Riolering
Beleidskaders, -monitors en wetgevingRotterdam, als grote stad in de delta, beheert en onderhoudt haar riolering en stedelijke watersysteem voortvarend om een gezonde en leefbare stad met droge voeten te blijven. Rotterdammers kunnen ondanks de al merkbare effecten van klimaatverandering daardoor vrij van gezondheidsrisico’s dicht op elkaar leven. De economische bedrijvigheid in de stad gaat tijdens en na hevige neerslag gewoon door. Samen met bewoners en partners pakken we kansen die bijdragen aan een circulaire economie en uitdagingen rondom klimaatverandering.
Voortgang 2020
Ga naar vorig P&C-documentCovid-19
Het RIVM onderzoekt sinds april wekelijks rioolwatermonsters van rioolwaterzuiveringsinstallaties op de aanwezigheid van covid-19. In rioolwater kunnen ziekteverwekkers zoals covid-19 gemeten worden omdat die met ontlasting via het toilet in het rioolwater komen. Dit onderzoek laat zien hoeveel virusdeeltjes in het rioolwater zitten afkomstig uit ontlasting van besmette personen. Deze metingen worden gedaan bij meer dan 300 rioolwaterzuiveringsinstallaties in het hele land. Naast de metingen bij vier rioolwaterzuiveringsinstallaties, faciliteert Gemeente Rotterdam extra metingen in het riool op drie locaties. Hiermee krijgt het RIVM informatie over de ernst van het virus. Deze manier van meten wordt nu nog getest vanuit het Rijk. Gehoopt wordt dat de rioolwatermetingen ons over een tijd helpen om het virus op te sporen en te volgen.
Hoewel is gebleken dat covid-19 zich kan verspreiden via afvalwater, kon de uitvoering van werkzaamheden door wat extra aanpassingen door blijven gaan. Hierbij valt te denken aan werken in kleinere ploegen en het dragen van extra beschermingsmiddelen. Dit heeft niet geleid tot vertraging binnen projecten.
BlueLabel
Één van de gestelde collegetargets (collegetarget 10) is een stijging van het aantal panden in Rotterdam dat geen verhoogde kans heeft op wateroverlast bij een bui van 100 mm in twee uur van 88% naar 90%. Deze extreme regenbui beschouwen we als een “stresstest” regen. Het geeft een indicatie waar regenwater in gebouwen komt. Maatregelen worden genomen op plekken waar veel overlast verwacht wordt, om zo het risico in extreme situaties te reduceren. Met reguliere inzet en extra inzet in de periode 2021 en 2022 is en blijft het wel reëel dat de gestelde target van 90% verbetering gehaald wordt.
Afgelopen jaar is een eerste actualisatie van de brongegevens uitgevoerd waarmee nieuwe waterdieptekaarten zijn berekend. Daar worden vervolgens de zogenaamde BlueLabels op afgeleid, een innovatieve manier om toekomstige overlast weer te geven. Het monitoren van de voortgang op de collegetarget met het BlueLabel model blijkt in de praktijk lastig. In afstemming met de rekenkamer wordt daarom gewerkt aan een aanpassing van de onderbouwing van de target, waarmee deze concreter en specifieker gemaakt wordt. De achterliggende ambitie blijft onveranderd overeind. De nieuwe verantwoording is toetsbaar door de rekenkamer. Tijdens de volgende en tevens laatste actualisatie van de gegevens eind 2021 wordt naast de actuele stand van zaken een prognose voor 2022 gegeven.
Rotterdams WeerWoord
Met het Rotterdams WeerWoord versnellen en intensiveren we klimaatadaptatie, zodanig dat iedereen in Rotterdam in 2030 waterrobuust en klimaatbestendig handelt. In het najaar van 2020 is de uitvoeringsagenda door het college vastgesteld. Hierin wordt de benodigde opschaling en versnelling vertaald in praktische maatregelen en acties, die stadsbreed én wijkgestuurd uitgevoerd gaan worden. In de uitvoeringsagenda staan concrete maatregelen en activiteiten voor 2021-2022 beschreven. Het college heeft voor 2021 investeringsmiddelen toegekend, hiermee kunnen projecten gerealiseerd worden die nodig zijn om collegetarget 10 te behalen. Naast maatregelen in de buitenruimte is er ook aandacht voor maatregelen op het private terrein. Rotterdammers kunnen daarvoor sinds 2020 gebruik maken van de subsidieregeling klimaatadaptatie, die ook in 2021 wordt doorgezet.
Het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP)
In 2020 liep de looptijd van het GRP4 (2016-2020) af. Een terugblik over de afgelopen periode leert dat veel is bereikt. Er is volgens plan 200 kilometer riolering vervangen, er zijn diverse grote en kleine gemalen en persleidingen gerenoveerd. Ook is circa 125 kilometer hemelwaterriolering aangelegd, 12 hectare waterpasserende verharding aangelegd en een tiental bijzondere voorzieningen voor het vasthouden van hemelwater verspreid over de stad aangebracht. We hebben het stedelijk watersysteem robuuster gemaakt maar ook de kwaliteit van het rioolstelsel verbeterd. Dit hebben we bereikt door samenwerking met andere afdelingen, allerlei stakeholders, RET, woningcorporaties, nutsbedrijven en de waterschappen. Met de vaststelling van GRP5 (2021-2025) in het eerste kwartaal van 2021, zetten we nog meer in op integraal werken. Daarbij betrekken we de hele buitenruimte, het oppervlaktewater- en grondwatersysteem. Belangrijke strategie is slim beheer (assetmanagement, actualisatie van vervangingsstrategie), gebiedsgericht werken en actieve communicatie/participatie. Burgers en bedrijven krijgen nadrukkelijker een rol in de verwerking van het hemelwater. Een belangrijke rol is weggelegd voor toepassing van innovaties en toenemende digitalisering en automatisering.
Huisaansluitingen
Op 1 januari 2020 is het nieuwe huisaansluitingenbeleid ingegaan. Voor een kwaliteitsverbetering van de Rotterdamse buitenruimte is besloten om als gemeente het beheer van rioolhuisaansluitingen in het openbaar gebied zelf uit te voeren. De eigenaar van een gebouw is daarmee vanaf 1 januari 2020 alleen nog maar verantwoordelijk voor het onderhoud aan het deel van de rioolaansluiting op zijn eigen terrein (tussen de perceelgrens en het gebouw). In de nieuwe situatie neemt de gemeente Rotterdam bij het vervangen van het hoofdriool ook de vervanging van het deel van de rioolaansluiting dat in het openbare gebied ligt voor haar rekening. Ook kan de eigenaar een probleem met de rioolaansluiting (bijvoorbeeld een verstopping of een lek) melden bij de gemeente. De gemeente zoekt uit waar de oorzaak van het probleem ligt. Als de oorzaak in het openbare gebied ligt, lost de gemeente het op en betaalt de kosten.
Wat hebben we bereikt?
Effect indicatoren
Gezonde en aantrekkelijke stad met een robuust stedelijk watersysteem.
Het stedelijk watersysteem bestaat uit 3 componenten, die nauw met elkaar verweven zijn: de buitenruimte, de afvalwaterketen en het oppervlakte- en grondwatersysteem. Om een gezonde en aantrekkelijke stad met een robuust stedelijk watersysteem te bereiken zorgen we ervoor dat:
- De volksgezondheid en het milieu beschermd worden door het doelmatig inzamelen en transporteren van stedelijk afvalwater.
- Wateroverlast wordt voorkomen door het doelmatig inzamelen, transporteren en verwerken van hemelwater.
- Structurele nadelige gevolgen van een hoge of lage grondwaterstand voorkomen of beperkt worden door doelmatige maatregelen in openbaar gebied.
Rotterdam ontwikkelt zich door als een klimaatadaptieve deltastad
Onze onder de zeespiegel gelegen stad blijft een aantrekkelijke en veilige plaats waarbij we zoveel mogelijk bestand zijn tegen extreme weersinvloeden en de sponswerking van de stad herstellen. Omdat slechts 40% van de stad openbare ruimte is, kunnen we deze veranderingen alleen realiseren met een langetermijnaanpak die we gezamenlijk en integraal met alle belanghebbenden uitvoeren.
Wat hebben we daarvoor gedaan?
Gezonde en aantrekkelijke stad met een robuust stedelijk watersysteem.
- De gemeentelijke riolering beheren en onderhouden zodanig (door middel van assetmanagement) dat deze robuust, betrouwbaar en klimaatbestendig is en blijft.
- Er is een nieuw Gemeentelijk Riolerings Plan (GRP) voor de planperiode 2021-2025 opgesteld en in het eerste kwartaal van 2021 door de Raad vastgesteld.
- Alle assets binnen het stedelijk watersysteem, waaronder de riolering, gemalen, persleidingen en kolken, zijn aan de hand van inspecties, risicoanalyses en (rendements)berekeningen gemonitord en indien nodig gereinigd.
- De gebieden met een verhoogd risico voor grondwateronderlast krijgen prioriteit in het rioolvervangingsprogramma. Om grondwateroverlast na rioolvervanging te voorkomen, is indien mogelijk gelijktijdig drainage naar oppervlaktewater aangelegd in openbaar gebied.
- Rotterdam werkt in de afvalwaterketen (RoSA: Rotterdamse samenwerking in de Afvalwaterketen) aan het stedelijk watersysteem van de toekomst.
- Rotterdammers zijn steeds meer betrokken bij de openbare ruimte in hun straat of buurt. Dit hebben we ook in 2020 gestimuleerd door tijdens rioolvervangingsprojecten op voorhand samen te werken en bewoners gedeeld ‘eigenaarschap’ te geven over een klimaatrobuuste inrichting van de buitenruimte.
Rotterdam ontwikkelt zich door als een klimaatadaptieve deltastad
- Het aantal panden dat een verhoogde kans op wateroverlast bij hevige regen heeft moet omlaag. Om dit te monitoren wordt gebruik gemaakt van Bluelabel. Bluelabel vertaalt de impact van een heftige bui naar de gevolgen voor elk afzonderlijk pand en is vergelijkbaar met het energielabel van een woning.
- Met het programma Rotterdams WeerWoord hebben we een beweging in gang gezet om samen met de Rotterdammers de stad voor te bereiden op klimaatverandering. Als aanvulling op de grootschalige klimaatadaptieve projecten, nemen we samen met de Rotterdammers kleinschalige maatregelen op straatniveau, op openbaar en privaat terrein. Ook motiveren we vastgoedontwikkelaars, gebouweigenaren en woningcorporaties om klimaatadaptieve maatregelen te nemen (subsidie klimaatadaptatie). Waarbij we kansen zien om tegelijkertijd de leefbaarheid in buurten en wijken te verbeteren, biodiversiteit in de stad te vergroten en de betrokkenheid en actieve deelname van Rotterdammers aan de samenleving toe te laten nemen. Zo zorgen hevige neerslag, bodemdaling, droogte en hitte niet voor achteruitgang van de leefkwaliteit in onze stad.
- Om de gevolgen van veranderende weersomstandigheden op te kunnen vangen, is op sommige plekken een aanpassing van de buitenruimte nodig. Hier zijn bewoners actief bij betrokken en hun wensen worden meegenomen in de afweging.
- We hebben bewoners gestimuleerd om hun eigen tuinen en straten te vergroenen door hen bewust te maken van de positieve effecten hiervan. Op deze manier werken we aan bewustwording op het gebied van het klimaatbestendig inrichten van tuinen en straten. Het programma Rotterdams WeerWoord biedt hiervoor onder andere klimaatbouwstenen en een stimuleringsregeling.
| Effectindicatoren | 2018 | 2019 |
2020
| 2021 | 2022 | 2023 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Het percentage panden met BlueLabel A of B, daarmee geen verhoogde kans op wateroverlast bij hevige regen heeft | Streefwaarde | 88% | 88% | 89,5% | 90% | 90% | |
| Realisatie | 86,7% | 89,5% | |||||
| Cumulatief aantal kilometer vervangen riolering in periode 2016-2020 | Streefwaarde | 200 | |||||
| Realisatie | 118,6 | 157,5 | 200 |
Toelichting indicatoren
BlueLabel
Het college van B&W van de gemeente Rotterdam heeft college targets bepaald. Nummer 10 van de collegetargets is een stijging van het aantal panden in Rotterdam dat geen verhoogde kans heeft op wateroverlast bij een bui van 100 mm in 2 uur van 88% naar 90%. Deze collegetarget is gebaseerd op BlueLabel, een labelingsystematiek per gebouw voor wateroverlast.
BlueLabel is een digitale tool voor risicoanalyse die panden en gebieden in de stad lokaliseert die kwetsbaar zijn voor wateroverlast als gevolg van extreme regen. BlueLabel vertaalt het overstromingsgevaar in een eenvoudig te begrijpen rangschikking met behulp van label A tot en met E. Dit is vergelijkbaar met de opbouw van het energie-label. Elk pand conform de BAG-registratie in Rotterdam heeft een label gekregen. Label A en B betekenen geen tot zeer weinig overlast. Vanaf label C oplopend tot E is er wel sprake van overlast en mogelijk natte vloeren in het pand.
Prestatie
A = geen kans op wateroverlast
B = water tegen de gevel, maar weinig kans op wateroverlast
C = kans op wateroverlast aanwezig
D = grote kans op wateroverlast
E = water stroomt pand in, er ontstaat wateroverlast
Prestatie-indicator
De target stelt als doel 2% verbetering van panden met een label C, D of E naar label A of B.
Eind 2020 zijn de meest actueel beschikbare gegevens verwerkt in het model, de tussenstand op dit moment is 89,5%. Door verbetering van het gebruikte model blijkt dat de nul-situatie niet 88%, maar 86,7% is. Daarnaast vraagt het monitoren van de voortgang op de collegetarget met het BlueLabel enkele bijstellingen om de toetsbaarheid van voortgangsmetingen te vergroten. De uitkomsten uit het Bluelabel model geven de effectiviteit van de gedane inspanningen weer en daarmee indirect de kans op wateroverlast. Met enkele bijstellingen in de definitie van de collegetarget wordt de target concreter en specifieker gemaakt, waardoor de verantwoording toetsbaar is door de rekenkamer. Met reguliere inzet en extra inzet in de periode 2021 en 2022 is en blijft het wel reëel dat de gestelde target van 90% verbetering gehaald wordt.
Vervanging riolering
Als gevolg van de vele nieuwbouw in Rotterdam, na 1950, zou er vanaf ongeveer 2015 een vervangingspiek ontstaan oplopend tot ongeveer 60 tot 80 km riolering per jaar. In het GRP 2000-2005 is daarom de huidige strategie voor rioolvervanging geformuleerd. Deze strategie betekent dat vanaf 2010 jaarlijks structureel 40 km riool vervangen dient te worden om een goed functionerend rioolstelsel te kunnen waarborgen en het verder te kunnen verduurzamen.
De afspraak is om in de planperiode van het GRP4 200 km vrijvervalriolering te vervangen. Met 200 km rioolvervanging in vijf jaar (gemiddeld jaarlijks 40 km) wordt voorgesorteerd op de vervangingspiek.
Wat heeft het gekost?
| Overzicht van baten en lasten Riolering | Oorspr. Begroting 2020 | Bijgestelde Begroting 2020 | Realisatie 2020 | Afwijking | |
|---|---|---|---|---|---|
| Baten exclusief reserves | 77.389 | 78.462 | 78.531 | 69 |
|
| Bijdragen rijk en medeoverheden | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Belastingen | 76.736 | 77.506 | 77.583 | 77 | |
| Overige opbrengsten derden | 653 | 956 | 948 | -8 | |
| Overige baten | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Lasten exclusief reserves | 60.944 | 63.248 | 62.479 | -769 |
|
| Apparaatslasten | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Overige apparaatslasten | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Intern resultaat | 14.979 | 12.962 | 14.881 | 1.919 | |
| Intern resultaat | 14.979 | 12.962 | 14.881 | 1.919 | |
| Programmalasten | 45.964 | 50.286 | 47.598 | -2.688 | |
| Inkopen en uitbestede werkzaamheden | 9.525 | 14.187 | 10.952 | -3.235 | |
| Kapitaallasten | 6.549 | 6.209 | 6.380 | 172 | |
| Overige programmalasten | 29.891 | 29.891 | 29.895 | 4 | |
| Subsidies en inkomensoverdrachten | 0 | 0 | 371 | 371 | |
| Saldo voor vpb en reserveringen | 16.445 | 15.214 | 16.052 | 838 | |
| Saldo voor reserveringen | 16.445 | 15.214 | 16.052 | 838 | |
| Saldo | 16.445 | 15.214 | 16.052 | 838 |
Overzicht afwijkingen
Toelichting overzicht afwijkingen
1. Overhead tijdverantwoording
De correctie van het aandeel overhead als gevolg van tijdschrijven resulteert binnen het taakveld Riolering in een voordeel. Het nadelig effect wordt verantwoord op het taakveld Overhead. Op concernniveau is er geen resultaateffect.
2. Diverse afwijkingen
Op diverse budgetten zijn kleine afwijkingen.
Beleidskaders, beleidsmonitoren en wet- en regelgeving
Omschrijving taakveld
We willen de volgende effecten in de stad bereiken:
- gezonde en aantrekkelijke stad met een robuust stedelijk watersysteem
- herstellen van sponswerking van de stad op zowel niet openbaar publiek als privaat terrein
- voorkomen van ontwrichting door klimaatverandering
Tot dit taakveld behoren de gemeentelijke zorgplichten ten aanzien van afvalwater, hemelwater en grondwater:
- inzameling en verwerking van hemelwater
- inzameling en transport van huishoudelijk- en bedrijfsafvalwater
- voorkomen van grondwaterproblemen
- bestrijding verontreiniging oppervlaktewater
- baten rioolheffing via categorieën 2.2.1 (voor niet-woningen) en 2.2.2 (voor woningen)
- kosten van de heffing en invordering van de rioolheffing