uitdagingen waar de bouwsector voor staat. Via verschillende wegen vindt er uitwerking plaats op de uitdagingen op het gebied van energietransitie, gebruik van grondstoffen (circulair 2050), klimaatadaptatie, duurzaamheid, verstedelijking, digitalisering en vervangingsopgave verouderde infrastructuur.

 

Roadmap Next Economy (RNE)

In 2018 is gestart met het operationaliseren van RNE in stad en regio om zo van visie naar een langjarige werkwijze te komen. In 2018 heeft Rotterdam binnen de gemeente een coördinatienetwerk voor RNE opgezet. Hierin werken transitiepadtrekkers en de coördinator RNE samen aan de RNE strategie en aanpak. Dit gebeurt samen met vakafdelingen zoals de afdeling Economie. Doel is om vanuit de transitiepaden een bijdrage te leveren aan stedelijke vraagstukken en faciliteren van noodzakelijke projecten samen met triple helix partners. De betekenis van RNE voor Rotterdam en onze strategie en aanpak zullen in 2019 door het College worden vast gelegd in het koersdocument RNE//Rotterdam. Regionaal is InnovationQuarter (IQ) gevraagd uitvoering te geven aan RNE. Dit gebeurt met inhoudelijke doorontwikkeling van de transitiepaden en door inzet van business development op projecten die voor RNE van belang zijn. Rotterdam is samen met Den Haag, Provincie Zuid-Holland, Metropool regio Rotterdam Den Haag, Drechtsteden en Rijnland (laatste 2 sinds medio 2018) opdrachtgever van IQ hiervoor. Er is regelmatige samenwerking en afstemming met IQ. Met de regionale partners en IQ is in 2018 het Zuid-Hollands investeringsplatform opgezet. Hier wordt de expertise samengebracht om een select aantal hoog innovatieve projecten, met substantiële economische potentie voor de regio, te helpen uitwerken tot solide businesscases. In 2019 zal gewerkt worden aan het uitbouwen naar een bijpassend financieel instrumentarium.

 

Resilience Strategie

In 2018 zijn de waterbuffer bij het Spartastadion in Spangen en het Berkelplein als waterplein opgeleverd. Hiermee werd Rotterdam weer een stukje klimaatbestendiger. De Resilience Scan is verder ontwikkeld en toegepast op diverse gebiedsontwikkelingen, zoals ZoHo. Inmiddels zijn zo’n 700 studenten van de Hogeschool Rotterdam (HRO) actief op het domein van resilience. De HRO heeft zelf een aparte minor over Resilience ontwikkeld. De 4 Technische Universiteiten (TU) zijn een Centre for Resilient Enginering gestart, waarvoor in juni 2018 een samenwerkingsovereenkomst is getekend met Rotterdam. In oktober gaven wethouder Bonte en de minister Van Nieuwenhuizen formeel het startschot voor het ontwikkelproces van het drijvend kantoor voor het Global Centre on Adaptation. Het wereldwijde stedennetwerk 100 Resilient Cities kondigde aan dat hun tweejaarlijkse Summit in  Rotterdam wordt gehouden (juli 2019).
 

Agenda Stad

Via de Agenda Stad heeft het Rijk de steden opgeroepen tot nieuw elan in de samenwerking tussen de steden onderling en met het Rijk. In 2018 zijn verschillende City deals waar Rotterdam bij betrokken is verder uitgewerkt, bijvoorbeeld elektrische deelmobiliteit en  klimaatadaptatie.

 

Bestuurlijke opdracht (programma)

Rotterdam als aantrekkelijke woonstad met een sterke economie was de leidraad in het Programma Ruimtelijke Ontwikkeling. In 2018 is inzichtelijk geworden dat de verwachte groei van de stad, de nieuwe economie, energietransitie en klimaatveranderingen leiden tot nieuwe opgaven, waaronder een goede afstemming van nieuwe woningbouwplannen, bereikbaarheid van werklocaties, voldoende voorzieningen en een aantrekkelijke openbare ruimte met ruimte voor klimaatadaptatie. Investeringen zijn gericht op, onder andere, huisvesting van middeninkomens en studenten, transformatie van leegstaand  (kantoren)vastgoed en innovatieve oplossingen voor nieuwe energie in de gebouwde omgeving. Daarnaast investeert de gemeente nog steeds in de integrale aanpak van Zuid (Nationaal Programma Rotterdam-Zuid).

Wat heeft het gekost?

Overzicht baten en lasten Ruimtelijke ontwikkelingRekening
2017
Oorspr.
Begroting 2018
Bijgestelde
Begroting
2018
Realisatie
2018
Afwijking
Baten exclusief reserves265.296199.321256.347277.84621.499

Totaal baten 265.296 199.321 256.347 277.846 21.499
Bijdragen rijk en mede-overheden 3.522 4.831 6.080 7.510 1.430
Financieringsbaten 0 0 0 3 3
Opbrengsten derden 271.203 207.391 251.999 265.704 13.705
Overige baten -9.428 -12.901 -1.732 4.629 6.361
Lasten exclusief reserves342.128205.268265.261278.31213.050

Apparaatslasten 76.733 76.439 83.200 83.370 170
Inhuur 13.973 10.862 15.079 15.047 -32
Overige apparaatslasten 1.533 1.227 1.297 1.699 402
Personeel 61.226 64.350 66.824 66.624 -200
Interne Lasten -124.183 -129.952 -152.798 -150.919 1.879
Beleidspecifiek vastgoed -88.179 -92.424 -74.015 -68.200 5.815
Concernbrede bedrijfsvoeringskosten 0 0 0 0 0
Overige doorbelastingen -36.004 -37.528 -78.783 -82.719 -3.936
Programmalasten 389.578 258.780 334.859 345.861 11.002
Financieringslasten 0 0 0 0 0
Inkopen en uitbestede werkzaamheden 197.854 163.316 188.379 192.510 4.132
Kapitaallasten 140.735 81.239 126.998 127.575 577
Overige programmalasten 48.197 13.314 17.752 22.537 4.785
Sociale uitkeringen 0 0 0 0 0
Subsidies en inkomensoverdrachten 2.791 911 1.731 3.239 1.507
Saldo voor vpb en reserveringen -76.832 -5.947 -8.915 -465 8.449
Vennootschapsbelasting00000
Saldo voor reserveringen -76.832 -5.947 -8.915 -465 8.449
Mutaties reserves43.84946.29363.76747.884-15.883
Toevoeging aan reserves 27.610 0 61.614 94.179 32.565
Onttrekking aan reserves 48.249 46.293 59.092 50.025 -9.067
Vrijval reserves 23.210 0 66.289 92.038 25.749
Saldo voor overhead -32.984 40.346 54.852 47.419 -7.433

Toerekening overhead aan Ruimtelijke ontwikkelingRekening
2017
Oorspr.
begroting
2018
Bijgestelde
Begroting
2018
Realisatie
2018
Afwijking
Overhead concernondersteuning en concernhuisvesting 30.620 29.404 29.404 29.404 0
Overhead clustermanagement en ondersteuning 9.424 10.625 10.546 9.912 -634
Saldo na overhead -73.028 317 14.902 8.103 -6.799

Toelichting op overzicht baten en lasten

Algemene opmerking ten aanzien van de vergelijkende cijfers 2017

De vergelijkende cijfers van de jaarrekening 2017 in onderstaande tabel zijn de lasten € 87 mln. te hoog gepresenteerd. Als gevolg van een aanpassingen in de hiërarchieën heeft een verschuiving plaatsgevonden van het product concernhuisvesting (Programma Overhead) naar het programma Ruimtelijke Ontwikkeling. Het saldo van baten en lasten van het product concernhuisvesting in de jaarrekening 2017 bedroeg € 87,5 mln. Zie de grondslagen voor een uitgebreidere toelichting.

 

Op het programma Ruimtelijke ontwikkeling is sprake van een nadeel van € 7,4 mln. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn de volgende:

Gebiedsontwikkeling

Bij Gebiedsontwikkeling is sprake van een lastenoverschrijding van € 575 in het kader van het programma NPRZ en € 900 lagere opbrengsten door anterieure overeenkomsten (grondexploitatieovereenkomst voor vaststelling exploitatieplan).

 

Grondzaken

Het product Grondzaken heeft een positief resultaat van € 4,4 mln. De resultaatneming grondexploitaties is € 4,7 mln hoger dan begroot. Volgens de gemaakte systeemafspraak over de bestemmingsreserve Gebiedsontwikkeling is de totale toevoeging in 2018 vanuit het resultaat van het product Grondzaken uitgekomen op € 9,9 mln. Hiervan was € 3,1 mln al verwerkt in de begroting en daar komt nu € 6,8 mln bij. Het afboeken van de boekwaarde van het project Schieveen heeft geleid tot een resultaatneming van € 4,8 mln. Het resterende verschil van € 1,7 mln bestaat uit diverse incidentele posten, zoals de vrijval van € 1,4 mln uit de voorziening voor de Grondbank RZG Zuidplas.

 

Erfpacht

Op Erfpacht is een positief resultaat van € 8,3 mln gerealiseerd. Op grond van inschattingen is het resultaat bij de 10-maandsbrief 2018 al met € 4,2 mln positief bijgesteld. De erfpachtbaten laten zich lastig ramen door de onzekerheid of onder handen zijnde gronduitgiftes, conversies en functiewijzigingen erfpacht in het huidige jaar of in het volgende jaar worden afgewikkeld. Daarnaast komt het ook voor dat marktpartijen van hun voornemens afzien. Doordat dossiers voorspoediger zijn afgehandeld dan voorzien, zijn er dit jaar extra inkomsten.  

 

Vastgoed

Bij Vastgoed wordt per saldo een nadelig resultaat van € 17,6 gerealiseerd. Er is voor € 4,9 mln aan hogere baten gerealiseerd vanuit: de verkoop van objecten, een incidenteel voordeel vanwege BTW-herziening, hogere interne doorbelastingen en diverse kleinere posten. Aan de lastenkant is sprake van hogere energielasten van € 2,4 mln, zakelijke lasten van € 3,1 mln (OZB, waterschapslasten en rioolheffing) en hogere onderhoudslasten van € 11,2 mln. De overschrijding op het reguliere onderhoud bedraagt € 7,4 mln De afgelopen jaren is het onderhoudsbudget niet volledig benut, wat uiteindelijk van invloed is op de kwaliteit van de objecten. Om die reden is intensief gestuurd op het uitvoeren van onderhoud in 2018. De piek in de onderhoudskosten lag in het 4e kwartaal. Daarnaast is € 3,8 mln besteed aan incidenteel, maar onvermijdelijk onderhoud, zoals kosten voor asbestsanering, bodemsanering, funderingsverbetering en (vervroegd) onderhoud als gevolg van gewijzigde wetgeving en/of strengere veiligheidsvoorschriften. Ook is de boekwaarde van een aantal objecten uit de commerciële vastgoedportefeuille afgewaardeerd tot de marktwaarde met € 1,6 mln. Voor de ontwikkellocatie Schiekadeblok is een aanvullende voorziening gevormd van € 4,2 mln. Dit is noodzakelijk in verband met de verslaggevingsregels van de BBV en in lijn met het in december 2018 met de raad besproken ontwikkelscenario. Er wordt gewerkt aan optimalisering van het plan, maar daarvoor zijn nog geen cijfers beschikbaar.

 

Projectmanagement en Engineering

Het resterend saldo van € 1,1 mln in dit programma betreft met name hogere lasten van inhuur bij Projectmanagement en Engineering.

BBV-indicatoren

Niet van toepassing.