Gezond010: het akkoord
In januari 2020 heeft de raad Gezond010: het akkoord vastgesteld, de Rotterdamse uitwerking van het landelijk preventieakkoord plus het gezondheidsbeleid 2020-2024. 2021 is het tweede jaar van het akkoord. Kort na vaststelling van het akkoord werden beperkende maatregelen afgekondigd i.v.m. COVID-19 waardoor een andere koers gevaren moest worden. Veel evenementen/activiteiten zijn afgelast, op een alternatieve manier ingevuld (digitaal) of uitgesteld vanwege de genomen maatregelen of andere prioriteiten bij het medisch/sociaal domein.

In 2021 gelden nog steeds beperkende maatregelen, en dat heeft zeker effect op de uitvoering en implementatie, maar biedt juist ook kansen en heeft bepaalde ontwikkelingen in een versnelling gebracht. Dit geldt bijvoorbeeld voor het gebruik van eHealth. Organisaties zijn gedwongen op afstand van hun cliënten te werken met inzet van digitale middelen. Hoewel deze manier van werken niet voor iedereen haalbaar of gewenst is, zien we dat veel organisaties eHealth omarmen. Tijden de COVID-19 uitbraak en door de daar bijhorende maatregelen hebben een weerslag gehad op de mentale gezondheid van jongeren. Laagdrempelige preventieve (online) ondersteuning bij mentale gezondheid heeft hierdoor een vlucht genomen.

Tot slot is het van belang om de aandacht voor preventie en leefstijl te benoemen. Tijdens de coronacrisis zijn veel mensen met overgewicht of een slechte leefstijl in het ziekenhuis beland. Dit heeft geleid tot meer aandacht voor preventie en het bevorderen van een gezonde leefstijl. Deze nieuwe energie zorgt in 2021 ook voor extra incidentele middelen waarmee meer preventieve inzet gepleegd kan worden voor meer gezondere Rotterdammers:

In 2021

• Hebben Rotterdammers o.a. de keuze uit twee collectieve zorgverzekeringen. Het VGZ Rotterdampakket voor de lagere inkomens en het VGZ Rotterdampakket Compact. In beide gevallen hebben verzekerden een extra vergoedingen in hun preventiebudget. Bijvoorbeeld een cursus om beter om te gaan met stress of om beter te slapen. Per jaar is dit budget bij het VGZ Rotterdampakket € 400 en bij het VGZ Rotterdampakket Compact: € 200.
• Is de regionale samenwerkingsagenda ondertekend met het zorgkantoor voor de regio. Gemeenten Rotterdam, Capelle a/d IJssel en Krimpen a/d IJssel en Zilveren Kruis slaan de handen ineen om de juiste zorg en ondersteuning op de juiste plek te organiseren voor haar inwoners.
• Komen er Fitfestivals 55+ in de gebieden. Op de Fitfestivals 55+ kunnen ouderen gezondheidstesten en activiteiten doen, die te maken hebben met gezond eten en drinken, bewegen, zingeving en slimme technologie (eHealth) voor het dagelijks leven.
• Worden 23 projecten uitgevoerd met een totale waarde van 2 miljoen euro in het kader van de subsidieregeling Digideal010. De projecten dragen bij aan een verbetering van de doelmatigheid en kwaliteit van zorg en ondersteuning van kwetsbare doelgroepen.
• Geeft de gemeente Rotterdam het goede voorbeeld en worden steeds meer gemeentelijke locaties geheel rookvrij.  Voor bewoners, scholen en sportverenigingen en instellingen wordt het makkelijker gemaakt om een rookvrije plek al dan niet in de openbare ruimte te claimen. Er komen meer rookvrije entrees van wachtruimten voor RET tram- en busbestuurders en -controleurs;
• Vinden er wederom webinars plaats voor en met de partners van Gezond010 over het vergroten van impact door samen te werken. Ook werken partners in de diverse ‘satellieten’ rond de thema’s groen, mentale gezondheid, voedselomgeving samen met de gemeente om de gezondheid van Rotterdammers te bevorderen.
• Is het preventieve aanbod bij ondersteuning van mentale gezondheid voor jongvolwassenen uitgebreid en beter toegankelijk gemaakt via partners van het netwerk Gezond010.
• Wordt de integrale, domeinoverstijgende voedselvisie opgeleverd voor gezonde Rotterdammers; een duurzaam, gevarieerd en aantrekkelijk voedselaanbod en tegen verspilling.
• Zijn er via het starten van experimenten stappen gezet bij het tegengaan van ongezond voedselaanbod in de stad (w.o. fastfood) o.a. via Citydeal. Het voedselaanbod in meer ziekenhuizen, Huizen van de Wijk en zorglocaties is verbeterd.
• Zijn er in 4 wijken wijkpreventieketens ingericht in samenwerking met de zorgverzekeraar Zilveren Kruis en partners uit het medisch en sociaal domein.
• Is het factorenmodel 0-99+ gereed en wordt het ingezet voor een impactgedreven gezondheidsbeleid.
• Zijn eHealth, de wijkpreventieketen en de samenwerking medisch sociaal domein definitief geborgd via de aanbestedingen en daarmee in de aanstaande welzijnsopdrachten in het kader van het beleidsplan ‘Heel de stad’.

GGD

Het reguliere GGD-werk zoals gezondheid en milieu, TBC-bestrijding, reizigerszorg, technische hygiëne zorg, toezicht kinderopvang en het Centrum Seksuele Gezondheid loopt door. De reguliere meldingen en uitbraken van infectieziekten (hepatitis B, schurft, meningokokken) krijgen aandacht. In de coronapandemie kwamen veel minder uitbraken voor van andere infecties, zoals het norovirus en influenzavirus. Dit komt door verhoogde aandacht en verbeterde uitvoering van infectiepreventie, de enorme media-aandacht voor handhygiëne en door social distancing.

Collectieve preventie en publieke gezondheid

De coronapandemie heeft het belang van de publieke gezondheid en een gezonde leefstijl onderstreept. Voor bereikbare, betaalbare en kwalitatief goede ondersteuning en zorg voor alle inwoners van Rotterdam-Rijnmond ook in de toekomst, is investeren in collectieve preventie van belang. De GGD zet daarom in op het ontwikkelen van een structureel ecosysteem rondom preventie door:

1. Het coördineren van de regionale preventie-infrastructuur, waarbij regionale kennisuitwisseling plaatsvindt tussen betrokken partijen. Daarnaast kan de GGD een rol spelen als matchmaker tussen vraag en aanbod op het gebied van preventie.
2. Het ontwikkelen van een kennisagenda rondom preventie met regionale partners, waarbij bijvoorbeeld de effectiviteit van de preventie-initiatieven wordt onderzocht en inzichtelijk wordt gemaakt.
3. Datagedreven werken met een robuuste digitale infrastructuur als basis.

Programma-organisatie GGD/GHOR
De GGD/GHOR Rotterdam-Rijnmond is sinds januari 2020 actief in de monitoring en bestrijding rondom het coronavirus. De GGD en de GHOR zijn belast met de taken rondom infectieziektebestrijding, in het bijzonder zicht op het virus, bescherming van de kwetsbaren en zorg continuïteit. Medio 2020 is een duurzaam en tijdelijk programma corona naast de bestaande organisatie gevormd die de werkzaamheden rondom corona uitvoert. De reguliere GGD-organisatie heeft daarmee haar handen vrij voor niet-corona gerelateerde activiteiten. De ervaringen uit de corona programmaorganisatie bieden inzichten voor het adequaat opvangen van toekomstige epidemieën of pandemieën en biedt de bouwstenen voor een bredere meer robuuste infrastructuur voor publieke gezondheid en collectieve preventie. GGD- en GHOR-organisaties in Rotterdam Rijnmond en samenwerkingspartners nemen deze mee in de reguliere organisaties.

Een uitgebreide beschrijving van de crisisstructuur binnen Rotterdam-Rijnmond en het besluitvormingsproces is terug te vinden in het ‘Third Impression Report Coronavirus Rotterdam-Rijnmond’. Hieronder volgt een toelichting op de programmaorganisatie GGD-GHOR.

De Programmaorganisatie GGD-GHOR is een tijdelijke programmastructuur, belast met de infectieziektebestrijding rondom het coronavirus. Dit programma is ontstaan vanuit de samenwerking tussen regiogemeenten, de GGD, de GHOR en de VRR en is opgericht om de periode te overbruggen van de pandemische fase van Corona naar een meer reguliere endemische fase. Om deze reden is de verwachtte einddatum van het programma 31 december 2021, of zoveel eerder als mogelijk. Er werken in april 2021 rond de 4000 mensen (inclusief alle oproepkrachten met oog op opschaling) binnen de corona-organisatie.

De programma-organisatie besteedt extra aandacht aan het opsporen van het virus, het bestrijden van uitbraken, het beschermen van kwetsbare groepen, locaties en gebeurtenissen en zorg continuïteit. Dit wordt bereikt met de werkzaamheden die de GGD en GHOR al deden, maar gericht op corona:

• Snel en effectief corona-uitbraken opsporen en bestrijden (testen, traceren, isoleren, rapporteren, vaccineren), onder andere door:
  • Testen om zicht te krijgen op het aantal besmettingen.
  • Bron- en contactonderzoeken om zicht te krijgen op de verspreiding van het virus en zo verdere verspreiding te voorkomen.
  • Vaccineren om de bevolking te beschermen en het virus te bestrijden.
• Monitoring en bewaking van de zorgcontinuïteit binnen het zorgnetwerk.
• Advies over de corona-aanpak uitbrengen aan diverse stakeholders en samenwerkingspartners.
• Snel kunnen op- en afschalen wanneer de situatie daar om vraagt.
• Eenduidige afstemming van de communicatiestrategie, -middelen en -boodschappen met diverse stakeholders, gemeenten en samenwerkingspartners.

Voortgang corona-organisatie

Het jaar 2021 staat in het teken van vaccineren, testen en bron- en contactonderzoeken. In het eerste kwartaal zijn meerdere vaccinatielocaties geopend. Wat door de GGD wordt ontvangen aan vaccins, wordt tijdig geprikt. Tegelijk wordt er getest in de teststraten. De verwachting is dat in de loop van het jaar de capaciteit voor het testen afgeschaald kan worden en de capaciteit voor vaccinaties juist uitgebreid wordt. Het is echter nog onzeker hoe e.e.a. zich zal ontwikkelen en hoe snel het vaccinatieprogramma succesvol zal zijn.

De meerkosten die de GGD maakt voor de bestrijding van COVID-19 worden door het ministerie VWS vergoed. Het programma corona-organisatie staat gepland tot eind 2021. Vanaf het 3^e kwartaal wordt gewerkt aan het afbouwen van de programma-organisatie en het laten landen van werkzaamheden in de reguliere GGD en GHOR-organisatie.

De komende periode zal een transitie plaatsvinden naar een uitvoeringsorganisatie die gericht is op testen, traceren en vaccineren. Voor de andere onderdelen van de programma-organisatie wordt een plan uitgewerkt om deze te borgen in de afdeling Publieke Gezondheid van de reguliere gemeentelijke organisatie.

Waarborgen van de kwaliteit van de kinderopvangvoorzieningen
Vanwege de coronamaatregelen is de reguliere kinderopvang gesloten geweest in de periode van 16 december 2020 tot 8 februari 2021. Voor BSO’s gold een sluiting tot 19 april 2021. In die periode was er alleen noodopvang voor kinderen van ouders met cruciale functies en kwetsbare kinderen. Met de heropening zijn de protocollen voor de kinderopvangsector aangescherpt, 
met name wat betreft de quarantaineverplichtingen (als een kind positief wordt getest, moet de hele groep thuisblijven).

Als gevolg van de sluiting en vervolgens de (gedeeltelijke) heropening van de kinderopvang is het door de GGD Rotterdam-Rijnmond in onze opdracht uitgevoerde toezicht aangepast. In de periode dat de kinderopvang gesloten was, is het toezicht, net als tijdens de eerste lockdown, signaalgestuurd en volgens het ‘vinger-aan-de-pols’-principe uitgevoerd, conform de richtlijnen van de GGD GHOR. 
Vanaf medio februari resp. tweede helft april 2021 heeft de GGD het reguliere toezicht aangepast hervat, waarbij er naast digitaal onderzoek ook een kort locatiebezoek wordt afgelegd. In verband met de coronaprotocollen vindt dat locatiebezoek vaak vooraangekondigd plaats. 

De beperkingen waarmee het toezicht op kinderopvang als gevolg van corona tot dusver in de uitvoering is geconfronteerd, zullen waarschijnlijk effect hebben op het kunnen voldoen aan de wettelijke norm om jaarlijks alle kinderopvanglocaties te inspecteren. De exacte gevolgen van de coronacrisis op de uitvoering van het toezicht op de kinderopvang in 2021 zullen op een later moment dit jaar duidelijk worden. 

Kinderen gezond, veilig en kansrijk op laten groeien tot zelfstandige, zelfredzame en participerende burgers
Hoe doen we dat? Rotterdammers werken in de eerste plaats zelf aan hun gezondheid. De gemeente stimuleert, ondersteunt en beschermt hen waar nodig. Voor de bevordering van de gezondheid en het veilig en kansrijk opgroeien van kinderen en jongeren voert CJG Rijnmond de wettelijke basistaak jeugdgezondheidszorg (JGZ) uit.
Vanwege de coronamaatregelen staan de afspraken over de uitvoering van deze basistaak JGZ onder druk. CJG Rijnmond heeft in afstemming met de gemeente prioriteit gelegd bij de doelgroep 0-4 jaar en alle kinderen en hun gezinnen die door CJG worden aangemerkt als aandachtkinderen en risicokinderen (in deze uitsnede zit ook de doelgroep kwetsbare kinderen ikv de coronamaatregelen). Dit betekent dat de meeste consulten 0-4 jaar gewoon doorgaan en de consulten 4-18 plaatsvinden aan de hand van risicosignalen van ouders zelf, scholen en netwerkpartners. We hebben te maken gehad met sluiting van scholen op verschillende momenten. Ook nu de scholen weer open zijn en ook weer wordt ingezet op het bereik van de doelgroep 4-18 jaar via de aanwezigheid van de JGZ op scholen en de reguliere contactmomenten JGZ voor groep 2, groep 7 en VO2, zien we dat het soms nodig is voor het CJG om op een andere manier te werken. Niet op alle scholen is fysieke aanwezigheid mogelijk en niet alle scholen geven in deze situatie prioriteit aan het meewerken aan de vragenlijsten van de JGZ. CJG Rijnmond blijft wel voor alle scholen beschikbaar rondom zorgleerlingen in de vorm van overleg en afstemming of een extra contactmoment. Het bereik op de doelgroep 4-18 lag in 2020 door de coronamaatregelen ruim beneden het afgesproken minimum van 95%. In die leeftijdsgroep zijn niet alle kinderen in beeld gebracht maar wel de meest kwetsbare. Ook in 2021 ligt de prioriteit bij de doelgroep 0-4 en de kwetsbare kinderen en gezinnen. CJG Rijnmond werkt aan het in kaart brengen van mogelijkheden om ook de doelgroep 4-18 jaar meer te kunnen bereiken binnen de bestaande omstandigheden. 

Vaccinatiegraad voor kinderziektes
De vaccinatiedagen voor de vaccinaties vanaf 9 jaar zijn in 2020 afgezegd en werden in eerste instantie verplaatst naar het najaar. Door het voortduren van de Corona maatregelen is ervoor gekozen individuele afspraken te maken om kinderen en jongeren te vaccineren, ook voor de MenACWY-vaccinatie voor 14-jarigen. In het jaar 2021 zet CJG Rijnmond deze individuele afspraken voort. Op dit moment wordt bekeken op elke wijze het weer mogelijk is om dit jaar weer grootschaliger vaccinatiemomenten af te spreken binnen de mogelijkheden van de coronamaatregelen.  De vaccinatiegraad bij de jonge kinderen lag in 2020 voor alle vaccinaties boven de 90%. Voor de oudere kinderen lag de vaccinatiegraad rond de 84%, met als uitzondering HPV. Hoewel dit percentage gestegen is ten opzichte van eerdere jaren, heeft de HPV-vaccinatie met bijna 43% het laagste bereik. 

Ga hier in op de ontwikkelingen voor de periode 2022-2025. Benoem, indien relevant, ook de belangrijkste risico’s en geef daarbij aan welke van de risico’s (voor welk deel) samenhangen met de coronacrisis. De uitgebreide instructie vind je in de instructie P&C-producten 2021. Hieronder vind je de tekst uit voorgaand P&C-product (vet gedrukt). Na actualisatie van de voortgang graag de oude tekst verwijderen.

Toekomst van preventie

Het belang van gezondheid en preventie krijgt bij steeds meer partijen erkenning. We gaan ervan uit dat het volgende kabinet substantiële stappen gaat zetten en dat we kunnen rekenen op meer aandacht en inzet op en verankering van  gezondheid en preventie bij partijen die hiervoor aan zet zijn; rijksoverheid, gemeenten, zorgpartijen, zorgverzekeraars, bedrijfsleven. In dit kader wordt ook onderzocht wat de rol van de GGDen in preventie zou kunnen zijn.

Strategietraject GGD van de toekomst

De coronapandemie heeft ertoe geleid dat het regionale en nationale krachtenveld rondom publieke gezondheid en ook de rol van de GGD significant is veranderd. Naast landelijke heroriëntatie, is er ook regionale heroriëntatie gewenst op de taken en positionering van de GGD Rotterdam-Rijnmond (hierna GGD-RR). Hiertoe is de GGD-RR het strategietraject ‘GGD 3.0’ doorlopen.

De coronacrisis en de gevolgen van de bezuinigingen op de publieke gezondheidszorg in de laatste decennia, laten zien dat het anders moet:

• Er is noodzaak aan een slagvaardige, lerende en schaalbare crisisorganisatie voor o.a. de bestrijding van infectieziekten.
• Er is een publieke gezondheidsstructuur nodig, die in governance en financiering ruimte biedt om in te zetten op bescherming, preventie en het stimuleren van gezonde leefstijl en gezonde leefomgeving waarbij een integrale digitale strategie onontbeerlijk is.
• Er moet ruimte zijn en blijven voor lokaal maatwerk en de steeds belangrijker wordende regionale inzet met zorgpartners.

Er worden door de GGD veel extra kosten gemaakt om het coronavirus in te dammen. Of het dit jaar lukt om met vaccinaties het virus in te dammen dan wel uit te roeien is onzeker. Dat zal in de toekomst moeten blijken. Dit maakt het moeilijk voorspellingen te doen voor 2021-2024.  Zeker is dat meer middelen nodig zijn als we invulling willen geven aan een goede infrastructuur zoals geschetst.

Landelijk wordt naast de governancediscussie de discussie gevoerd over extra inzet op publieke gezondheid in de breedte, zowel op gezondheidsbevordering als op gezondheidsbescherming. De vertaling hiervan voor onze regionale GGD zal zijn weerslag krijgen in het koersdocument GGD 3.0. Het is de verwachting dat de begroting er vanaf 2023 anders uit komt te zien, als gevolg van landelijke en regionale heroriëntatie op de taken en positionering van de GGD.

CJG

Door de Coronamaatregelen is CJG Next in een versnelling geraakt en is er ervaring opgedaan met een gewijzigde dienstverlening en het bijzonder op maat aanbieden van dienstverlening. De laatste periode gaf inzicht in voor welke activiteiten fysiek contact nodig is en welke activiteiten (ook) op een andere manier of op een ander moment aangeboden kunnen worden. De gewijzigde dienstverlening wordt nog geëvalueerd en de ervaringen en resultaten van de evaluatie zullen meegenomen worden in de verdere ontwikkeling van CJG Next. Om het bereik JGZ ondanks Corona te kunnen blijven realiseren (weliswaar met extra inzet) zullen een aantal prestaties uit het aanvullende pakket niet of beperkt worden uitgevoerd in 2020. CJG is bezig met een plan voor een ‘Corona proof’ gewijzigde inzet in 2021. De focus in 2021 zal onverminderd komen te liggen op de contactmomenten en vaccinaties voor de doelgroep 0-4 jaar en de extra consulten voor alle kinderen en hun gezinnen die door CJG worden aangemerkt als aandachts- en risicokinderen én de kinderen en gezinnen waarover risicosignalen zijn van ouders, scholen en netwerkpartners.

De verwachting is dat door de Coronamaatregelen de kosten van de (regionale) wettelijke basistaak JGZ zullen toenemen. Om de huidige preventieve rol van het CJG te behouden zijn aanvullende investeringen in de meerjarenbegroting noodzakelijk gezien de stijgende kosten van de wettelijke taken. Deze investeringen zijn nodig voor de rol van de JGZ in het preventieve wijknetwerk en de prenatale keten, zodat de doelstellingen rond Kansrijk Opgroeien en het versterken van de wijken worden gerealiseerd.

De gemeente bewaakt en bevordert de gezondheid van haar bewoners en grijpt, indien nodig, in om de gezondheid te beschermen.

Rotterdammers werken in de eerste plaats zelf aan hun gezondheid. De gemeente stimuleert, ondersteunt en beschermt hen waar nodig. Dit doet de gemeente samen met tal van partners. Onder dit taakveld vallen de taken van de GGD op het gebied van gezondheidsbescherming, de jeugdgezondheidszorg van de Centra Jeugd en Gezin, en de gemeentelijke gezondheidspreventie.

Het taakveld omvat de taken waarvoor de gemeente verantwoordelijk is met betrekking tot de uitvoering van de wettelijke taken op het gebied van gezondheidsbescherming, de jeugdgezondheidszorg en de gezondheidsbevordering.