Overzicht baten en lasten

Programma en Rotterdamse taakvelden

Toelichting overzicht baten en lasten

Baten
De baten bestaan uit de bijdragen van het Rijk en medeoverheden - onder andere de algemene uitkering uit het gemeentefonds - , uit dividenden en uit financieringsbaten over verstrekte leningen en garanties.
 

Lasten
De twee grootste posten zijn de financieringslasten over aangegane geldleningen en de kapitaallasten, waaronder de interne doorbelasting van de rente die gemeente betaald aan zijn financiers. Verder vormen de organisatiebrede stelposten de belangrijkste posten onder ‘Inkopen en uitbestede werkzaamheden’. De organisatiebrede stelposten zijn bedoeld om de nog over de programma’s te verdelen taakstellingen voor de organisatie en de trendcorrecties op te vangen.

Reserves
Onder het programma Algemene middelen is een aantal organisatiebrede reserves opgenomen. Het gaat hoofdzakelijk om de Algemene reserve, de Kredietrisicoreserve, de Rotterdamse Investeringsmotor (RIM) en de bestemmingsreserve Taakmutaties Gemeentefonds. 
 

Meerjarig verloop
Door toename van de rijksbijdragen stijgen de totale baten in 2024 ten opzichte van de begroting 2023. Vanaf 2025 nemen, ondanks stijgende dividendopbrengsten, de totale baten af door dalende rijksbijdragen en financieringsbaten.
De totale lasten dalen in 2023 ten opzichte van de realisatie 2022. Dit heeft te maken met de financiële afwikkeling van de verkoop van het Warmtebedrijf Rotterdam in 2022. De daling van de lasten in 2024, 2026 en 2027 komt door hogere kapitaallasten. In 2025 is er een stijging ten opzichte van 2024; deze stijging komt vooral door hogere financieringslasten. Verder beïnvloeden diverse stelposten het meerjarige saldo. Deze stelposten zijn vooralsnog centraal verwerkt.

Financiële bijstellingen

Een negatief bedrag (met een – ervoor) is een financiële tegenvaller: de gemeente geeft meer geld uit of er komen minder opbrengsten binnen. Een positief bedrag is een financiële meevaller: de gemeente geeft minder geld uit of er komen meer opbrengsten binnen.

Toelichting financiële bijstellingen

Actualisatie Gemeentefonds
Vooruitlopend op aanpassingen van loon- en prijsontwikkelingen door het Rijk en het actualiseren van waarden van maatstaven in het gemeentefonds zijn hiervoor bij de Voorjaarsnota 2023 bedragen geraamd. Op basis van een recente berekening vallen de geactualiseerde bedragen voor 2024 met € 9,2 mln en voor 2025 € 5,1 mln gunstiger uit dan destijds is ingeschat.
 

Actualisatie kapitaallasten
De afschrijvingen en rente op investeringen vormen de kapitaallasten. De kapitaallasten zijn aangepast vanwege nieuwe en bijgestelde investeringskredieten en de geactualiseerde ramingen per jaarschijf. In de paragraaf Investeringen is een gedetailleerd overzicht opgenomen van deze aanpassingen.
 

Actualisatie rente
De rente wordt jaarlijks vastgesteld op basis van richtlijnen van de commissie BBV (Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten), zie ook Grondslagen. Door de stijgende marktrente moet de gemeente meer rente betalen voor het lenen van geld. De omslagrente - dat is de rente die intern toegerekend wordt aan de beleidsprogramma’s - wordt daarom met ingang van 2024 verhoogd van 1,5% naar 2,0%. Er is ook bespaarde rente: dat is rente die de gemeente bespaart door eigen geld, bijvoorbeeld door reserves, in te zetten in plaats van het aangaan van een geldlening bij een bank. De bespaarde rente wordt toegevoegd aan de bestemmingsreserve Rotterdamse Investeringsmotor (RIM) en met ingang van 2024 verhoogd van 1,5% naar 2,0%. De omslagrente voor de bouwgronden in exploitatie stijgt met ingang van 2023  van 0,8% naar 1,2%. Verder bestaan er specifieke regels voor het toerekenen van rente aan de pensioenvoorziening bestuurders. Het hiervoor door De Nederlandsche Bank vastgestelde rentepercentage wordt met ingang van 2023  verhoogd van 0,528% naar 2,472%. De effecten van deze renteverhogingen op het financiële beeld zijn al grotendeels verwerkt bij de Voorjaarsnota 2023. In de voorliggende begroting heeft de verrekening van de financiële effecten met de betrokken programma's plaatsgevonden. Naar verwachting is er tot en met het derde kwartaal 2023  sprake van een liquiditeitsoverschot dat gestald wordt bij de schatkist. Daarna zal de gemeente weer geld moeten lenen. Door de hogere marktrente wordt in 2023 meer rente ontvangen dan eerder begroot. Aanpassingen in de omvang van de reserves en voorzieningen leiden tot beperkte renteresultaten. De hierboven genoemde ontwikkelingen leiden tot de reeks van € 2,6 mln in 2023 tot -€ 7,1 mln in 2027.

Afdracht Rotterdamse Investeringsmotor
Volgens het investeringsbeleid zet het college met ingang van 2024 een derde deel van de groei van de algemene dekkingsmiddelen in voor investeringen die de groei van de stad mogelijk maken: ‘groei-met-groei’. De algemene dekkingsmiddelen bestaan uit het geheel van de algemene uitkering uit het gemeentefonds en de algemene belastingen.
Deze ‘groeimiddelen’ voegt het college toe aan de bestemmingsreserve Rotterdamse Investeringsmotor (RIM). Het wisselende beeld van de bijstellingen wordt onder andere verklaard door een nieuwe, tegenvallende prognose van de algemene uitkering uit het gemeentefonds. In vergelijking met de prognose die bij voorjaarsnota is gegeven, krimpt deze uitkering met € 4,3 mln in 2024 tot € 3,4 mln in 2027. Daarnaast stijgen de algemene belastingen in 2023 waardoor de groei in 2024 lager uitvalt. De afdracht naar de RIM is hierdoor lager. 
 

Afronding Tower Hotel Rotterdam
In 2020 heeft de gemeente haar belang in Tower Hotel Rotterdam (THR) verkocht. De transactie heeft in delen plaatsgevonden. In augustus 2023 heeft de gemeente de laatste betaling ontvangen en zijn de resterende aandelen in THR overgedragen. De betaling van € 176.000 was niet begroot. De verkoop van THR is volledig afgerond.
 

Bijstelling dividendramingen
De dividendramingen zijn meerjarig bijgesteld. De dividendramingen zijn voor Stedin verhoogd met € 1 mln in 2023. De aandeelhouderscommissie (AHC) van Stedin heeft een voorbereidende en adviserende taak richting de 42 aandeelhouders. De AHC heeft een budget om de kosten voor externe adviseurs te betalen In totaal is vanuit het dividend € 3 mln aan het AHC-budget toegevoegd, waarvan € 950.000 door de gemeente Rotterdam (een belang van 31%). In verband met de mogelijke toetreding van het Rijk zijn kosten gemaakt die hieruit worden gedekt. Het dient ook als een buffer om toekomstige kosten te dekken.  
De dividendramingen voor Bank Nederlandse Gemeenten N.V. worden door de stijgende rentepercentages verhoogd met € 200.000 voor de jaren 2024 tot en met 2027. Voor het Sportbedrijf Rotterdam zijn de dividendramingen voor 2024 op basis van het verwachte resultaat 2023 naar € 0 bijgesteld. Hierbij is het dividend verlaagd met € 150.000.

Teruggaaf dividendbelasting
De teruggave dividendbelasting over 2022 door de Rijksbelastingdienst is vertraagd. De hiervoor aan de gemeente verschuldigde belastingrente bedraagt € 25.000 en wordt op dit programma verantwoord.
 

Algemene Reserve
Voor een sluitende meerjarenbegroting wordt het geraamde saldo verrekend met de Algemene reserve.

Bestemmingsreserve Duurzaamheidstransitiebudget/ Bestemmingsreserve Energietransitie 
Eerder zijn middelen zin deze bestemmingsreserves beschikbaar gesteld bij programma Beheer van de stad voor de verduurzaming van het gemeentelijk wagenpark. Bij de voertuigen die de gemeente hiervoor aanschaft gaat het om investeringen die meerjarig worden afgeschreven. De bestemmingsreserves Duurzaamheidstransitiebudget (€ 5,3 mln in 2023) en bestemmingsreserve Energietransitie (€ 63.000 in 2023) worden toegevoegd aan de bestemmingsreserve Rotterdamse Investeringsmotor (RIM), zodat de meerjarige kapitaallasten gedekt kunnen worden.
 

Bestemmingsreserve Gebiedsontwikkeling
Ter vergroening van de Architectenbuurt brengt de gemeente in programma Beheer van de stad extra groenvakken en bomen aan (€ 600.000 in 2023). Vanuit de bestemmingsreserve Gebiedsontwikkeling wordt er geld overgeheveld naar de bestemmingsreserve Rotterdamse Investeringsmotor (RIM), zodat de meerjarige kapitaallasten hieruit gedekt kunnen worden.

Bestemmingsreserve Rotterdam Circulair
De Upcycle Mall is een upgrade van een regulier milieupark naar een toekomstbestendig milieupark met een verbeterde dienstverlening aan Rotterdam (bedrijven en scholen). Circulaire ondernemers kunnen zich er vestigen en scholieren en studenten vinden er leer-werktrajecten, stageopdrachten en onderzoeksplekken. Door het inrichten van Upcycle Mall bij programma Beheer van de stad worden werkplaatsen gecreëerd. De bestemmingsreserve Rotterdam Circulair (€ 400.000 in 2023) wordt ingebracht in de bestemmingsreserve Rotterdamse Investeringsmotor (RIM) zodat de meerjarige kapitaallasten voor de inrichting van de Upcycle Mall gedekt kunnen worden.
 

Bestemmingsreserve Rotterdamse investeringsmotor
Het investeringsbeleid bevat de spelregels voor de voeding en inzet van de bestemmingsreserve Rotterdamse Investeringsmotor. Gezien deze spelregels en de genomen investeringsbesluiten wordt aan deze bestemmingsreserve geld toegevoegd of onttrokken.  
Vanaf 2023 worden alle onttrekkingen aan de Rotterdamse Investeringsmotor ter dekking van kapitaallasten centraal verwerkt en gepresenteerd onder het programma Algemene middelen. Voorheen werd zij verspreid gepresenteerd onder de programma's waarop de investeringen betrekking hebben. 
In 2023 bedraagt de dekking van de kapitaallasten € 13,5 mln en neemt in de komende jaren verder toe wegens stijging van het rentepercentage van 1,5% naar 2,0% en ingebruikname van nieuwe investeringen.  
De onttrekking aan cilinder 5 voor dekking van de kapitaallasten van vervangingsinvesteringen, renovaties en restauraties is geactualiseerd.
Daarnaast zijn er in 2023 diverse toevoegingen aan de Rotterdamse Investeringsmotor geweest, zoals € 10,0 mln voor Ruimtelijke ontwikkeling Project Mainport Rotterdam en aan diverse projecten voor een totaal van € 2,7 mln.  
 

Bestemmingsreserve Kredietrisicoreserve
Volgens de afgesproken gedragslijn wordt € 352.000 aan renteopslagen over verstrekte geldleningen en garantiepremies over de verleende garanties toegevoegd aan de kredietrisicoreserve. Het effect op het programma Algemene Middelen is budgettair neutraal.

Bijdrage centrale financiering GDI
De financiering van de generieke digitale infrastructuur (GDI) wordt vanaf het begrotingsjaar 2023 centraal ondergebracht bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Een centrale financiering draagt bij aan de gewenste bredere deelname en een hoger gebruik van de GDI. In de Voorjaarsnota 2023/Eerste herziening 2023 is het benodigde budget tijdelijk gepresenteerd onder het programma Algemene middelen. Deze taakstelling van -€ 280.000 in 2023 oplopend naar € -€ 297.000 in 2027 is overgeheveld naar het programma Belastingen.

Taakmutaties meicirculaire
In de meicirculaire Gemeentefonds 2023 heeft het Rijk geld voor taakmutaties toegekend. Voor onze gemeente betekent dit voor Beschermd wonen € 7,5 mln voor 2023 tot en met 2027. Voor de herinvoering van de eigen bijdrage Wet maatschappelijke opvang betekent dit -€ 10 mln voor 2026 en 2027, voor Jeugdzorg -€ 6,4 mln in 2027 en voor het Nationaal actieplan dakloosheid € 6,1 mln  in 2023.
Volgens de gemeentelijke spelregels worden deze budgettair verwerkt bij de betreffende programma’s: Beheer van de stad, Bestaande stad, Cultuur, Dienstverlening, Energietransitie, Onderwijs, Sport en recreatie, Stedelijke ontwikkeling, Werk en inkomen en Zorg, welzijn en wijkteams. Deze ontvangen gelden voor de taakmutaties worden volledig op deze programma’s verwerkt. Het effect is daarmee budgettair neutraal.
 

Technische wijzigingen
In dit programma zijn er diverse technische wijzigingen. Het gaat om de volgende wijzigingen:

• De budgetten zijn vanaf het jaar 2024 geactualiseerd naar het prijspeil 2024. Voor het jaar 2024 vindt een actualisatie plaats van € 127,8 mln, aflopend naar € 119,7 mln voor 2027. Voor het lopende jaar 2023 vond een actualisatie plaats van € 250.000. Nadere informatie is opgenomen bij Grondslagen. 
• De omslagrente voor het berekenen van de rentelasten stijgt met ingang van 2024 van 1,5% naar 2,0%. Daardoor zijn de rentelasten meerjarig bijgesteld. Voor het jaar 2024 bedraagt de geactualiseerde rente € 12,1 mln, oplopend naar € 17,3 mln voor 2027. Nadere informatie is opgenomen bij Grondslagen.