Een duurzaam, energiezuinig Rotterdam, met een betere luchtkwaliteit met alle ruimte voor innovaties. De keuzes die we daarin maken zijn ook kansen. De energietransitie kan een vliegwiel zijn voor het ontwikkelen van nieuwe, duurzame, circulaire bedrijven en het opknappen, verduurzamen en aardgasvrij maken van woningen en wijken en zorgt daarmee voor nieuwe werkgelegenheid.

In deze collegeperiode maken we met het Uitvoeringsplan (UP) Energietransitie 68,2 miljoen euro vrij om een start te maken met de uitvoering van de energietransitie in Rotterdam en de kansen daarvan te verzilveren. De middelen zijn verdeeld over zes thema’s: Haven en Industrie, Gebouwde omgeving, Emissieloze Mobiliteit, Schone Energie, Nieuwe Economie en Lokale Duurzame Initiatieven.

De corona pandemie zorgt voor de grootste recessie sinds de jaren 30 van de vorige eeuw. De huidige maatregelen en de lange termijn economische gevolgen bieden kansen en uitdagingen voor de duurzaamheidsopgave in de stad. Juist nu kiezen we ervoor om in te blijven zetten op de energietransitie en te investeren in een toekomstbestendige economie die digitaal, energieneutraal, circulair en inclusief is.

Het investerend vermogen en de koopkracht van Rotterdammers zijn juist nu belangrijk. Hier hebben we extra aandacht voor door enerzijds te blijven investeren in de bedrijven en werkgelegenheid van de toekomst. Maar ook juist door in te zetten op arbeidsintensieve werkzaamheden in de gebouwde omgeving. Ook draagt duurzaam opgewekte energie en een lagere energierekening bij aan het tegengaan van energiearmoede en daarmee aan het bevorderen van de koopkracht van Rotterdammers.

Een aantal van de lopende en nieuwe projecten richt zich dan ook direct op de ondersteuning van Rotterdamse ondernemers, bedrijven en bewoners. Hierbij zetten we gericht in op het stimuleren van het nemen van duurzaamheidsmaatregelen dicht bij huis, die tegelijkertijd werkgelegenheid creëren, de koopkracht vergroten en zorgen voor omzet van Rotterdamse bedrijven.

 

Doelstellingen

Het Uitvoeringsplan Energietransiitie heeft vier hoofddoelstellingen:

• CO₂-reductie.
• Verbetering van de luchtkwaliteit: vermindering van de uitstoot van de luchtverontreinigende stoffen in de woonomgeving of havengebied.
• Vermindering van het gebruik van primaire grondstoffen (circulariteit).
• Economische hefboom: effect op groene werkgelegenheid, multiplier op groene investeringen en/of versterking van het vestigingsklimaat in de nieuwe economie.

In mei 2020 is besloten om van economische hefboom een vierde hoofddoelstelling van het Uitvoeringsplan Energietransitie te maken. Daarmee kunnen we projecten die een direct of indirect positief effect hebben op de werkgelegenheid en bijdragen aan de transitie naar de nieuwe economie nog beter bedienen met deze middelen.

Alle projecten en programma’s dragen direct of indirect bij aan of meerdere doelstellingen. Soms zijn dit projecten waar we als gemeente zelf initiatiefnemer of uitvoerder van zijn, zoals het verduurzamen van het eigen wagenpark of het vervangen van de openbare straatverlichting door LED. Hier zijn we als gemeente een launching customer om de energietransitie aan te jagen en hebben we een voorbeeldfunctie. Soms zijn dit initiatieven van marktpartijen waarbij we het mogelijk maken om projecten tot stand te brengen. In het laatste geval kijken we altijd kritisch of er sprake is van marktfalen en welk financieel instrument het meest geschikt is.

Alle maatregelen die we uit het Uitvoeringsplan Energietransitie financieren voldoen daarnaast aan één of meer van onderstaande criteria.

• Er is sprake van marktfalen en dus een noodzaak voor de inzet van gemeentelijke middelen.
• De middelen worden zoveel mogelijk ingezet als aanvulling op andere middelen, zoals Rijksmiddelen of Europese middelen.
• De maatregelen dragen bij aan de betaalbaarheid van de energietransitie en het tegengaan van energiearmoede.
• De maatregelen dragen bij aan nieuwe innovatieve oplossingen met potentieel grote impact.
• De middelen gaan in deze collegeperiode naar concrete projecten in de stad.
• Indien mogelijk zetten we revolverende financiering in.

 

Inzet middelen in 2020

Het in september 2019 vastgestelde Uitvoeringsplan Energietransitie 2019-2020 is in juni 2020 geactualiseerd. Veel van de in het plan opgenomen projecten en programma’s zijn meerjarig en hebben ook in 2021 en 2022 middelen nodig. Met het Uitvoeringsplan Energietransitie 2020-2022 zijn die middelen toegekend. Daarnaast zijn 15 projecten toegevoegd.  Hiermee zijn de middelen voor 2020-2022 bijna volledig gecommitteerd. Vrijval van middelen zal in eerste instantie gebruikt worden om succesvolle lopende projecten en programma’s financieel aan te vullen.

Alle projecten staan beschreven in het Uitvoeringsplan Energietransitie 2020-2022. Voorbeelden van projecten die in 2020 in uitvoering waren zijn de aanleg van openbare laadinfrastructuur voor emissieloze voertuigen, een subsidieregeling voor experimenten met walstroom voor kleine zeeschepen, het programma MKB010Next voor het versnellen van digitalisering en verduurzaming van het Rotterdamse MKB en het programma Rotterdam Circulair.

 

Financieel beeld en resultaten 2020

In onderstaande tabel zijn de begrote middelen en realisatie 2020 weergegeven.

Toelichting

Van de € 18,4 mln begrote kosten is in 2020 € 11,6 mln gerealiseerd. Veel projecten en programma’s zijn volop in uitvoering en lopen volgens planning. Een aantal voorbeelden:  in 2020 is de walstroom installatie voor de schepen van Heerema geplaatst. Binnen het project verduurzaming gemeentelijk wagenpark zijn een aantal elektrische vuilniswagens en middelgrote veegmachines aangeschaft.  In het kader van het programma Laadinfrastructuur emissieloze voertuigen zijn vier laadpleinen, 350 reguliere laadpalen en een Fastned snellaadstation in gebruik genomen. In Heindijk zijn de verdere voorbereidingen getroffen voor het aansluiten van woningen op stadsverwarming in plaats van aardgas.  Ook konden diverse externe partijen met behulp van gemeentelijke cofinanciering stappen zetten in de verdere ontwikkeling van innovatieve technieken op het gebied van circulaire afvalverwerking, waterstof en smart energy systemen.

Soms is er ook sprake van vertraging. Hiervoor zijn verschillende redenen. Door de corona crisis kwamen in 2020 sommige projecten tot stilstand of in de vertraging omdat activiteiten geen doorgang konden vinden. Voorbeelden hiervan zijn het project energiecoaches Pendrecht, waar door de corona crisis geen coaches konden worden opgeleid om huisbezoeken te doen, het project Maatregelen Schone Lucht waar de campagnes voor houtstook en zelf meten uitgesteld werden of het project verkeersexperimenten schone lucht waar de volgende fase van het experiment niet uitgevoerd kon worden.

Soms ging een project helemaal niet door waardoor de gemeentelijke bijdrage kwam te vervallen. Een voorbeeld hiervan is Waste to Chemicals. De lagere realisatie bij het programma verduurzaming wagenpark is het niet doorgaan van een grote pilot met waterstof auto’s.

Een laatste reden voor het doorschuiven van middelen ligt in de werkwijze waarop subsidies worden uitgekeerd.

Bij projecten waar wij subsidies verstrekken aan derden geldt dat deze subsidies in meerdere voorschotten worden uitbetaald. Hier zijn de bestedingen nu dus nog laag, maar staan daar wel verplichtingen tegenover in de vorm van subsidiebeschikkingen. Voorbeelden hiervan zijn het project Field Lab Elektrificatie en Walstroom Heerema.

Voor de ombouw van de LED lampen en de walstroomvoorziening Landtong Rozenburg (voorzien als Out of Pocket kosten van € 1,5 mln i.p.v bijdrage activa van derden) hebben in 2020 forse investeringen (en werkzaamheden) plaats gevonden. Omdat deze investeringen in 2020 geactiveerd zijn, zullen de bijbehorende kapitaallasten pas in de begroting van 2021 landen.

 

Energietransitiefonds

Er zijn op Europees, landelijk en regionaal niveau diverse revolverende fondsen beschikbaar voor energietransitie doeleinden. Hoewel de ontwikkelingen in het aanbod van financiering voor energietransitie en circulaire economie investeringen snel gaan, zijn er wel degelijk hiaten in de huidige revolverende financieringsmogelijkheden. Met het Energietransitiefonds richten we ons op deze hiaten. Uitgangspunt van het Rotterdamse Energietransitiefonds is dat het een aanvulling is op bestaande revolverende fondsen en geen concurrentie of duplicatie is van dit aanbod. Deze aanvulling kan ook zitten in het toevoegen van slagkracht op bepaalde thema’s.

Het Rotterdamse Energietransitiefonds heeft als belangrijkste doelstellingen de reductie van de uitstoot van CO2, de verbetering van de luchtkwaliteit en het verminderen van het gebruik van primaire grondstoffen (circulariteit). Uitgangspunt is dat we projecten ondersteunen die aan één of meerdere van deze doelstellingen bijdragen en als gevolg van een gebrek aan (passende) financiering niet of onvoldoende snel van de grond komen.

Het Energietransitiefonds (ETF) heeft een budget van 131,5 miljoen euro en bestaat uit twee hoofdonderdelen:

• Het eerste onderdeel van 31,5 miljoen euro betreft verschillende leningregelingen voor Rotterdammers, VVEs, kleine bedrijven en organisaties.
• Het tweede onderdeel van 100 miljoen euro betreft de financiering van grote duurzame investeringen, gericht op de energietransitie en circulariteit, die vragen om (additionele) investeringen maar hiervoor niet op de kapitaalmarkt terecht kunnen.

Voor het deel grote duurzame investeringen is in 2020 een investeringsstrategie opgesteld en een deelneming opgericht. Dit deel van het fonds staat sinds 1 december 2020 open voor aanvragen. Het fondsbeheer en fondsmanagement is uitbesteed aan Innovation Quarter.

Voor het eerste onderdeel zijn diverse regelingen in de maak die begin 2021 opengaan. Deze regeling worden uitgevoerd in samenwerking met SvN.