Riolering
Beleidskaders, -monitors en wetgevingDankzij doelmatig beheer van het stedelijk watersysteem en de riolering blijft Rotterdam een gezonde en leefbare stad met droge voeten. Ondanks de al merkbare effecten van klimaatverandering, kunnen Rotterdammers zonder watergerelateerde gezondheidsrisico’s dicht op elkaar leven. De economische bedrijvigheid in de stad gaat tijdens en na hevige neerslag gewoon door. Samen met bewoners en andere samenwerkingspartners pakken we kansen die bijdragen aan een circulaire economie en uitdagingen rondom klimaatverandering voortvarend op.
Voortgang 2021
Ga naar vorig P&C-documentRotterdams WeerWoord
Voor 2021 zijn er investeringsmiddelen toegekend voor de klimaatadaptatie-aanpak. Met deze middelen worden projecten gerealiseerd die bijdragen aan het behalen van collegetarget 10 (stijging van het percentage panden dat geen verhoogde kans op wateroverlast bij hevige regen heeft van 86,7% naar 90%). Deze ambitie is tussentijds verhoogd na een herberekening van de nulsituatie. Voor de komende collegeperiode wordt een nieuwe uitvoeringsagenda opgesteld.
Programmakader 2030
Als opvolging van de uitvoeringsagenda Rotterdams WeerWoord 2020-2022 wordt er op dit moment gewerkt aan het Programmakader 2030, om zo klimaatadaptatie ook in de volgende collegeperiode op de bestuurlijke agenda te houden. Door middel van kaartanalyses worden de opgaven op de zes klimaatthema’s (hevige neerslag, droogte, hitte, grondwater, bodemdaling en overstroming) tot op buurtniveau uitgewerkt. Daarnaast worden voor de vier hoofdsporen (nieuw vastgoed, bestaand vastgoed, openbare ruimte, Rotterdammers in beweging) van het Rotterdams WeerWoord de kansen en transities op middellange termijn verkend. Door deze kansen te combineren met de geconstateerde opgaven, maken we een prioritering, om inzichtelijk te maken welke integrale projecten we de komende jaren willen uitvoeren om toe te werken naar een klimaatbestendige stad. het opgavendeel “Klimaatopgaven in Kaart” is vastgesteld door het college en aangeboden aan de gemeenteraad. Het volledige Programmakader 2030 wordt vastgesteld door het volgende college.
Levering materialen
Covid-19 zorgde wereldwijd voor schaarste en onderbrekingen in de toelevering van grondstoffen, componenten, halffabricaten en eindproducten. Als gevolg hiervan heeft ook de gemeente Rotterdam in 2021 te maken gehad met langere levertijden, voorraadtekorten en sterke prijsfluctuaties voor diverse materialen, bijvoorbeeld PE en PVC voor rioolhuisaansluitingen en Drainage Infiltratie Transport (DIT) riolen.
In 2021 heerste een grote leveringsonzekerheid van grondstoffen en materialen. Dit heeft geleid tot vertraging en het tijdelijk stilleggen van (riolerings)projecten. Vanaf september zijn de leveringsproblemen met grondstoffen en materialen minder geworden en hebben we een deel van de vertraging kunnen inlopen. Dit is wel in belangrijke mate de verklaring voor het feit dat er uiteindelijk in 2021 minder kilometers riolering is vervangen dan was geprognotiseerd.
Nog steeds moeten we gedoseerd bestellen en het komt nog incidenteel voor dat bepaalde materialen kortstondig niet leverbaar zijn. De leveranciers hebben aangegeven dat het waarschijnlijk nog tot eind eerste kwartaal 2022 duurt voordat alles weer terug is naar normaal. Tot grote problemen in de planning en voortgang van projecten leidt dit echter niet meer.
Hemelwaterverordening
Op 1 juli 2021 is de hemelwaterverordening in werking getreden. Deze verordening bevat een verbod om regenwater af te voeren naar een openbaar vuilwaterriool van de gemeente. Dit betekent in eerste instantie dat perceeleigenaren de afvoer van hemelwater moeten afkoppelen van het vuilwaterriool en het opgevangen regenwater zelf binnen het eigen perceel moeten verwerken. Uitgangspunt is wel dat de verordening wordt toegepast als het bestaande openbare riool wordt vervangen, waarbij een scheiding wordt gemaakt tussen vuil afvalwater en hemelwater. Als perceeleigenaren het hemelwater redelijkerwijs niet op het eigen perceel kunnen verwerken dan kunnen zij aansluiten op de openbare hemelwatervoorziening.
Eis waterberging via de VBOR
Het klimaat verandert, we krijgen vaker te maken met hevige neerslag. Ook in Rotterdam merken we de gevolgen van wateroverlast. Een geschikte maatregel om wateroverlast te voorkomen is het aanleggen van waterberging. De gemeente doet dit al in de openbare ruimte, zoals in straten en pleinen. Dat is echter niet genoeg, ook op privaat terrein is waterberging nodig. Een geschikt moment om waterberging aan te leggen is bij nieuwbouwprojecten voor woningbouw, kantoren en bedrijven of de aanleg van terreinen. In de projecten wordt inmiddels ervaring opgedaan met deze nieuwe werkwijze. Vanzelfsprekend hebben perceeleigenaren vragen over de praktische consequenties en kosten van maatregelen die zij op hun terrein moeten treffen. Deze vraagstukken werken we samen met de betreffende eigenaren uit.
Op 1 juli is naast de hemelwaterverordening ook de eis tot waterberging in de Verordening Beheer Ondergrond Rotterdam (VBOR) in werking getreden. In deze verordening zijn voorschriften opgenomen voor de aansluiting op het gemeentelijk riool. Bij de aanvraag voor een rioolaansluitvergunning zal getoetst worden of aan de voorschriften voor waterberging wordt voldaan. Bij nieuwe bouwwerken en nieuwe terreinverharding van 500 m² en groter moet 50 mm waterberging worden aangelegd.
Wat hebben we bereikt?
Effect indicatorenGezonde en aantrekkelijke stad met een robuust stedelijk watersysteem
Het stedelijk watersysteem bestaat uit drie componenten, die nauw met elkaar verweven zijn: de buitenruimte, de afvalwaterketen en oppervlaktewater/ grondwater. Om een gezonde en aantrekkelijke stad met een robuust stedelijk watersysteem te blijven zorgen we ervoor dat:
- De volksgezondheid en het milieu beschermd worden door het doelmatig inzamelen en transporteren van stedelijk afvalwater.
- Wateroverlast wordt voorkomen door het doelmatig inzamelen, transporteren en verwerken van hemelwater.
- Structureel nadelige gevolgen van een hoge of lage grondwaterstand voorkomen of beperkt worden door doelmatige maatregelen in openbaar gebied.
Rotterdam ontwikkelt zich door als klimaatadaptieve deltastad
Onze beneden de zeespiegel gelegen stad blijft een aantrekkelijke en veilige plaats, zo goed mogelijk bestand tegen extreme weersinvloeden. We herstellen de sponswerking van de stad; neerslag verwerken op de plek waar deze valt, in plaats van het water direct afvoeren. Omdat slechts 40% van de stad openbare ruimte is, kunnen we deze veranderingen alleen realiseren met een integrale lange termijn aanpak gezamenlijk met particuliere eigenaren.
Wat hebben we daarvoor gedaan?
Gezonde en aantrekkelijke stad met een robuust stedelijk watersysteem
- De gemeentelijke riolering beheren en onderhouden we op basis van assetmanagement, zodat deze robuust, betrouwbaar en klimaatbestendig is en blijft.
- We hebben in februari 2021 het nieuwe Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) voor de planperiode 2021-2025 vastgesteld. De titel “Van Buis naar Buitenruimte” duidt erop dat we met slimme maatregelen op het gebied van ruimtelijke inrichting ervoor willen zorgen dat schoon regenwater en grondwater zo veel mogelijk wordt vastgehouden in de bodem en het watersysteem, in plaats van dat het wordt afgevoerd via rioolbuizen.
- Alle assets binnen het stedelijk watersysteem, waaronder de riolering, gemalen, persleidingen en kolken, worden aan de hand van inspecties, risicoanalyses en (rendements)berekeningen gemonitord en indien nodig gereinigd.
- Gebieden met een verhoogd risico op grondwateronderlast krijgen prioriteit in het rioolvervangingsprogramma. Om grondwateroverlast na rioolvervanging te voorkomen, wordt drainage naar oppervlaktewater aangelegd in openbaar gebied.
- Rotterdam werkte in het kader van RoSA (Rotterdamse Samenwerking in de Afvalwaterketen) met ketenpartners aan het stedelijk watersysteem van de toekomst. Met deze samenwerkingspartners (drie waterschappen, gemeente Capelle aan den IJssel en waterbedrijf Evides) is in 2021 een nieuwe bestuurlijke overeenkomst gesloten waarin over alle onderwerpen wordt samengewerkt en afspraken zijn gemaakt. De Rotterdamse Samenwerking in de Afvalwaterketen (RoSA) is hierin opgegaan. Daarnaast zijn bijvoorbeeld klimaatadaptatie, waterkwaliteit en het delen van data als onderwerpen van samenwerking opgenomen. Dit stelt de ‘waterpartners’ in staat nog beter in te spelen op de ontwikkelingen in de stad die in vloed hebben op het stedelijke watersysteem.
- Rotterdammers zijn steeds meer betrokken bij de openbare ruimte in hun straat of buurt. We merken dat aan initiatieven op het gebied van zelfbeheer en participatie bij inrichtingsplannen. De gemeente juicht deze betrokkenheid toe en stimuleert dit door bij rioolvervangingsprojecten op voorhand samen te werken en bewoners gedeeld ‘eigenaarschap’ te geven over een klimaatrobuuste inrichting van de buitenruimte.
- De vastgestelde Hemelwaterverordening bevat een verbod om hemelwater af te voeren naar het openbaar vuilwaterriool van de gemeente. Dit gaat spelen zodra de gemeente het bestaande riool vervangt en een apart hemelwaterriool aanlegt. In eerste instantie moet hemelwater binnen het eigen perceel worden verwerkt. Als perceeleigenaren dit redelijkerwijs niet op het eigen perceel kunnen verwerken, dan kunnen zij aansluiten op het gemeentelijk hemelwaterriool.
- Het is belangrijk dat er meer waterberging wordt gerealiseerd op privaat terrein. Een geschikt moment om waterberging aan te leggen is bij nieuwbouwprojecten voor woningen, kantoren en bedrijven. Bij nieuwe bouwwerken en nieuwe terreinverharding van 500 m² en groter moet door de bouwer 50 mm waterberging worden aangelegd. Deze eis hebben we vastgelegd in de Verordening Beheer Ondergrond Rotterdam (VBOR).
Rotterdam ontwikkelt zich door als klimaatadaptieve deltastad
- Het aantal panden dat een verhoogde kans heeft op wateroverlast bij hevige regen moet omlaag. Om dit te monitoren wordt gebruik gemaakt van Bluelabel. Bluelabel vertaalt de impact van een heftige bui naar de gevolgen voor elk afzonderlijk pand en is vergelijkbaar met het energielabel van een woning.
- Met het programma Rotterdams WeerWoord zetten we een beweging in gang om samen met de Rotterdammers de stad voor te bereiden op klimaatverandering. Als aanvulling op de grootschalige klimaatadaptieve projecten, nemen we samen met de Rotterdammers kleinschalige maatregelen op straatniveau, op openbaar en privaat terrein. Ook stimuleren we vastgoedontwikkelaars en -eigenaren, waaronder de woningcorporaties, om klimaatadaptieve maatregelen te nemen. Daarbij grijpen we kansen aan om tegelijkertijd de leefbaarheid in buurten en wijken te verbeteren, biodiversiteit in de stad te vergroten en de betrokkenheid en actieve deelname van Rotterdammers aan de samenleving toe te laten nemen. Zo zorgen hevige neerslag, bodemdaling, droogte en hitte niet voor achteruitgang van de leefkwaliteit in onze stad.
- In 2021 zijn enkele nieuwe Urban Water Buffers gerealiseerd om regenwater ondergronds te kunnen opslaan en diverse groen-blauwe daken en schoolpleinen. Verder gaat de aanleg van gescheiden rioolstelsels gestaag door, bijvoorbeeld aan de Coolsingel, waardoor het aantal overstorten op de Westersingel aanzienlijk zal afnemen. Ook wordt meer en meer waterpasserende bestrating toegepast.
- Om de gevolgen van veranderende weersomstandigheden op te kunnen vangen, is op sommige plekken een aanpassing van de buitenruimte nodig. Hier worden bewoners actief bij betrokken en hun wensen worden meegenomen in de afweging.
- We stimuleren bewoners om hun eigen tuinen en straten te vergroenen, door hen bewust te maken van de positieve effecten hiervan, zoals minder wateroverlast en hittestress. Op deze manier werken we aan bewustwording op het gebied van het klimaatbestendig inrichten van tuinen en straten. Het programma Rotterdams WeerWoord biedt hiervoor onder andere klimaatbouwstenen en een stimuleringsregeling.
| Effectindicatoren | 2018 | 2019 |
2020 |
2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Het percentage panden met BlueLabel A of B, daarmee geen verhoogde kans op wateroverlast bij hevige regen heeft | Streefwaarde | 88 | 88 | 89 | 90 | 90 | |||
| Realisatie | 86,7 | - | 89,5 | 89,75 | |||||
|
Cumulatief aantal kilometer vervangen riolering in GRP-periode |
Streefwaarde | - | - | 200 | - | - | - | - | 200 |
| Realisatie | 118,6 | 157,5 | 200 | 31,3 |
Toelichting indicatoren
BlueLabel
Het college van B&W heeft collegetargets bepaald. Nummer 10 van deze collegetargets is het verhogen van het aantal panden in Rotterdam dat bij een bui van 100 mm in 2 uur geen verhoogde kans heeft op wateroverlast, van 86,7% naar 90%. Deze collegetarget is gebaseerd op BlueLabel, een digitale tool voor risicoanalyse die panden en gebieden in de stad lokaliseert die kwetsbaar zijn voor overstroming als gevolg van hevige regen. BlueLabel vertaalt het overstromingsgevaar in een eenvoudig te begrijpen rangschikking met behulp van label A tot en met E. Dit is vergelijkbaar met de opbouw van het energielabel. Elk pand uit de BAG-registratie in Rotterdam heeft een label gekregen.
Toelichting labels:
A = geen kans op wateroverlast
B = water tegen de gevel, maar weinig kans op wateroverlast
C = kans op wateroverlast aanwezig
D = grote kans op wateroverlast
E = water stroomt pand in, er ontstaat wateroverlast
X = panden die niet in alle datasets voorkomen en daarmee niet geclassificeerd kunnen worden.
De berekende eindstand voor collegetarget 10 is 89,75%. Door diverse ingrepen in de stad hebben in totaal netto 3.296 panden een veiliger label gekregen. Dat is ruim meer dan de aanvankelijk gedefinieerde target van 2% verhoging, maar iets minder dan de bijgestelde target van 3,3% verhoging. Percentueel is de bijgestelde target dus net niet gehaald, maar in absolute zin zijn meer woningen regenwaterbestendig gemaakt dan aanvankelijk beoogd.
De grootste verbeteringen zijn bereikt door het aanleggen van regenwaterriolering en diverse vormen van waterberging in de buitenruimte.
In de eindstand zijn alleen projecten meegenomen die zijn uitgevoerd in de afgelopen collegeperiode. De in 2022 uit te voeren, dan wel op te starten projecten, zijn buiten beschouwing gelaten. Al met al is de gerealiseerde stijging over de gehele collegeperiode een grote stap naar een regenwaterbestendig Rotterdam.
Vervanging riolering
Als gevolg van de vele nieuwbouw met bijbehorende riolering in Rotterdam na 1950, ontstond vanaf ongeveer 2015 een vervangingspiek, oplopend tot ongeveer 60 tot 80 km riolering per jaar. In het GRP 2000-2005 werd daarom de huidige strategie voor rioolvervanging geformuleerd. Deze strategie betekent dat al vanaf 2010 jaarlijks structureel circa 40 km riool vervangen dient te worden om een goed functionerend rioolstelsel te kunnen waarborgen.
Daaruit voortvloeiend is ook voor de planperiode van het GRP5 (2021-2025) de doelstelling om circa 200 km vrij verval riolering te vervangen (dus gemiddeld jaarlijks 40 km). Hiermee vangen we de vervangingspiek op. Met rioolvervanging en de aanleg van gescheiden rioolstelsels maken we de stad klimaatbestendig en duurzaam.
In 2021 is 31,3 km vrij verval riolering vervangen. Dit is minder dan aanvankelijk geprognotiseerd, wat vooral te wijten is aan de problemen met de levering van grondstoffen en materialen. De ambitie voor het totale aantal te vervangen kilometers in de GRP planperiode 2021-2025 blijft circa 200 km.
Wat heeft het gekost?
| Overzicht van baten en lasten Riolering | Oorspronkelijke begroting 2021 | Bijgestelde begroting 2021 | Realisatie 2021 | Afwijking | |
|---|---|---|---|---|---|
| Baten exclusief reserves | 82.834 | 82.794 | 83.344 | 550 |
|
| Bijdragen rijk en medeoverheden | 0 | 0 | 15 | 15 | |
| Belastingen | 82.176 | 81.787 | 82.296 | 509 | |
| Overige opbrengsten derden | 658 | 1.007 | 1.033 | 27 | |
| Overige baten | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Lasten exclusief reserves | 64.526 | 65.121 | 65.506 | 385 |
|
| Apparaatslasten | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Overige apparaatslasten | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Intern resultaat | 12.278 | 13.232 | 13.757 | 525 | |
| Intern resultaat | 12.278 | 13.232 | 13.757 | 525 | |
| Programmalasten | 52.248 | 51.890 | 51.749 | -140 | |
| Inkopen en uitbestede werkzaamheden | 13.941 | 12.793 | 11.301 | -1.493 | |
| Kapitaallasten | 7.236 | 7.345 | 9.003 | 1.658 | |
| Overige programmalasten | 31.071 | 31.071 | 31.102 | 31 | |
| Subsidies en inkomensoverdrachten | 0 | 680 | 343 | -337 | |
| Saldo voor vpb en reserveringen | 18.308 | 17.672 | 17.837 | 165 | |
| Saldo voor reserveringen | 18.308 | 17.672 | 17.837 | 165 | |
| Reserves | 0 | 680 | 680 | 0 |
|
| Onttrekking reserves | 0 | 680 | 680 | 0 | |
| Saldo | 18.308 | 18.352 | 18.517 | 165 |
Toelichting overzicht baten en lasten
Het saldo van dit taakveld bedraagt € 165 voordelig. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn:
1. Riolering
De opbrengst aan rioolheffing voor woningen is € 550 hoger dan begroot door een verbeterd betaalgedrag. Overeenkomstig de motie “niet om in te boeken maar om af te lossen” zijn deze meeropbrengsten in mindering gebracht op de investeringsuitgaven.
2. Diverse afwijkingen
Op diverse budgetten zijn kleine afwijkingen.
Beleidskaders, beleidsmonitoren en wet- en regelgeving
Omschrijving taakveld
We willen de volgende effecten in de stad bereiken:
- gezonde en aantrekkelijke stad met een robuust stedelijk watersysteem
- herstellen van sponswerking van de stad op zowel niet openbaar publiek als privaat terrein
- voorkomen van ontwrichting door klimaatverandering
Tot dit taakveld behoren de gemeentelijke zorgplichten ten aanzien van afvalwater, hemelwater en grondwater:
- inzameling en verwerking van hemelwater
- inzameling en transport van huishoudelijk- en bedrijfsafvalwater
- voorkomen van grondwaterproblemen
- bestrijding verontreiniging oppervlaktewater
- baten rioolheffing via categorieën 2.2.1 (voor niet-woningen) en 2.2.2 (voor woningen)
- kosten van de heffing en invordering van de rioolheffing