Wat hebben we bereikt en wat hebben we daarvoor gedaan?

Prioriteiten

Een aantal programma’s ondersteunt de ambities op gebied van Zorg Jeugd, waarmee ingezet wordt op talentontwikkeling, veiligheid en gezondheid. De programma’s die onder dit begrotingsproduct vallen zijn:

• Rotterdam Groeit
• Stevige Start
• Kansrijk Opgroeien
• Drugs & Alcohol II: Blijf helder
• Elke jongere telt
• NRJ: Transformatie jeugdhulp

 

Rotterdam Groeit!

Het Beleidskader Jeugd 2015-2020, ‘Rotterdam Groeit’, heeft als doel dat kinderen en jongeren in de stad kansrijker, veiliger en gezonder opgroeien. Tien beleidsprogramma’s maken deel uit van dit kader, met elk afzonderlijke doelstellingen en resultaten die gezamenlijk bijdragen aan het geheel. Dit wordt gemonitord in De Staat van de Jeugd.

De Staat van de Jeugd 2018 laat zien dat het steeds beter gaat met de Rotterdamse jeugd. De ingezette dalingen van voortijdig schoolverlaten en criminaliteit zetten verder door. Ook zijn de geboorte-uitkomsten beter, stijgen de schoolprestaties verder, neemt alcohol- en drugsgebruik iets af en lijkt het aantal kinderen met overgewicht stabiel. Tegelijkertijd zijn er nog uitdagingen, namelijk de sociaal-emotionele gezondheid van kinderen en het aantal kinderen dat opgroeit in armoede. Daarom is er in 2018 meer met effectieve preventie geïnvesteerd in deze met elkaar samenhangende problematiek. Hoewel in de wetenschap bekend is dat dergelijk investeringen binnen enkele jaren lonen, vergt werkelijk effect een langere adem: de investeringen dienen structureel te zijn. In 2018 is hiermee een begin gemaakt.

 

Stevige Start

Meer kinderen komen gezond ter wereld en ontwikkelen zich optimaal. Dat is de ambitie van het collegeprogramma Stevige Start (2016-2020). Om het gezin goed te kunnen ondersteunen is een goede verbinding tussen het medisch en het sociaal domein belangrijk. We zetten veel in op deze verbinding door onder meer partijen met elkaar in contact te brengen en door te bouwen aan samenwerkingsrelaties. De geboortezorgprofessionals besteden meer dan voorheen aandacht aan sociale risicofactoren. Meer geboortezorgprofessionals melden kwetsbare zwangeren aan voor hulp en ondersteuning. Ruim 450 kwetsbare zwangeren kregen in 2018 ondersteuning via Voorzorg, Moeders van Rotterdam of het wijkteam aangeboden. De reeds opgebouwde samenwerking is een goede basis voor het vormen van een coalitie, waarin de partners gezamenlijk de verantwoordelijkheid dragen voor een Stevige Start van het Rotterdamse kind. We werken aan het opbouwen van de coalitie op zowel bestuurlijk als uitvoeringsniveau en maken afspraken over rollen en verantwoordelijkheden, zodat er een toekomstbestendige samenwerking ontstaat gericht op duurzame resultaten.

Preventieve activiteiten: 50 ouders hebben in een aantal sessies, met behulp van filmbeelden van de interactie met hun kind, geoefend met het versterken van positief contact met hun kind. Deze interventie wordt ingezet wanneer er zorgen zijn over de hechtingsrelatie. Ouders krijgen ook informatie van medewerkers van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) en de bibliotheek over het belang van voorlezen in het kader van de hechting tussen ouder en kind. Een aantal van 275 (aanstaande) ouders met zorgen of lichte problemen zijn daarnaast ondersteund door een getrainde vrijwilliger. Al tijdens de zwangerschap, in plaats van pas na de geboorte van hun kind, kunnen ouders bij het CJG terecht. Ze vinden informatie over een gezonde zwangerschap op de website, kunnen themabijeenkomsten over bijvoorbeeld hechting bijwonen of krijgen voorlichting op maat over ouderschap. (Aanstaande) ouders kunnen via beveiligde WhatsApp en Chat bij het CJG aankloppen voor inhoudelijke vragen. De openingstijden van het CJG zijn verruimd naar de avond. Meer ouders komen nu samen naar de spreekuren. 45 professionals van 12 welzijnspartners zijn ondersteund in de wijze waarop zij jonge ouders kunnen helpen met het vergroten van hun netwerk en het delen van opvoedtips via ontmoetingen in de wijk.

 

Kansrijk Opgroeien

Kansrijk Opgroeien vertaalt de ambities van ‘Rotterdam Groeit’ naar een wijkgerichte, passende aanpak. Dit doen we door per wijk dieper te kijken naar de cijfers over de beschermende en risicofactoren die in het opgroeien en opvoeden van kinderen en jongeren een rol spelen. Door hierbij gericht de cijfers van De Staat van de Jeugd te gebruiken, kunnen we beter bepalen wat er nodig is. Bij het duiden van wat er goed en mis gaat, maken we nadrukkelijk ook gebruik van de kennis en ervaring van lokale partners. Dit zijn het CJG, jongerenwerk, welzijn, primair passend onderwijs (PPO), scholen, wijkagenten, maar ook het wijkteam. Vanuit de gezamenlijke analyse maken we afspraken over het met elkaar uitvoeren van een wijkprogramma met hierin zoveel mogelijk effectieve interventies. Zo werken we in de Rotterdamse wijken aan een krachtige, preventieve basis waarmee meer kinderen gezonder, veiliger en kansrijker kunnen opgroeien. Ons uiteindelijke doel is het voorkomen en verergeren van problemen met het doel een afname van jeugdhulp. In samenwerking met het Nederlands Jeugdinstituut is deze innovatieve, in de praktijk ontwikkelde werkwijze, omgezet in de methodiek ‘Wijkprogrammering’. 

Deze aanpak, die in 2017 startte met 17 wijken, is in 2018 uitgebreid met Vreewijk, Ommoord, Oude Noorden, Tarwewijk, De Esch en Cool. Per wijk zijn of worden nog maatschappelijke resultaten benoemd waaraan met partners gewerkt wordt. Dit kan zijn armoede, fysieke gezondheid van kinderen of het vergroten van sociaal emotionele vaardigheden, zodat hun sociale weerbaarheid wordt vergroot. In samenwerking met de Erasmus Universiteit en Verwey-Jonker Instituut is dit jaar met subsidie van ZonMW een 3-jarig onderzoek naar de resultaten van deze aanpak gestart.

In een aantal wijken wordt naast wijkprogrammering gewerkt aan het bevorderen van een positief pedagogisch klimaat. ‘Public Behavior Support’ in de wijk’ is in 2016 gestart met drie pilotwijken. Inmiddels is de aanpak ontwikkeld en beschreven en ingediend bij het Nederlands Jeugdinstituut. En zijn de resultaten in de wijken positief. Deelnemende organisaties zijn erg blij met de gezamenlijke en concrete aanpak. Ze geven aan dat het hen helpt om een positief klimaat voor de kinderen, maar ook hun ouders, en de professionals onderling, te scheppen. Er zijn minder gedragsincidenten en de sfeer is fijner. En het helpt enorm in de verbinding met elkaar en het neerzetten van een gezamenlijk en eenduidig positief pedagogisch klimaat in de wijk. Om die reden hebben we de aanpak het afgelopen jaar uitgebreid naar meer wijken. Naast Feijenoord, Crooswijk en Bloemhof, zijn sinds dit schooljaar ook Vreewijk en Zevenkamp gestart. En daarnaast heeft er uitbreiding plaatsgevonden naar ‘losse’ organisaties. JOZ (jongerenwerk op zuid), het ambulant jongerenwerk was zo enthousiast over de aanpak in Feijenoord, dat ze hebben besloten om de aanpak PBS binnen hun gehele organisatie (dus stadsbreed) te implementeren. Met hele mooie resultaten en waarmee JOZ een mooie ambassadeur in de wijken kan zijn.

In 2019 willen we de wijkaanpak uitbreiden naar nog meer wijken. We zijn onder andere bezig met Spangen. En naar meer organisaties breed, waaronder het welzijnswerk. Tegelijkertijd zijn we met het CJG in gesprek om de aanpak naar hen over te dragen. De mooie kansen die de aanpak biedt, verdient een uitvoering en betrokkenheid dicht bij de wijken.

 

Drugs & Alcohol II: Blijf Helder

Alcohol en drugsgebruik onder jongeren is niet bevorderlijk voor de veiligheid, gezondheid en talentontwikkeling. Rotterdam heeft daarom ook in 2018 stevig ingezet op preventie om gebruik te voorkomen of uit te stellen en vroegtijdig problematisch gebruik te signaleren. Het programma is in 2018 afgerond maar de aandacht voor middelengebruik zal blijven. In vergelijking met de landelijke cijfers is het gebruik van alcohol en drugs onder jongeren in Rotterdam flink lager.

Enkele resultaten:

• het praktijkonderwijs en het mbo zien we een positieve trend; het drugs- en alcoholgebruik is flink gedaald. We zien echter wel een stijging in het middelengebruik op het vso
• bingedrinken is onder Rotterdamse jongeren fors verminderd
• sportverenigingen en avondwinkels houden zich steeds beter aan de regels van NIX18
• horeca let beter op het niet doorschenken aan mensen die al onder invloed zijn
• steeds meer ouders en andere Rotterdammers zijn het eens met de norm ‘onder de 18 jaar geen alcohol’

Maatregelen die hiertoe hebben bijgedragen, zijn onder andere het trainen van 300 wijkteammedewerkers met extra aandacht voor Licht Verstandelijk Beperkten, 1.400 professionals werkzaam met jongeren. Op alle ROC-locaties is een gezondheidscoach actief die volgens het Aanvalsplan ROC werkzaam is en 25 sportverenigingen werken met een integrale aanpak: de Sportcode. Op 41 basisscholen is aandacht geweest voor alcoholpreventie, op 35 vo-scholen wordt preventief gewerkt met de aanpak De Gezonde School en Genotmiddelen, op alle praktijkonderwijs-scholen wordt gewerkt volgens het programma Samen Slagen en op 9 vso-scholen wordt Samen Slagen uitgevoerd. Daarnaast zijn door middel van ouderbijeenkomsten zo’n 1.100 ouders bereikt. En sinds de opening van de pillentestservice in maart 2017 hebben 800 personen poeders, pillen laten testen. Zij hebben daarbij altijd de boodschap gekregen dat elk drugsgebruik heel riskant is en te allen tijde wordt afgeraden.

We werken nu aan een nieuw plan (Preventie- en Handhavingsplan volgens de Drank en Horecawet) voor 2019 om drugs- en alcoholgebruik onder jongeren verder terug te dringen. Een samenhangende aanpak op het gebied van preventie en handhaving is hierbij het uitgangspunt. Rotterdam is hierin een voorbeeld voor de rest van Nederland. Thema’s die in het nieuwe plan aan bod komen zijn: problematisch gamegedrag en gebruik onder studenten op het hbo, wo en vso.

 

Elke Jongere Telt

Rotterdam investeert in het kansrijker, veiliger en gezonder opgroeien van jeugd in de stad. Dit beleid is beschreven in Rotterdam Groeit: Beleidskader Jeugd (2015-2020). Het programma Elke Jongere Telt richt zich op de groep van rond de 7.000 Rotterdamse jongeren tussen de 12 en 27 jaar die een risico vormen voor zichzelf en/of de samenleving vanwege hun multi-problematiek binnen de gebieden werk, school, zorg en/of veiligheid. Het programma loopt tot eind 2019.

Ook in 2018 lag de nadruk binnen het programma op integrale aanpak: het nemen van maatregelen over de gebieden school, werk, zorg en veiligheid heen. In 2018 zijn veel van de 68 maatregelen tot uitvoering gekomen. Het jaar 2018 heeft daarnaast vooral in het teken gestaan van voortvarendheid in het verder implementeren van de speerpunten en maatregelen van het programma binnen de gemeentelijke primaire processen. Een aantal maatregelen en initiatieven is inmiddels succesvol ‘in de lijn gezet’. Voor andere programmaonderdelen wordt diezelfde weg tot in 2019 nog net zo energiek bewandeld.

Specifiek voor de groep Rotterdamse risicojongeren behaalde dit programma het afgelopen jaar een aantal mooie resultaten: het Toekomstplan is inmiddels onderdeel van het door Wijkteams gebruikte ondersteuningsverslag en heet nu Toekomstfocus. De leeftijdgrens voor het Centraal Onthaal Jongeren (COJ) wordt opgerekt tot 27, waarmee ook dak- en thuisloze jongeren tussen 24 en 27 jaar bij het Jongerenloket na stabilisatie door het verkrijgen van een woning en inkomen verder worden geholpen aan hun toekomstperspectief; de weg naar werk of onderwijs. Er wordt verkend of er manieren zijn om de afhandelingsstermijn van 6 – 8 weken voordat een jongere een eventuele uitkering ontvangt, na die vier weken zoekperiode zo mogelijk te verkorten. Om het reguliere onderwijs beter toe te rusten voor jongeren met multi-problematiek, heeft de gemeente met de Rotterdamse ROC’s een nieuwe aanpak ontwikkeld: de inzet van onderwijszorgarrangementen (OZA’s) in de Entree opleiding (mbo 1) en het voortgezet onderwijs.

De monitor Risicojongeren werd daarnaast ook dit jaar uitgebracht ten behoeve van het programma Elke Jongere Telt. In de monitor zijn onder andere de bepaling van het aantal risicojongeren beschreven. Ook biedt de monitor inzage in bijvoorbeeld achtergrondkenmerken en de sociaaleconomische positie van de ouders van risicojongeren.

 

NRJ: Transformatie Jeugdhulp

Transformatie is een belangrijk onderdeel van de Jeugdhulp. De jeugdhulp moet veranderen en hulp dichtbij het gezin aanbieden. De eigen kracht van het gezin wordt hierbij ingezet. Dit vraagt innovatieve vormen van jeugdhulp en samenwerking rondom jeugdige en gezin.

In 2018 is een belangrijke stap gezet naar het anders organiseren en vormgeven van de jeugdhulp, middels de nieuwe inkoop van welzijn, wijkteams, en lokale en specialistische jeugdhulp. De specialistische jeugdhulp is sinds 1 januari 2018 integraal en resultaatgericht ingekocht, in aansluiting op het arrangementenmodel van de WMO. Deze overgang is een grote opgave voor zowel aanbieders als gemeenten. Aanbieders zijn in 2018 eerste nieuwe samenwerkingen aangegaan, omdat in de nieuwe inkoop de aanbieders alle vormen van hulp moeten leveren (integraal aanbod). Gebleken is dat het ombouwen van het oude aanbod (dat op producten en oude specialismen was gebaseerd) naar nieuwe integrale jeugdhulp tijd kost.

Transformatie vergt een lange adem. We zien dat de wijkteams meer kinderen zien en vaker hulp organiseren dan in de voorgaande jaren. Dat betekent dat we dichterbij het gezin hulp leveren. Tegelijkertijd merken we dat de druk op de specialistische jeugdhulp nog niet afneemt. Door deze druk blijven de wachttijden (hoewel iets teruglopend in 2018) bestaan en kampen we met budgettekorten in dit onderdeel.

Naast de omvorming van de specialistische jeugdhulp hebben we in Rotterdam ingezet op hulp dichtbij de leefwereld van de ouders en kinderen, ter preventie van doorverwijzing naar specialistische jeugdhulp. Er is gestart met de inzet van praktijkondersteuners jeugd-GGZ, die bij de huisarts zorg leveren. Deze inzet wordt in 2019 uitgebreid. Daarnaast is in 2018 geïnvesteerd in Onderwijs-zorgarrangementen (OZA). 

Vanuit het Rijk is in 2018 het programma Zorg voor Jeugd gelanceerd met 6 actielijnen. Voor de gewenste extra impuls, is door gemeenten en het Rijk gezamenlijk een Transformatiefonds opgericht. Rotterdam heeft samen met de 14 Rijnmond gemeenten een aanvraag voor deze Transformatiegelden gedaan en toegekend gekregen. In deze aanvraag komen de goede voorbeelden van Transformatie terug, zoals een ambulant team rond de wijkteams ter voorkoming van opnamen en kennisopbouw rondom jeugdbescherming.

Toelichtingen ontwikkelingen

Demografische ontwikkelingen

Het aandeel kinderen en jongeren in de bevolking van Rotterdam blijft groter dan in de rest van Nederland. Absoluut neemt het aantal jeugdigen zelfs toe. Rotterdam vergrijsd relatief trager en ontgroend niet. Dat betekent dat de stad in de komende jaren alleen meer potentie in zich heeft. Dat vraagt om meer nadruk in beleid op de doelgroep jeugd, juist om die potentie waar te maken.

 

Maatschappelijke ontwikkelingen

Cijfers tonen aan dat het steeds beter gaat met de Rotterdamse jeugd, maar dat er op bepaalde onderwerpen extra aandacht nodig is. Zoals bijvoorbeeld op het gebied van sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen.

 

Transformatie jeugddomein

Na de transitie van de jeugdhulp is ingezet op een verandering van het stelsel en een andere manier van inkopen. Nu is het zaak om verder de bouwen aan transformatie: daadwerkelijke verandering. Dat kan niet beperkt blijven tot alleen de jeugdhulp, maar dient gericht te worden op het gehele jeugddomein. En niet alleen op proces, maar juist ook op inhoud en impact.

Wat heeft het gekost?

Overzicht van afwijkingen

Toelichting op overzicht van afwijkingen

1. Jeugdhulp en wijkteams

De kosten voor jeugdhulp zijn fors gestegen. De budgetten voor jeugdhulp zijn gedurende 2018 daarom fors naar boven bijgesteld. Financiering vond plaats uit stijging gemeentefonds, overschot in andere budgetten binnen het programma Volksgezondheid en de bestemmingsreserve tweedelijns WMO en jeugdhulp. Ondanks dat was het budget toch niet toereikend. Dit komt door de nóg hoger uitgevallen kosten van de Gemeenschappelijke Regeling Jeugdhulp Rijnmond (GR JR).

Toch is er formeel een overschot op de jeugdhulp en wijkteams. Oorzaak is van financieel technische aard: De jaarrekening van de GR JR laat een tekort van € 19,3 mln zien; het deel voor de gemeente Rotterdam is € 10,1 mln. Deze hogere kosten over 2018 moeten financieel technisch in 2019 worden verwerkt.
 

2. Samenkracht en burgerparticipatie

Op een aantal onderdelen is het budget niet volledig benut. Het gaat naast afrekeningen over 2017 om onder andere het programmabudget Stevige Start en het programmabudget Elke Jongere Telt.

 

3. Apparaatslasten

De realisatie van apparaatslasten is per saldo vrijwel gelijk aan het hiervoor beschikbare budget.

4. Bestemmingsreserve WMO en Jeugdhulp

Om financieel technische redenen is er geen tekort maar een overschot op jeugdhulp (zie toelichting 1. Jeugdhulp en wijkteams). Daarom vindt geen onttrekking aan deze bestemmingsreserve plaats.

Bijstellingen

Toelichting op overzicht van bijstellingen

Extra kosten maatwerkvoorzieningen

Het Rijk en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) hebben in het Interbestuurlijk Programma afgesproken dat gemeenten de kostenstijging als gevolg van het nieuwe eigen bijdrage beleid (abonnementstarief) en de nieuwe loonschaal voor huishoudelijke hulp moeten betalen uit de jaarlijkse indexatie van de algemene uitkering van het Gemeentefonds. De bijstelling is conform gerealiseerd.

 

Financiering onvermijdbaar tekort GR Jeugdhulp Rijnmond

Het budget voor de GR Jeugdhulp Rijnmond is opgehoogd met € 2.099 bij 8-maands 2018 en met € 2,5 mln bij 10-maands. Ondanks het opgehoogde budget is de realisatie van de GR Jeugdhulp Rijnmond € 1.762 hoger uitgekomen.

 

Toegenomen vraag WMO arrangementen

Naast de € 2,5 mln voor GR Jeugdhulp Rijnmond, is bij de 8-maands ook het budget voor Persoonsgebonden Budget Jeugd met € 2,5 mln opgehoogd. De werkelijke lasten zijn € 4.420 hoger uitgekomen dan oorspronkelijk begroot.

 

Tekort programma Volksgezondheid en Zorg

Bij de 10-Maands was een verhoging van het  budget voor Persoonsgebonden Budget Jeugd met nogmaals € 1,5 mln noodzakelijk. Immers, de werkelijke lasten overstegen het oorspronkelijk budget met € 4.420. Daarnaast was er ook voor het tekort op Zorg in Natura € 1 mln nodig. Dit bedrag is ook nodig gebleken.