De hoofddoelstellingen van het woonbeleid van de gemeente Rotterdam zijn aantrekkelijkere woonmilieus, een woningvoorraad met voldoende kwaliteit en duurzame toekomstwaarde, en borging dat de basis van de woningmarkt op orde blijft.

Visies en beleid

In 2019 zijn belangrijke richtinggevende documenten vastgesteld waaraan komende jaren verder invulling wordt gegeven, zoals Thuis in Rotterdam – Addendum Woonvisie 2030 en het Actieplan Middenhuur, het Werkprogramma NPRZ Wonen. Ook heeft de gemeente Rotterdam met veel belangrijke stakeholders afsprakensets ondertekend, denk aan de Prestatieafspraken 2020-2021, het Regioakkoord en de Woondeal Zuidelijke Randstad.

In 2020 worden de afspraken uit de woondeal verder ingevuld. Het onderzoek naar de investeringscapaciteit van corporaties (ism BZK en andere gemeenten), het lobby- en onderhandelingstraject inzake Goed Verhuurderschap, de noodknop en de zelfbewoningsplicht, maar ook de lobby voor verbreding van de heffingskorting naar sloop en renovatie vormen hier belangrijke uitvloeisels van.

Begin 2020 heeft de gemeente ook verder vorm gegeven aan de opgave in het kader van Langer Thuis door de ondertekening van het Langer Thuis Akkoord met corporaties, marktpartijen, zorg- en welzijnspartners, zorgverzekeraars, zorgkantoor en ouderenbonden. Met het Langer Thuis Akkoord hebben de partijen zich gecommitteerd op het creëren van een woon(zorg)aanbod voor ouderen met uiteenlopende woonwensen, behoeften en budgetten om zo lang mogelijk zelfstandig te wonen in de eigen wijk. Dit akkoord is een concrete uitwerking van het Uitvoeringsprogramma “Rotterdam, Ouder en Wijzer”.

Ook is begin 2020 de opgave voor tijdelijke woningbouw verder geconcretiseerd. Besloten is om in ieder geval op de De Kroonlocatie in Delfshaven en in Hoogvliet Noord West tijdelijke woningbouw te ontwikkelen. In de gebieden Hillegersberg, Hoek van Holland, Feijenoord en Vreewijk worden in 2020 nog eens vier concrete locaties nader verkend. Daarnaast is sprake van een particulier initiatief op een transformatie terrein dat in 2020 nader wordt verkend. De locaties zullen samen 700 tot 1.000 woonruimtes bieden waarvan het uitgangspunt is dat nog deze collegeperiode gestart zal worden met de bouw.

Woningbouwproductie

Voortgang

Er is de afgelopen periode nadrukkelijk gestuurd op het naar voren halen van startbouw 2021 naar 2020. De planvoorraad die zou kunnen starten in 2020 is daardoor toegenomen ten opzichte van begin van dit jaar. De totale planvoorraad is ook licht toegenomen. Wat betreft de programmering is het aandeel in het segment middenduur toegenomen.

Parallel aan dit alles bereidt de gemeente momenteel aanvragen voor in het kader van de landelijke Regeling Woningbouwimpuls. Met deze regeling stelt het Rijk over een periode van 4 jaar 1 miljard euro aan de gemeenten beschikbaar om de Woningbouw een impuls te geven. De eerste tranche opent in de zomer 2020. De regeling focust op de opgaven in de regio’s waar de minister vorig jaar een Woondeal heeft gesloten. Rotterdam behoort tot de Woondeal Zuidelijke Randstad. De Rotterdamse aanvragen hebben betrekking op gebiedsontwikkelingen waarbinnen op korte tot middellange termijn wordt gestart met de bouw van woningen, grofweg tussen 2021 en 2024.

Risico’s

De collegetarget 18.000 woningen staat onder druk. Hoewel er nog onvoldoende zicht is op de economische effecten van de coronapandemie, is wel zeker dat de woningbouw geraakt zal worden. Samen met de bouwpartners (ontwikkelaars en corperaties) wordt gezocht naar manieren om de gezamenlijke inzet op de woningbouwtarget door te zetten. Op dit moment is de bouwproductie grotendeels nog op gang door o.a. het protocol ‘Samen veilig doorwerken’ en de digitalisering van processen.

Verwacht wordt dat als eerste het hoger segment en topsegment onder druk komen te staan. In het middensegment en de onderkant van het hoge segment zal de vraag het langst aanhouden. Daarnaast is de verwachting dat nieuwe projecten vertraging op kunnen gaan lopen door financieringsproblemen. Het is in deze fase nog niet mogelijk om hier concrete cijfers over te geven.

Versterken bestaande woningvoorraad

Als het gaat om de verduurzaming van de woningvoorraad ligt de focus op het energetisch verbeteren van woningen en (voorbereiden op) aardgasvrij. Via gebiedsaanpakken biedt de gemeente Rotterdammers het goedkoopste alternatief voor aardgas. Door slimme koppelingen te maken met werkzaamheden in de ondergrond en renovaties van grote vastgoedeigenaren, worden overlast en kosten verminderd. Door proactief aan de slag te gaan in een aantal gebieden wordt duidelijk wat er nodig is om de energietransitie haalbaar en betaalbaar te maken. Uiterlijk in 2021 stelt het college een warmte transitievisie op, waarin wordt aangegeven welke wijken voor en na 2030 van het aardgas afgaan.

Er valt nog een hoop te winnen in het minderen van energieverbruik. Energiecoaches en experimenten met de vervanging van energieverspillers (verouderde apparatuur) helpen daarbij. Ook zet Rotterdam in op de isolatie van woningen en het opwekken van duurzame energie. Het verduurzamen van de woningen loopt onder andere via de prestatieafspraken die we met de woningbouwcorporaties maken. In de Nota Kantoren, Bedrijfsruimte en Nota Detailhandel is uitgewerkt hoe de bedrijventerreinen en kantoren gaan helpen verduurzamen. Het vastgoed in eigendom van de gemeente vervult waar mogelijk een voorbeeldrol.

Steigers op Zuid 2.0, het uitvoeringsplan particuliere woningvoorraad 2019-2022, verloopt conform planning. De aanpak is onderdeel van de fysieke pijler Wonen van het NPRZ en betreft het spoor basiskwaliteit. Eigenaren en verenigingen van eigenaren krijgen procesbegeleiding met het doel op orde krijgen van het onderhoud van hun woningbezit en verbeteren van toekomstig beheer.

Het funderingsloket heeft een hernieuwde samenwerkingsovereenkomst afgesloten met het Fonds Duurzaam Funderingsherstel waardoor het fonds toegankelijker wordt voor Rotterdammers met financieringsproblemen. In 2020 worden er nieuwe aanbestedingen gedaan voor projecten inzake wijkgericht funderingsonderzoek en de inzet van procesbegeleiding bij urgent bloksgewijs funderingsherstel.

Er is een asbestloket ingesteld, als één centraal punt voor alle informatie, vragen en procedures met betrekking tot asbest in de stad. Het verbod op asbesthoudende dakbedekking is door de Eerste Kamer verworpen, maar Rotterdam houdt vast aan de doelstelling dat dit soort dakbedekking zo snel mogelijk door eigenaren vervangen wordt. Daarom wordt, vanuit het asbestloket, een stimulerende en informerende aanpak uitgerold met het doel eigenaren te informeren en aan te zetten tot het vervangen van deze dakbedekking.

Rotterdam groeit. Goed wonen zorgt voor een stabiele (thuis)basis in een dynamische stad en vergroot daarmee de kans dat Rotterdammers actief en gezond opgroeien, leren, participeren in de samenleving en economie en zichzelf ontwikkelen onder veranderende omstandigheden. De gemeente faciliteert uiteenlopende woonwensen binnen de stadsgrenzen waardoor iedereen die iets voor Rotterdam kan betekenen (en andersom) een plek kan vinden en het voor bedrijven ook aantrekkelijk is zich hier te vestigen vanwege de aanwezige talenten en capaciteiten. De groei van de stad, samen met bijvoorbeeld de nieuwe economie, energietransitie en klimaatverandering brengen ook allerlei risico’s met zich mee. Rotterdam ziet juist kansen in deze dynamiek en werkt aan een positieve vertaling daarvan. Tegelijkertijd werkt de gemeente daarmee aan de weerbaarheid en de veerkracht (resilience) van de stad.

Huidige en nieuwe Rotterdammers kunnen in de komende vier jaar in onze stad nog beter een huis passend bij hun wensen en mogelijkheden vinden, in een prettige, veilige en groene woonomgeving.  De gemeente pakt door op de ambities van de Woonvisie 2030, maar beseft dat de stad harder moet groeien qua woningaantallen en versneld moet verduurzamen en inspelen op andere transities (klimaat, mobiliteit, circulair bouwen, digitalisering) om ook in de toekomst een aantrekkelijke én resilient (veerkrachtig en toekomstbestendige) woonstad te kunnen blijven. Deze versnelling op de uitvoering van ambities is vastgelegd in het Addendum op de Woonvisie 2030.

Tegelijkertijd ligt er een opgave om te zorgen dat de basis op orde blijft in de bestaande woningvoorraad. Groepen woningzoekenden die nu tussen wal en schip dreigen te vallen en/of een maatschappelijke meerwaarde hebben, worden door de gemeente extra ondersteund in hun zoektocht naar een woning. Met als inzet het wonen voor Rotterdammers zo veel mogelijk betaalbaar, toegankelijk en overlastvrij te maken en houden.

Belangrijke ontwikkelingen die effect hebben op het wonen en bouwen, waarvan de aard en omvang van het effect nog lang niet allemaal duidelijk zijn:

• Demografische ontwikkelingen zoals de ontwikkelingen in de huishoudensamenstelling, levensverwachting en migratie.
• Nationale energietransitie en de vertaling daarvan naar Rotterdam. Een woning verhoogt haar toekomstwaarde (en daarmee ook WOZ-waarde) door volledig te zijn aangepast op schone energie
• voortdurende klimaatveranderingen zodat woningen anders ingesteld moeten zijn op wateroverlast, waterschaarste en hittestress
• stedelijke mobiliteitstransitie, waarbij ingezet wordt op schone deelconcepten voor modaliteiten en meer ruimte voor fietsen, OV en lopen in de directe woonomgeving wordt geboden
• nationale en internationale ontwikkelingen ten aanzien van financiering van wonen zoals ontwikkelingen rondom het hypothecaire stelsel, de ontwikkeling van de rentestanden en de huurtoeslag en het landelijk fonds Duurzaam Funderingsherstel
• landelijke ontwikkelingen ten aanzien van wetgeving zoals de evaluatie van de Woningwet, de komst van de Omgevingswet en eventuele veranderingen in de Wet maatschappelijke ondersteuning
• landelijke subsidieregelingen en deals met het rijk ten aanzien van respectievelijk verduurzaming en het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ)
• ontwikkelingen in de corporatiesector zoals fusies en saneringstrajecten
• ontwikkelingen en afspraken rond wonen op bovenlokaal niveau zoals de regionale woningmarktafspraken in de regio Rotterdam en op Zuidvleugelniveau de afspraken in het kader van de Verstedelijkingsalliantie
• ontwikkelingen in de markt (bijvoorbeeld prijspeil bouwmaterialen)

Strategische opgaven gebiedsontwikkelingen

Een aantal programma’s en gebiedsontwikkelingen in Rotterdam heeft belangrijke betekenis voor de sociaal-economische ontwikkeling van de stad. In deze ontwikkelingen wordt (in samenhang met andere beleidsambities) een belangrijke bijdrage aan de woningbouwopgave van de korte, middellange en lange termijn geleverd. Het betreft de navolgende ontwikkelingen.

Merwe4Havens

Het Merwe-Vierhavengebied (M4H), de plek voor de innovatieve maakindustrie, wordt verder ontwikkeld. Binnen M4H ontwikkelt het deelgebied Merwehavens zich tot een aantrekkelijk en duurzaam woongebied dat goed in verbinding staat met de directe omgeving en waarbij er (milieutechnisch) evenwicht is en uitwisseling plaatsvindt met de directe omgeving die bestaat uit het naastgelegen  Makersdistrict en de wijken Oud Mathenesse Witte Dorp, Bospolder Tussendijken en Spangen.

Stadionpark (incl. Feyenoord City)

Stadionpark is een grote gebiedsontwikkeling op Rotterdam Zuid, waar wonen, sporten en beleven samenkomt. Op de Sportcampus vindt een herschikking plaats van sportvelden en worden nieuwe accommodaties gerealiseerd, waarbij de 1e fase is afgerond en de overige delen in uitvoering zijn. Een stedenbouwkundig ontwerp voor woningen en onderwijs in de noordoosthoek van de Sportcampus wordt eind 2019 afgerond. De herinrichting van Park de Twee Heuvels is naar verwachting eind dit jaar klaar en de tender voor de woningbouwlocatie aan de noordrand van het park is begin juli 2019 gestart.

Het planproces voor de stadionontwikkeling en gebiedsontwikkeling Feyenoord City is in volle gang. De gebiedsontwikkeling bevat o.a. wonen, horeca, een hotel, bedrijvigheid, een sociaaleconomisch programma en een mobiliteitsprogramma. In 2020 worden de plannen getoetst aan de door de raad opgestelde voorwaarden, zoals vastgelegd in de Position Paper.

Hart van Zuid

De gebiedsontwikkeling Hart van Zuid (HvZ) heeft als doel het nieuwe centrum voor Rotterdam Zuid te realiseren. HvZ bestaat uit een integraal programma dat moet leiden tot economische en sociale verbetering, het verbeteren van verblijfsklimaat, -duur en comfort, verhogen van werkgelegenheid, borgen van goede vervoersverbindingen, borgen van duurzaamheid en verbeteren van veiligheid.

Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ): pijler Wonen

Binnen de pijler Wonen zetten we (via het Werkprogramma NPRZ Wonen 2019 – 2022) door op de transformatie van de focuswijken. Ingrepen in de goedkope woningvoorraad van Rotterdam-Zuid moeten ervoor zorgen dat gemengde woonmilieus op Zuid gerealiseerd worden, zodat er voldoende duurzame woonruimte beschikbaar komt voor sociale stijgers uit Zuid en nieuwe bewoners met midden- en hoge inkomens. Gemeentelijke middelen zijn vooral nodig voor de beoogde kwaliteitsslag in de goedkope particuliere woningvoorraad.

De uitspraak van de minister in het geschil tussen de gemeente en Woonbron heeft op de korte termijn geen gevolgen, omdat over de financiering van de projecten op korte termijn afspraken zijn vastgelegd (in het NPRZ Uitvoeringsplan 2019-2022, in het Werkprogramma NPRZ Wonen en in bestaande convenanten).

Voor de financierbaarheid van de ambities tot 2030 betekent de uitspraak dat de gemeente de corporaties niet kan verplichten om de grondige aanpak van de particuliere voorraad te co-financieren. Dat betekent dat op zoek zal moeten worden gegaan naar andere oplossingen om de NPRZ ambitie voor de grondige aanpak van de particuliere voorraad te realiseren en financieren. Het NPRZ is een Nationaal Programma. De gemeente zal in gesprek met het Rijk gaan over andere oplossingsrichtingen, waaronder hoe andere financieringsbronnen worden aangeboord.

Duurzame gebiedsaanpak

Verspreid over de stad bestaat een aantal aandachtsgebieden voor de energietransitie van de gebouwde omgeving. Het betreft de gebieden Reyerdijk/Groot IJsselmonde, Pendrecht-Zuidoost, Rozenburg, Lage Land Oost (Prinsenland) en Bospolder-Tussendijken. Hier komt een samenhangende, duurzame gebiedsaanpak. Ook wordt waar mogelijk een relatie gelegd met andere transities, denk aan langer thuis wonen.

Korte termijn ontwikkelingen woningbouw

Voorbeelden van actuele ontwikkelingen die direct bijdragen aan de groei van de woningvoorraad en aantrekkelijke woonmilieus zijn Park16Hoven, Nesselande, Lloydkwartier, Parkstad en de Binnenstad als city-lounge. Hier blijft de gemeente de marktpartijen en particuliere initiatiefnemers faciliteren en  uitdagen naar de opgave te kijken vanuit een uitgekiende, lange termijnvisie.

De bouwopgave wordt steeds zichtbaarder in de stad, op tal van plekken, waaronder op Katendrecht, de Binnenstad, Parkstad, het Motorstraatgebied en nabij de Coolhaven, zijn volop bouwactiviteiten aan de gang.

Ook wordt volop ingezet op het in ontwikkeling nemen van nieuwe bouwlocaties, het vermarkten van gemeentelijke bouwlocaties en het ruimte geven aan marktinitiatieven.