Onderhoud kapitaalgoederen
De gemeente geeft jaarlijks circa € 379 mln uit aan (onderhoud en investeringen) kapitaalgoederen. Kapitaalgoederen moeten zo lang mogelijk gebruikt kunnen worden voor het doel waarvoor zij zijn aangeschaft of vervaardigd.
Ondanks de coronamaatregelen, zoals het houden van minimaal 1,5 meter afstand tussen medewerkers, zijn zowel het onderhoud als vervangingsinvesteringen uitgevoerd. Hierdoor zijn de Rotterdamse kapitaalgoederen veilig en beschikbaar.
Beleid
Beleidsmatig en financieel kader
De gemeente heeft veel onderhoudsgevoelige kapitaalgoederen: wegen, groen en bomen, oppervlaktewater, civiele kunstwerken, openbare verlichting, spelen, beeldende kunst en monumenten, parkeervoorzieningen, containers en gebouwen. Het beleid hiervoor is opgenomen in 2 nota’s;
- Nota Onderhoud Kapitaalgoederen 2019-2022
- Kadernota Vastgoed (2018)
De Nota Onderhoud Kapitaalgoederen geeft een beeld van de technische staat van de kapitaalgoederen in de Rotterdamse buitenruimte waarbij de conclusie tweeledig is. Enerzijds zijn de Rotterdamse kapitaalgoederen in de openbare ruimte veilig en beschikbaar voor de gebruikers. Anderzijds zijn er achterstanden. Hiervoor heeft het college extra middelen beschikbaar gesteld, vanuit het Coalitieakkoord 2018. Voor het gemeentelijk vastgoed is de Kadernota Vastgoed van kracht.
De Nota Onderhoud Kapitaalgoederen maakt financieel onderdeel uit van de taakvelden 'Verkeer en vervoer - Beheer’ en ‘Openbaar groen en (openlucht) recreatie - beheer. De Kadernota Vastgoed maakt financieel onderdeel uit van het taakveld ‘Beheer overige gebouwen en gronden’.
Riolering heeft een eigen financiering en beleidskader. Het Gemeentelijk Rioleringsplan 5 (2021-2025) is in het eerste kwartaal 2021 door de gemeenteraad vastgesteld.
Bestuursopdracht vervangingsinvestering kapitaalgoederen openbare ruimte
Bij het vaststellen van de laatste Nota Onderhoud Kapitaalgoederen 2019-2022 is aan gemeente Rotterdam de bestuursopdracht Vervangingsinvesteringen gegeven om het financiële perspectief voor investeringen voor de langere termijn (50 jaar) inzichtelijk te maken. Deze bestuursopdracht is op 7 juli 2020 vastgesteld. Als vervolg op deze bestuursopdracht wordt een vier jaarlijkse ‘Nota Vervangingsinvesteringen Kapitaalgoederen’ opgesteld voor alle assetgroepen in de openbare ruimte. De eerste nota is begin 2021 gereed gekomen ten behoeve van de voorjaarsnota 2021 als onderdeel van de brede bestuursopdracht “Borging investeringsruimte voor vervanging, renovatie en restauratie van huidig bezit”. De resultaten zijn input voor de op te stellen Nota Onderhoud kapitaalgoederen 2023-2026.
Financiële consequenties
Exploitatie
Hieronder is een tabel opgenomen met de financiële omvang van de begrote en gerealiseerde lasten voor wat betreft onderhoud van kapitaalgoederen in de exploitatie.
| Onderdeel (product) (bedragen x € 1 mln) | Begroting 2021 | Begrotingsmutaties | Bijgestelde begroting 2021 | Realisatie 2021 | Verschil |
|---|---|---|---|---|---|
| Wegen (Verkeer en vervoer - beheer) | 37,5 | 0,5 | 38,0 | 43,7 | -5,7 |
| Groen en bomen (Openbaar groen en (openlucht) recreatie - beheer) | 37,1 | 0,5 | 37,6 | 36,6 | 1,0 |
| Oppervlaktewater (Openbaar groen en (openlucht) recreatie - beheer) | 5,9 | 0,2 | 6,1 | 7,2 | -1,1 |
| Civiele kunstwerken (Verkeer en vervoer - beheer) | 23,4 | -1,0 | 22,4 | 19,2 | 3,2 |
| Openbare verlichting (Verkeer en vervoer - beheer) | 8,4 | 0 | 8,4 | 7,6 | 0,8 |
| Spelen (Openbaar groen en (openlucht) recreatie - beheer) | 2,8 | 0 | 2,8 | 3,4 | -0,6 |
| Beeldende kunst en monumenten (Cultureel erfgoed- archeologie) | 2,1 | 0 | 2,1 | 1,4 | 0,7 |
| Parkeervoorzieningen (Parkeerbelasting / Parkeren) | 1,1 | 0 | 1,1 | 1,1 | 0 |
| Containers (Afval - Grondstoffen) | 1,80 | 0 | 1,8 | 2,8 | -1,0 |
| Vastgoed | 38,1 | -2,6 | 35,5 | 33,0 | 2,5 |
| Totaal | 158,2 | -2,4 | 155,8 | 156,0 | -0,2 |
Toelichting
Het beheer en onderhoud van kapitaalgoederen gebeurt door middel van risico gestuurd assetmanagement waarbij conditie en urgentie een belangrijke rol spelen. Met het beschikbare budget wordt continu afgewogen welke assets op welke wijze te onderhouden. De financiële jaarverantwoording vindt uiteindelijk plaats op programmaniveau (en onderliggende taakvelden) waarbij overschrijdingen binnen een programma gecompenseerd kunnen worden door onderschrijdingen binnen hetzelfde programma.
De begrotingsaanpassing van per saldo € -2,4 mln wordt voornamelijk veroorzaakt door een verlaging van het onderhoudsbudget vastgoed met € 2,6 mln als gevolg van her-prioritering.
De gesaldeerde financiële afwijking ten opzichte van de bijgestelde begroting bedraagt € 0,2 mln. Voor wegen was extra inspanning benodigd om verdere verslechtering van het areaal te voorkomen. Deze overschrijding wordt deels gecompenseerd door de onderbesteding van civiele kunstwerken. Voor vastgoed was er sprake van lange offerte- en onderhandelingstrajecten met als gevolg dat het onderhoudsbudget niet volledig is besteed.
Wegen (onderdeel van Verkeer & Vervoer - beheer)
De Nota Onderhoud Kapitaalgoederen 2019-2022 gaat ervan uit dat assets veilig en beschikbaar zijn. De gemeente Rotterdam hanteert de volgende richtlijn voor de technische kwaliteit verharding:
- minimaal 85% in de categorie A+, A en B
- maximaal 15% in de categorie C en D
De technische kwaliteit verhardingen scoort over de hele stad 83% niveau B of beter (dit is een gemiddelde van 2020 en van 2021). Hiermee voldoet het areaal net niet aan de Rotterdamse norm van minimaal 85% niveau B of beter. Deze lagere uitkomst is vrijwel gelijk aan het niveau van 2020.
De extra beschikbare middelen vanuit de Nota Onderhoud Kapitaalgoederen 2019-2022 zijn voor een deel ingezet op de meest slechte wegen (niveau C en D). Door het plegen van dit groot onderhoud zijn de slechte wegen juist verbeterd. Dit heeft geresulteerd dat het areaal met niveau A+ en A in 2020 is gestegen en deze tendens heeft zich in 2021 voortgezet. Wanneer deze extra inzet niet was uitgevoerd had de wegenkwaliteit er slechter uitgezien.
Groen en bomen (onderdeel van Openbaar groen en (openlucht) recreatie - beheer)
De Nota Onderhoud Kapitaalgoederen 2019-2022 gaat ervan uit dat assets veilig en beschikbaar zijn. Verdere uitwerking staat in diverse beheerplannen; beheeraanpak openbaar groen, bomenstructuurvisie Rotterdam en de leidraad gedragscode bestendig groenbeheer.
Het uitvoeren van het regulier onderhoud aan het groen is in 2021 ondanks corona doorgegaan zoals gepland met inachtneming van de ingestelde maatregelen. Klimaatinvloeden zoals hitte, droogte en stormen hebben steeds meer invloed op het onderhoud in de buitenruimte. Eind 2020 is de uitvoeringsagenda biodiversiteit vastgesteld in het college en in april 2021 behandeld door de gemeenteraad. Het versterken van biodiversiteit betekent in grote lijnen meer divers groen, minder steen, meer water, minder licht en een verbeterde bodemkwaliteit.
In 2021 is meer variatie aangebracht in het maaien van gazons en gras en is er op een aantal locaties minder vaak gemaaid. Door het gras minder vaak kort te maaien blijft het langer groen tijdens droge periodes. In de CROW methodiek wordt hier echter geen rekening mee gehouden. Dit resulteert erin dat de norm “beeldkwaliteit heel” in 2021 niet is gerealiseerd. Als deze beeldmaatlat voor gras buiten beschouwing wordt gelaten, dan zou het percentage voor "beeldkwaliteit heel" in 2021 wel op 90% uitkomen en is de CROW-norm gehaald.
| Areaal Groen en bomen | Areaal (m2) |
|---|---|
| Gazon | 8.520.000 |
| Bloemrijk gras | 6.855.000 |
| Moeras en oevervegetatie | 253.000 |
| Bosplantsoen | 5.311.000 |
| Bodembedekkers | 148.000 |
| Hagen | 198.000 |
| Heesters | 1.152.000 |
| Sierbeplanting | 131.000 |
| Overig(parkverharding, water, mobiel groen, zelfbeheer) | 1.420.000 |
| Totaal |
23.988.000 |
| Bomen | 167.251 |
Oppervlaktewater (onderdeel van Openbaar groen en (openlucht) recreatie - beheer)
De beleidsmatige uitgangspunten staan in het Waterplan 2. Het onderhoud in 2021 betrof baggeren (in overleg met waterschappen), reinigen van duikers, maaien, krozen en vuilvissen. In 2021 is gestart met de bestrijding van blauwalg in de Kralingse Plas. Nadere toelichting wordt verstrekt in het programma Beheer van de stad - Taakveld Openbaar groen en (openlucht) recreatie - beheer.
Civiele kunstwerken (onderdeel van Verkeer & Vervoer - beheer)
De Nota Onderhoud Kapitaalgoederen 2019-2022 gaat ervan uit dat assets veilig en beschikbaar zijn. Met de uitvoering van het meerjarenprogramma voor civiele kunstwerken wordt door tijdig en planmatig inspectie en onderhoud voorkomen dat deze onveilig en niet beschikbaar zijn. Naast beschikbaarheid zijn imago, veiligheid, milieu en gezondheid, wet- en regelgeving en weerbaarheid belangrijke kernwaarden voor het areaal.
| Areaal Civiele kunstwerken | Aantal |
|---|---|
| Beweegbare bruggen en sluizen | 45 |
| Sluizen | 11 |
| Vaste bruggen, fiets- of voetgangersbrug | 713 |
| Vaste bruggen, verkeersbrug | 301 |
| Viaducten | 44 |
| Onderdoorgangen incl. Maastunnel-tracé | 48 |
| Maastunnel-tracé | 1 |
| Keermuren | 15 km |
| Vlonders en steiger | 185 |
| Kademuren en glooiingen | 49 km |
| Overig havenmeubilair | 76 |
Openbare verlichting (onderdeel van Verkeer & Vervoer - beheer)
De Nota Onderhoud Kapitaalgoederen 2019-2022 gaat ervan uit dat assets veilig en beschikbaar zijn. Het borgen van de wijkveiligheid door goed functionerende openbare verlichting wordt gemeten aan de hand van het aantal brandende lampen. In november 2019 is de uitvoering van het project ledtransitie gestart. Tijdens de ledtransitie worden alle conventionele armaturen vervangen door led-armaturen uitgerust met telemanagement. Het nieuwe telemanagementsysteem maakt het mogelijk om storingen proactief te signaleren, zonder dat hierbij een burgermelding nodig is. In 2021 zijn de meeste armaturen in de woonwijken vervangen voor LED. In 2022 wordt begonnen met het vervangen van de armaturen langs de doorgaande wegen.
Spelen (onderdeel van Openbaar groen en (openlucht) recreatie - beheer)
De Nota Onderhoud Kapitaalgoederen 2019-2022 gaat ervan uit dat assets veilig en beschikbaar zijn. De Rotterdamse norm buitenspeelruimte regelt voldoende ruimte, inrichting van speelplekken en schrijft kwalitatieve voorwaarden voor een goed functionerende buitenspeelruimte voor, zoals: veiligheid, bescherming, maatvoering en variatie.
Beeldende kunst en monumenten (onderdeel van Cultureel erfgoed - Archelogie)
De Nota Onderhoud Kapitaalgoederen 2019-2022 gaat ervan uit dat assets veilig en beschikbaar zijn. In 2021 heeft het reguliere beheer- en onderhoud plaatsgevonden.
| Areaal Beeldende kunst en monumenten | Aantal |
| Beeldende kunst - Topcollectie | 105 |
| Beeldende kunst - A-collectie | 88 |
| Beeldende kunst - B-collectie | 53 |
| Beeldende kunst - C-collectie | 41 |
| Beeldende kunst - D-collectie | 24 |
| Beeldende kunst - Gedenktekens | 77 |
| Monumenten - Torens | 7 |
| Monumenten - Poorten en pleinen | 6 |
| Monumenten - Monumentale fonteinen | 3 |
| Monumenten - Overige | 6 |
| Bijzondere voorzieningen - Fonteinen | 119 |
| Bijzondere voorzieningen - Watertappunten | 61 |
| Bijzondere voorzieningen - Toiletvoorzieningen | 33 |
| Bijzondere voorzieningen - Overige | 15 |
Investeringen
Hieronder is een tabel opgenomen met de financiële omvang van de begrote en gerealiseerde lasten voor wat betreft onderhoud van kapitaalgoederen als investeringen.
| Onderdeel (taakveld) (bedragen x € 1 mln) | Begroting 2021 | Begrotings mutaties | Aangepaste begroting 2021 | Realisatie 2021 | Verschil |
|---|---|---|---|---|---|
| Wegen | 22,0 | 1,5 | 23,5 | 15,6 | 7,9 |
| Groen en bomen | 8,5 | 1,3 | 9,8 | 4,7 | 5,1 |
| Oppervlaktewater | 3,7 | -1,9 | 1,8 | 1,1 | 0,7 |
| Civiele Kunstwerken | 12,2 | 4,2 | 16,6 | 5,9 | 10,7 |
| Openbare verlichting | 13,8 | -1,8 | 12,0 | 14.4 | -2,4 |
| Spelen | 1,9 | -0,2 | 1,7 | 1,2 | 0,5 |
| Beeldende kunst en monumenten | 0,2 | 0,4 | 0,6 | 0,3 | 0,3 |
| Containers | 4,6 | 0 | 4,6 | 7,4 | -2,8 |
| Vastgoed | 156,9 | -4,8 | 152,1 | 82,8 | 69,3 |
| Totaal | 224,0 | -1,3 | 222,7 | 133,4 | 89,3 |
Toelichting
De begrotingsaanpassing van per saldo € - 1,3 mln heeft diverse oorzaken. Zo resulteren over- of onderbestedingen van boekjaar 2020 in begrotingsmutaties. Daarnaast resulteerde krapte op de arbeidsmarkt en langere voorbereidingstrajecten binnen vastgoed ook in een budgetaanpassing.
De financiele afwijking ten opzichte van de begroting bedraagt gesaldeerd € 89,3 mln, waarbij het aandeel van vastgoed € 69,3 mln bedraagt. Dit wordt veroorzaakt door vertraging binnen aanbestedingstrajecten, latere aanvang werkzaamheden, initieel te hogere ramingen en langer doorlopende voorlopige ontwerpfases. De werkzaamheden schuiven door naar 2022.
De onderbesteding van civiele kunstwerken wordt voornamelijk veroorzaakt door het renovatiebudget Maastunnel. Vanwege de afronding van de laatste restpunten van maastunnelrenovatie in 2021 is het budget in stand gehouden. De omvang van de kosten in 2021 was ten opzichte van het beschikbare budget gering wat resulteert in een onderbesteding. De laatste restpunten, waaronder het vervangen van de vluchtdeuren, worden in 2022 opgestart.
Schaarste van PVC materiaal, dat veel gebruikt wordt bij het vervangen van riolen, resulteerde eveneens in minder vervangingsinvesteringen. Vanwege het zoveel mogelijk integraal werken heeft dit een onderbesteding tot gevolg binnen diverse assetgroepen.
De overbesteding van containers wordt verklaard doordat er in 2021 een grote slag is gemaakt in het vervangen van half verdiepte containers voor ondergrondse containers. Hierdoor waren echter meer bodemonderzoeken, werkzaamheden door de aannemer, materiaal voor de putten en eventueel het verleggen van kabels en leidingen vereist. Deze vervanging vindt plaats omdat ondergrondse containers dubbele opslagcapaciteit ten opzichte van half verdiepte containers hebben en dragen bij aan het terugdringen van naastplaatsingen.