Beheer overige gebouwen en gronden

Beleidskaders, -monitors en wetgeving

Vastgoed en gronden inzetten als middel voor behalen maatschappelijke doelen.

Goed rentmeesterschap uitoefenen: behoud waarde van bezittingen.

Sturing geven aan en handhaving van het gebruik van onroerend goed: met privaatrechtelijke instrumenten stuurt de gemeente op het gebruik van onroerende zaken die aan derden in erfpacht of in eigendom zijn of worden gegeven en handhaaft de contracten.

Bestuursopdracht Toekomstbestendig sturen en begroten Vastgoed

Om ‘in control’ te komen heeft het college op 16 juli 2019 de bestuursopdracht Toekomstbestendig sturen en begroten Vastgoed vastgesteld. Bij de najaarsretraite in 2020 is een nieuwe meerjarenbegroting gepresenteerd op basis van een realistische inschatting van de kosten en baten. De eerder opgenomen (concernbrede) stelposten zijn opgelost. Wel is een nieuwe stelpost opgenomen van € 11,7 mln om de begroting vanaf 2024 structureel sluitend te maken. Bij de najaarsretraite zijn tevens afspraken gemaakt over het kostendekkend maken van de diverse vastgoedportefeuilles. Inmiddels is gestart met het proces om deze afspraken te implementeren.

In december 2020 is het dashboard Voorzieningen live gegaan voor Rotterdamse ambtenaren. Het dashboard brengt het aanbod aan voorzieningen in beeld in alle Rotterdamse gebieden. Het dashboard is ontwikkeld om ambtelijke keuzes over voorzieningen en over de inzet van gemeentelijk vastgoed op een gemakkelijke en toegankelijke manier met data te ondersteunen. Bij de doorontwikkeling van het dashboard wordt gekeken naar het ontsluiten van de informatie voor andere belangstellenden.

Inmiddels is de laatste fase van de bestuursopdracht gestart (deze loopt tot mei 2021). Hierbij wordt onderzocht welke beleidsmatige keuzes op het gebied van vastgoed gemaakt kunnen worden om de structurele financiële problematiek op te lossen. Daarnaast wordt gewerkt aan aanscherping spelregels en borgen van naleving ervan, nadere invulling van de strategische adviesrol van de afdeling Vastgoed en het borgen van de resultaten van de bestuursopdracht in de organisatie.

 

Verduurzaming portefeuille

De gemeente Rotterdam heeft ambitie om als organisatie CO2 neutraal te zijn in 2050 en daar hoort een duurzame portefeuille met vastgoedobjecten bij. Het in beeld brengen van de kosten vormt een onderdeel van de Bestuursopdracht Vastgoed. Bij het verduurzamen van gebouwen hebben we te maken met een pakket aan wetten en regels voor zowel de bestaande bouw als nieuwbouw. Naast het Bouwbesluit zijn dit bijvoorbeeld de Energie Prestatie Coëfficiënt eisen (EPC) en het verplichte energielabel. Overheidsgebouwen hebben volgens de Europese richtlijn Energy Performance of Buildings Directive (EPBD) een voorbeeldfunctie. Daarom is in het Bouwbesluit opgenomen dat alle nieuwe gebouwen bij aanvraag van de omgevingsvergunning sinds 1 januari 2021 al aan de Bijna Energieneutrale Gebouwen eisen (BENG) moeten voldoen. Ook moet rekening worden gehouden met de milieubelasting van toegepaste materialen (Milieu Prestatie Gebouwen).

De kosten van deze ambities worden voor de gehele portefeuille doorgerekend. Voor een deel van de portefeuille is vervanging een optie om de ambities te bereiken.  Vorig jaar is gestart met de pilot Duurzame Meerjarenonderhoudsplannen. Hiermee is inzichtelijk wat de financiële gevolgen zijn van de energieambities voor een aantal concrete objecten via het spoor onderhoud. Een routekaart duurzaamheid wordt nu gemaakt. In 2020 heeft SO Vastgoed een energie-audit voor haar gebouwen volgens de Europese Energie-Efficiency Richtlijn (EED) gedaan en de gegevens aangeleverd bij Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

 

Risico’s

De uitbraak van het coronavirus heeft ook impact op Vastgoed. De opgetreden en mogelijke effecten voor de afdeling Vastgoed zijn hieronder opgenomen.

Een deel van het onderhoud kon in een aantal gevallen niet gedaan worden, omdat het niet conform de RIVM-richtlijnen uitgevoerd kan worden. Er is voor gezorgd dat de veiligheid niet in het geding komt.

De debiteurenpositie neemt toe door het besluit van het college van B&W, om partijen die zich melden met een verzoek tot uitstel van betaling, uitstel tot 1 april 2021 te geven. Er zijn sinds maart 2020 tot februari 2021 circa 230 partijen die zich gemeld hebben met een verzoek tot uitstel. Het gaat om ruim een miljoen euro per maand. Een aantal partijen heeft betaling (deels) hervat, de totale vordering einde 2020 is circa €10 mln. Er wordt in overleg met advocatenkantoor Pels Rijcken een regeling opgesteld, waarin huurders van gemeentelijke vastgoed die door corona in de financiële problemen zijn gekomen, onder voorwaarden voor een deel van de schuld kwijtschelding krijgen. De regeling moet nog bestuurlijk worden vastgesteld.

Een deel van de huurinkomsten van brandstofverkooppunten is omzet gerelateerd. Omdat er nu minder brandstof getankt wordt, daalt de omzet, en daarmee ook de inkomsten van Vastgoed in 2020.

De verhuurbare leegstand is momenteel niet hoog. Het zou kunnen dat de coronacrisis hierop een negatief effect gaat krijgen en deze gaat stijgen, maar mede door het verlenen van uitstel van betaling is het aantal huuropzeggingen als gevolg van corona vooralsnog gering.

De vastgoedmarkt (verkoop) lijkt niet heel ernstig beïnvloed te worden door de coronacrisis. Door slim te schuiven tussen de jaarschijven verkopen en goed te kijken naar situatie van de huurder (winkels en horecapanden later verkopen, omdat de markt daarvoor nu slechter is) wordt strategisch het beste moment voor verkoop bereikt.

De reclameopbrengsten vormen ook een risico, maar het effect is nog niet in te schatten. Er is door enkele concessiehouders uitstel van betaling gevraagd, conform de coulanceregeling van de gemeente die tot 1 april 2021 loopt.

Wat hebben we bereikt?

Effect indicatoren

Goed rentmeesterschap uitoefenen

Sturing geven aan en handhaving van het gebruik van onroerend goed

Wat hebben we daarvoor gedaan?

Goed rentmeesterschap uitoefenen

Privaatrechtelijke instrument inzetten als middel voor het behalen van ruimtelijke, maatschappelijke en economische doelen

Effectindicatoren  201820192020202120222023
Aantal te verkopen objecten commerciële portefeuille Streefwaarde   94 115 154    
Realisatie 65 68 106      
Het resultaat van de verkochte objecten is afhankelijk van de kwaliteit, type, ligging, metrage en vigerende boekwaarde.

Toelichting indicatoren

Met de streefwaarde wordt bedoeld het aantal objecten dat de gemeente voornemens is te verkopen en over te dragen aan een nieuwe eigenaar in het betreffende jaartal. Realisatie is het aantal daadwerkelijk verkochte en geleverde objecten in het betreffende jaar. In 2020 zijn uiteindelijk 106 objecten verkocht en geleverd. Daarnaast zijn er 7 objecten teruggeplaatst in de kernportefeuille en 6 objecten zijn aan de portefeuille Gebiedsontwikkeling/GREX overgedragen. De verkoopopgave is derhalve in 2020 met 119 objecten gereduceerd. 19 objecten zijn doorgeschoven naar 2021. De netto-opbrengst voor 2020 is circa €26 mln.

 

Wat heeft het gekost?

Overzicht van baten en lasten Beheer overige gebouwen en grondenOorspr.
Begroting
2020
Bijgestelde Begroting
2020
Realisatie
2020
Afwijking
Baten exclusief reserves142.697170.618176.3705.752

Bijdragen rijk en medeoverheden 0 0 529 529
Financieringsbaten 0 0 6 6
Overige opbrengsten derden 142.547 170.468 175.394 4.926
Overige baten 150 150 441 291
Lasten exclusief reserves118.403176.619146.594-30.026

Apparaatslasten 12.364 12.215 11.866 -349
Inhuur 2.522 2.376 2.524 148
Overige apparaatslasten 193 161 229 69
Personeel 9.648 9.678 9.113 -565
Intern resultaat -108.570 -110.733 -108.188 2.545
Intern resultaat -108.570 -110.733 -108.188 2.545
Programmalasten 214.609 275.138 242.916 -32.222
Inkopen en uitbestede werkzaamheden 99.123 132.335 108.397 -23.937
Kapitaallasten 96.617 125.877 108.770 -17.108
Overige programmalasten 18.869 16.769 25.587 8.818
Sociale uitkeringen 0 0 6 6
Subsidies en inkomensoverdrachten 0 157 157 0
Saldo voor vpb en reserveringen 24.293 -6.001 29.776 35.777
Saldo voor reserveringen 24.293 -6.001 29.776 35.777
Reserves4.51233.90216.217-17.686

Onttrekking reserves 4.712 31.772 14.086 -17.686
Toevoeging reserves 200 300 300 0
Vrijval reserves 0 2.430 2.430 0
Saldo 28.805 27.901 45.993 18.092

Overzicht afwijkingen

Overzicht afwijkingenAfwijking batenAfwijking lastenAfwijking reservesAfwijking saldo
1. Erfpacht 7.963 3.677 0 4.286
2. Verkopen -3.347 -3.985 0 638
3. Huuropbrengsten 1.201 0 0 1.201
4. Overige opbrengsten 794 0 0 794
5. Onderhoud 0 -9.111 0 9.111
6. Project Collectiegebouw (Boijmans van Beuningen) -860 -1.923 0 1.063
7. Project renovatie Boijmans van Beuningen 0 -4.757 0 4.757
8. Afwaardering vastgoed 0 835 0 -835
9. Zakelijke lasten 0 2.025 0 -2.025
10. Voorziening Schiekadeblok 0 419 0 -419
11. Diverse lasten 0 480 0 -480
12. Onttrekking bestemmingsreserves 0 -17.686 -17.686 0
Totaal afwijkingen 5.752 -30.026 -17.686 18.092

Toelichting overzicht afwijkingen

1. Erfpacht

Het voordelige saldo op de overige opbrengsten is met name veroorzaakt door gronduitgiftes in eeuwigdurende erfpacht, conversies erfpacht en functiewijzigingen in 2020 (€ 8,0 mln). Een van de redenen is de verhoging van de overdrachtsbelasting in 2021, waardoor erfpachters eerder wilden converteren.

Het nadeel op de lasten wordt veroorzaakt door hogere kapitaallasten (€ 3,8 mln) en lagere overige lasten (- € 100). De hogere kapitaallasten hebben te maken met gronduitgiftes waarbij eeuwigdurende erfpacht wordt afgekocht. De grondwaarde op de balans wordt direct afgeschreven, wat tot uitdrukking komt in de kapitaallasten. Het voordeel op de overige lasten ontstaat voornamelijk door een lagere dotatie voorziening dubieuze debiteuren (- € 60) en lagere apparaatslasten (- € 40).

2. Verkopen

Er is een positief verkoopresultaat op vastgoed van € 638. Dit wordt verklaard door de gunstige marktomstandigheden.


3. Huuropbrengsten

De huuropbrengsten zijn € 1,2 mln hoger dan begroot. Dit wordt voor veroorzaakt door een afwijking van € 652 die is opgetreden op de huurbaten van Ahoy. In september 2020 is vanwege de coronacrisis besloten de huur vanaf juli 2020 omzetgerelateerd te maken en op basis van de verwachte omzet te verlagen tot € 1,1 mln Deze inschatting bleek te laag, er is € 1,7 mln aan huurbaten gerealiseerd. Daarnaast zijn € 549 hogere baten gerealiseerd door kleinere afwijkingen op meerdere objecten.


4. Overige opbrengsten

De overige opbrengsten komen € 794 hoger uit dan begroot. Dit komt door de subsidies die de gemeente heeft ontvangen. Door de onzekerheid over het wel of niet ontvangen van deze subsidies is ervoor gekozen om deze post niet in de begroting op te nemen.


5. Onderhoud

De onderhoudskosten zijn € 9,1 mln lager dan begroot. De redenen hiervoor zijn vertraging in inkoop- en aanbestedingstrajecten en het feit dat door de coronamaatregelen leveranciers minder onderhoudswerkzaamheden konden uitvoeren, daarnaast is een deel van dit onderhoud incidenteel onderhoud en vanwege de aard hiervan moeilijk te begroten. Incidenteel onderhoud betreft onderhoud dat niet in de reguliere onderhoudsprojecten is voorzien zoals bijvoorbeeld asbest, onderzoek loden leidingen en keuringen. Voor aangegane verplichtingen in onderhoudswerkzaamheden en niet uitgevoerde maar geplande asbestsaneringswerkzaamheden zijn bestemmingsvoorstellen ingediend voor in totaal € 3,3 mln.


6. Project Collectiegebouw (Boijmans van Beuningen)

De projectleiding van het project Collectiegebouw Boijmans van Beuningen is in handen van de gemeente en het project loopt financieel via de gemeentebegroting. Het saldo van kosten en opbrengsten wijkt € 1,1 mln af. Dit is te verklaren doordat er meerwerk gedeeltelijk is doorgeschoven naar boekjaar 2021. Voor deze lasten wordt een bestemmingsvoorstel van € 872 gedaan.

7. Project renovatie Boijmans van Beuningen

Door een vertraging in het proces rondom de aanbesteding zijn geplande asbestsaneringswerkzaamheden niet uitgevoerd. Dit leidt tot een onderschrijding van € 6,0 mln, hiervoor is een bestemmingsvoorstel ingediend. Tevens zijn voor € 1,2 mln reeds gemaakte kosten van het basisplus-scenario afgeboekt omdat er nog geen toezeggingen zijn van bijdragen van derden. Per saldo leidt dit tot een afwijking van € 4,8 mln.


8. Afwaardering vastgoed

In lijn met de BBV-regels wordt jaarlijks 1/3 van de commerciële vastgoed objecten gewaardeerd. Als de marktwaarde lager is dan de boekwaarde dient afgewaardeerd te worden tot de marktwaarde. Dit wordt per object bekeken. Hieruit volgt een afboeking van € 835.


9. Zakelijke lasten

De zakelijke lasten zijn € 2,025 mln hoger dan verwacht vanwege aanslagen uit voorgaande jaren.


10. Voorziening Schiekadeblok

Voor de ontwikkellocatie Schiekadeblok is een aanvullende voorziening gevormd van € 419. Dit is noodzakelijk in verband met de verslaggevingsregels van de BBV en in lijn met het meest recente ontwikkelscenario.


11. Diverse lasten

De diverse lasten zijn € 480 hoger dan verwacht.


12. Onttrekking bestemmingsreserves

De onttrekking van bestemmingsreserves en gerelateerde kosten zijn lager uitgevallen dan begroot. Het grootste verschil ligt bij de bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam - Hart van Zuid. De onttrekking van deze reserve en de hiermee gerelateerde afboeking van de boekwaarde is lager uitgevallen vanwege onzekerheden in de waardering van het Rotterdam Ahoy Convention Center (RACC) waardoor een alternatieve waarderingsmethode is gebruikt. 

De overige onttrekkingen van bestemmingsreserves en gerelateerde kosten worden doorgeschoven naar 2021. Dit betreft de Bestemmingsreserve Aanloopkosten depot Collectiegebouw, Bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam (IFR) – Monument GJ de Jongh, Bestemmingsreserve Investeringsfonds Rotterdam (IFR) - Katoenveem leegstandsbeheer, Bestemmingsreserve Taakmutaties Gemeentefonds – Green deal.

Beleidskaders, beleidsmonitoren en wet- en regelgeving

Omschrijving taakveld

De gemeente Rotterdam heeft in 2020 zowel maatschappelijke als commerciële vastgoedobjecten in portefeuille. Vastgoed en gronden in gemeentelijk bezit worden ingezet ten bate van maatschappelijke doelstellingen en worden dusdanig beheerd dat ze toekomstbestendig zijn. Het bezit is geen doel op zich. Het verhogen van de kwaliteit van het Rotterdamse voorzieningenaanbod is wél een doel. De inzet is om hiertoe alleen de zogenaamde kernportefeuille aan gebouwen en gronden aan te houden, waarmee de maatschappelijk gewenste waarde kan worden gecreëerd. Dit betekent dat het gemeentelijke vastgoed moet bijdragen aan het realiseren van de doelstellingen uit het coalitieakkoord en aan doelstellingen die zijn neergelegd in wet- en regelgeving (die zijn door vertaald in beleidsprogramma’s, zoals bij onderwijshuisvesting). Deze collegedoelstellingen zijn en worden vorm gegeven in plannen en programma’s die leiden tot vragen naar (gemeentelijk) vastgoed. De kaders waarbinnen dit gebeurt met betrekking tot vastgoed zijn vastgesteld in de Kadernota Vastgoed. Door het hanteren van functioneel grondbeleid beheert de gemeente ruim 42.000 (grond)contracten van onroerende zaken die in erfpacht of in eigendom zijn uitgegeven door de gemeente.