Rotterdams WeerWoord

Het programma Rotterdams WeerWoord is een beweging om samen met de Rotterdammers de stad aan te passen aan klimaatverandering. Naast grootschalige klimaatadaptieve projecten, nemen we samen met de Rotterdammers kleinschalige maatregelen op straatniveau, op openbaar en privaat terrein. Ook stimuleren we vastgoedontwikkelaars en -eigenaren, waaronder de woningcorporaties, om klimaatadaptieve maatregelen te nemen. Daarbij grijpen we kansen aan om tegelijkertijd de leefbaarheid in buurten en wijken te verbeteren, biodiversiteit in de stad te vergroten en de betrokkenheid en actieve deelname van Rotterdammers aan de samenleving te bevorderen. Zo zorgen hevige neerslag, bodemdaling, droogte en hitte niet voor achteruitgang van de leefkwaliteit in onze stad.

Voor 2022 is geen aanvullend investeringsbudget beschikbaar gesteld. Dit heeft consequenties voor de ambities zoals gesteld in de huidige uitvoeringsagenda, onder andere voor de uiteindelijk te realiseren projecten, de bijdragen van derden via cofinanciering en de continuïteit van het programma. Voor de komende collegeperiode wordt een nieuwe uitvoeringsagenda opgesteld en wordt gewerkt aan het Programmakader 2030.

Levering materialen

Covid-19 zorgde wereldwijd voor schaarste en onderbrekingen in de toelevering van grondstoffen, componenten, halffabricaten en eindproducten. Als gevolg hiervan had ook de gemeente Rotterdam in 2021 te maken met langere levertijden, voorraadtekorten en sterke prijsfluctuaties voor diverse materialen. Dit leidde tot vertraging en tijdelijk stilleggen van projecten. Inmiddels zijn deze problemen zo goed als opgelost.

Anders omgaan met hemelwater

Het klimaat verandert, we krijgen vaker te maken met hevige neerslag. Ook in Rotterdam merken we de gevolgen van wateroverlast. De gemeente probeert daarom in de openbare ruimte zo veel mogelijk hemelwater op te vangen. Zo herstellen we de sponswerking van de stad; neerslag verwerken op de plek waar deze valt, in plaats van het water direct afvoeren. Maar ook op privaat terrein is waterberging nodig. Omdat slechts 40% van de stad openbare ruimte is, kunnen we deze veranderingen alleen realiseren met een integrale lange termijn aanpak gezamenlijk met particuliere eigenaren.

Nieuwbouwprojecten (woningen, kantoren, terreinen) zijn daarvoor heel geschikt, maar ook in de bestaande bebouwde omgeving liggen nog veel kansen. Het is belangrijk dat er meer waterberging wordt gerealiseerd op privaat terrein. Op grond van de Verordening Beheer Ondergrond Rotterdam (VBOR) geldt een waterbergingseis. Bij de aanvraag voor een aansluiting op het openbaar riool wordt getoetst of aan de voorschriften voor waterberging wordt voldaan. Bij nieuwe bouwwerken en nieuwe terreinverharding van 500 m² en groter moet 50 mm waterberging worden aangelegd.

Daarnaast stelt de hemelwaterverordening dat er geen schoon hemelwater meer mag worden afgevoerd naar een openbaar vuilwaterriool van de gemeente. Bij een rioolvervangingsproject van de gemeente moeten perceeleigenaren daarom het hemelwater afkoppelen van het vuilwaterriool en het zelf binnen het eigen perceel verwerken. Als dit redelijkerwijs niet mogelijk is, dan kunnen zij aansluiten op de openbare hemelwatervoorziening.

Robuust stedelijk watersysteem

Het stedelijk watersysteem bestaat uit drie componenten, die nauw met elkaar verweven zijn: de buitenruimte, de afvalwaterketen en oppervlaktewater/grondwater. Om een gezonde en aantrekkelijke stad met een robuust stedelijk watersysteem te blijven, zorgen we ervoor dat:

• De volksgezondheid en het milieu beschermd worden door het doelmatig inzamelen en transporteren van stedelijk afvalwater.
• Wateroverlast wordt voorkomen door het doelmatig inzamelen, transporteren en verwerken van hemelwater.
• Structureel nadelige gevolgen van een hoge of lage grondwaterstand voorkomen of beperkt worden door doelmatige maatregelen in openbaar gebied.

Onderhoud en vervanging riolering

Met het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) beheren en onderhouden we op basis van assetmanagement, zodat deze robuust, betrouwbaar en klimaatbestendig is en blijft. Alle assets binnen het stedelijk watersysteem, waaronder de riolering, gemalen, persleidingen en kolken, worden aan de hand van inspecties, risicoanalyses en (rendements)berekeningen gemonitord en indien nodig gereinigd.

Als gevolg van de vele nieuwbouw met bijbehorende riolering in Rotterdam na 1950, ontstond vanaf ongeveer 2015 een vervangingspiek, oplopend tot ongeveer 60 tot 80 km riolering per jaar. In het GRP 2000-2005 werd daarom de huidige strategie voor rioolvervanging geformuleerd. Deze strategie betekent dat al vanaf 2010 jaarlijks structureel circa 40 km riool vervangen dient te worden om een goed functionerend rioolstelsel te kunnen waarborgen. Vooralsnog is ook voor de planperiode van het GRP5 (2021-2025) de doelstelling om circa 200 km vrij verval riolering te vervangen (dus gemiddeld jaarlijks 40 km). Hiermee vangen we de vervangingspiek op. Met rioolvervanging en de aanleg van gescheiden rioolstelsels maken we de stad klimaatbestendig en duurzaam.

Gebieden met een verhoogd risico op grondwateronderlast krijgen prioriteit in het rioolvervangingsprogramma. Om grondwateroverlast na rioolvervanging te voorkomen, wordt drainage naar oppervlaktewater aangelegd in openbaar gebied.

Samenwerken aan een klimaatadaptieve deltastad

Het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) voor de planperiode 2021-2025 heeft als titel “Van Buis naar Buitenruimte”. Met slimme maatregelen in de ruimtelijke inrichting zorgen we ervoor dat schoon regenwater en grondwater zo veel mogelijk wordt vastgehouden in de bodem en het watersysteem, in plaats van dat het wordt afgevoerd via rioolbuizen. Om de gevolgen van veranderende weersomstandigheden op te kunnen vangen, is op sommige plekken een aanpassing van de buitenruimte nodig. Hier worden bewoners actief bij betrokken en hun wensen worden meegenomen in de afwegingen.

We stimuleren bewoners om hun eigen tuinen en straten te vergroenen door hen bewust te maken van de positieve effecten hiervan. Op deze manier werken we aan bewustwording op het gebied van het klimaatbestendig inrichten van tuinen en straten. Dat is bijvoorbeeld in de Architectenbuurt in Prins Alexander gedaan, waar een tuincoach is ingeschakeld en bewoners grond konden aanvragen om zelf aan de slag te gaan in hun tuin. Het Rotterdams WeerWoord biedt hiervoor onder andere klimaatbouwstenen en een stimuleringsregeling. Mede daardoor zijn Rotterdammers steeds meer betrokken bij de openbare ruimte in hun straat of buurt. Dit stimuleren we verder door bij rioolvervangingsprojecten samen te werken en bewoners gedeeld ‘eigenaarschap’ te geven over een klimaatrobuuste inrichting van de buitenruimte.

Het aantal panden dat een verhoogde kans heeft op wateroverlast bij hevige regen moet verder omlaag. Om dit te monitoren wordt gebruik gemaakt van Bluelabel, een digitale tool voor risicoanalyse die panden en gebieden in de stad lokaliseert die kwetsbaar zijn voor overstroming als gevolg van hevige regen.  Bluelabel vertaalt de impact van een heftige bui naar de gevolgen voor elk afzonderlijk pand en is vergelijkbaar met het energielabel van een woning. Afgelopen jaren is het percentage panden zonder verhoogd risico op wateroverlast gestegen van 86 naar 89,75%, door diverse ingrepen in de stad. De grootste verbeteringen zijn bereikt door het aanleggen van regenwaterriolering en diverse vormen van waterberging in de buitenruimte.

Met de drie waterschappen, gemeente Capelle aan den IJssel en waterbedrijf Evides werken we op grond van een nieuwe bestuurlijke overeenkomst aan het stedelijk watersysteem van de toekomst. De oude Rotterdamse Samenwerking in de Afvalwaterketen (RoSA) is hierin opgegaan. Klimaatadaptatie, waterkwaliteit en het delen van data zijn speerpunten van de samenwerking. Dit stelt de ‘waterpartners’ in staat nog beter in te spelen op de ontwikkelingen in de stad die invloed hebben op het stedelijke watersysteem.

We willen de volgende effecten in de stad bereiken:

• gezonde en aantrekkelijke stad met een robuust stedelijk watersysteem
• herstellen van sponswerking van de stad op zowel openbaar publiek als privaat terrein
• voorkomen van maatschappelijke ontwrichting door klimaatverandering

Tot dit taakveld behoren:

• gemeentelijke zorgplicht afvalwater: inzameling en transport van huishoudelijk- en bedrijfsafvalwater
• gemeentelijke zorgplicht hemelwater: inzameling en verwerking van hemelwater
• gemeentelijke zorgplicht grondwater: voorkomen van grondwaterproblemen
• bestrijding verontreiniging oppervlaktewater
• baten rioolheffing via categorieën 2.2.1 (voor niet-woningen) en 2.2.2 (voor woningen)
• kosten van de heffing en invordering van de rioolheffing