Baten en lasten op concernniveau

In de tabel hieronder worden meerjarig de baten en lasten gepresenteerd naar verantwoordingscategorieën.

Incidentele baten en lasten

In dit overzicht worden de incidentele baten en lasten weergegeven waaruit het structurele begrotingssaldo wordt afgeleid. Dit geeft inzicht in de mate waarin de structurele lasten inclusief de structurele toevoegingen aan reserves gedekt zijn door structurele baten inclusief structurele onttrekkingen aan reserves. Volgens de Gemeentewet en Provinciewet dient in het belang van de horizontale verantwoording en het verticale toezicht er sprake te zijn van een structureel en reëel evenwicht. Met het begrip 'structureel evenwicht' wordt nadrukkelijker bedoeld dat in de begroting structurele lasten gedekt worden door structurele baten. De term 'reëel' heeft betrekking op de mate van realiteit van de (meerjaren)ramingen.

Toelichting staat incidentele baten en lasten

Uit bovenstaande tabel blijkt dat meerjarig de structurele lasten volledig gedekt worden door de structurele baten. Hieronder worden de grootste, meest terugkerende incidentele posten toegelicht.
 

Decentralisatie-uitkeringen - Algemene middelen
De decentralisatie-uitkeringen vanuit het gemeentefonds worden per definitie als tijdelijk en dus incidenteel aangemerkt. Tegenover de baat bij het programma Algemene middelen staan lasten bij de overige programma's.

Decentralisatie-uitkeringen - Algemene middelen
De decentralisatie-uitkeringen vanuit het gemeentefonds worden per definitie als tijdelijk en dus incidenteel aangemerkt. Tegenover de lasten bij diverse programma’s staat een baat bij het programma Algemene middelen.

Energietoeslag - Armoede, schuldhulpverlening, inburgering en samenleving
Als gevolg van hoge inflatie en stijgende energieprijzen is er een energietoeslag uitgekeerd aan de  Rotterdammers met een laag inkomen. 78.976 Rotterdamse huishoudens met een inkomen tot maximaat 140% van het wettelijk sociaal minimum hebben de toeslag ontvangen (102,2 mln lasten). Dit is mede gefinancierd door Stichting De Verre Bergen waarvan een baat is ontvangen van 13,6 mln.

Verkoopopbrengsten vastgoedobjecten - Bestaande stad
Incidentele opbrengsten door verkoop (dispositie) van vastgoedobjecten die de gemeente niet meer nodig heeft voor haar kerntaken.

Baten uit grondexploitaties - Stedelijke inrichting en ontwikkeling
De baten uit grondexploitaties bestaande uit baten uit gronduitgiften, subsidies en bijdragen van derden. Hier staan incidentele lasten in de grondexploitaties tegenover.

Erfpachtconversies Woonstad en Havensteder - Stedelijke ontwikkeling
De post erfpachtconversies betreft de erfpachtbaten voor de Woonstad- en Havensteder-conversies (het omzetten van bestaande contracten in eeuwigdurend erfpacht of vol eigendom).

Lasten uit grondexploitaties - Stedelijke inrichting en ontwikkeling
De lasten in de grondexploitaties bestaande uit kosten voor verwerving, bouwrijp maken, woonrijp maken en overige kosten. Hier staan incidentele baten uit de grondexploitaties tegenover.

Boekwaarde verkoop vastgoedobjecten - Stedelijke inrichting en ontwikkeling
Incidentele afschrijvingslasten (boekwaarde verkopen) die voortvloeien uit de verkoop van vastgoedobjecten.

Bijdragen Rijk in verband met de corona uitgaven – Volksgezondheid
Als gevolg van COVID 19 is de coronaorganisatie opgericht. Vanuit deze organisatie wordt alles uitgevoerd op vlak van volksgezondheid. Vanuit het Rijk wordt is er dit jaar een bedrag ontvangen van € 119 mln ontvangen. Hier staan ook incidentele lasten tegenover. Dit gaat dan om onder andere personeelskosten, aanschaf van materialen en laboratorium kosten.

 

Baten en lasten conform BBV

De keuze is gemaakt om de sturing door de raad, het college en de organisatie op elkaar te laten aansluiten. Het gaat erom dat volgens het BBV alle overhead, dus ook de leidinggevenden (en hun ondersteuning) van het primaire proces moeten worden verantwoord onder de overhead. In de praktijk vindt de sturing en verantwoording hierop plaats binnen het primaire proces. De baten en lasten zoals opgenomen onder de programma’s voldoen niet aan de vereisten van het Besluit Begroting en Verantwoording gemeenten (BBV).

Voor een analyse van verschillen tussen de gerealiseerde en begrote baten en lasten en mutaties in reserves wordt verwezen naar de programma's.      

In de jaarrekening is het door het BBV voorgeschreven overzicht van baten en lasten opgenomen. Dit overzicht bevat de totalen van baten, lasten, vennootschapsbelasting en mutaties in de reserves, op basis van zowel de begroting als de realisatie.

In de tabel hieronder zijn, per programma, de baten en lasten opgenomen overeenkomstig de voorschriften van het BBV. De verschillen ten opzichte van de baten en lasten in de programma’s zijn opgenomen in de tabel Clusteroverhead, die daaronder staat. 

De kosten van overhead zijn te vinden bij het programma Overhead van onderstaande BBV Programmaverantwoording. De financiële cijfers van dit programma Overhead (excl. reserves) komen overeen met het BBV-taakveld 0.4 Overhead. Het totaal van de overheadkosten (incl. reserves) over 2022 is € 500 mln. en bestaat uit twee delen. Het eerste deel betreft clusteroverhead en wordt (per programma apart) in onderstaand overzicht Clusteroverhead getoond en telt op tot € 98 mln. Deze overheadkosten vallen onder de apparaatslasten van de begrotingsprogramma’s. Het tweede onderdeel betreft de concernbrede overhead en bedraagt over 2022 in totaal € 402 mln.

Begrotingsrechtmatigheid

In deze paragraaf wordt een toelichting gegeven op de verschillen tussen de programmaverantwoording 2022 en de door de gemeenteraad vastgestelde begroting 2022. Deze toelichting bestaat uit twee delen. Het eerste deel betreft een toelichting op technische afwijkingen in de toepassing van de BBV-verslaggevingsvoorschriften. Het tweede deel bestaat uit een inhoudelijke toelichting op verschillen tussen de programmaverantwoording en de begroting (beiden op dezelfde, BBV-grondslagen).

De eerste categorie van verschillen tussen de financiële uitkomsten 2022 en de begroting is technisch van aard. De afwijkingen tussen de door de gemeenteraad vastgestelde begroting en de begroting op BBV-grondslagen worden veroorzaakt door een andere wijze van verwerking van de clusteroverhead (zie onderdeel Clusteroverhead). In de door de gemeenteraad vastgestelde begroting is clusteroverhead, in totaal € 82.470, per begrotingsprogramma verantwoord. Overeenkomstig landelijke voorschriften wordt overhead in de BBV-begroting uitsluitend onder het programma Overhead verantwoord.

De tweede categorie van verschillen betreffen verschillen tussen de programmaverantwoording 2022 en de begroting 2022 en worden hier inhoudelijk toegelicht. Bij vier van de 18 begrotingsprogramma’s zijn de begrote lasten overschreden.

De overschrijding van de lasten op het programma Armoede, schuldhulpverlening, inburgering en samenleving van € 10,3 mln. wordt voor € 9,3 mln. uit externe middelen gedekt. Voor € 1 mln. bleek lastenoverschrijding aan het einde van het jaar en onvermijdelijk.

Bij het programma Beheer van de stad is de lastenoverschrijding in totaal € 9,4 mln. Hiervan wordt € 3,9 mln. gecompenseerd door direct gerelateerde baten. Een lastenoverschrijding van € 1,2 mln. houdt verband met een risico, die gedurende het jaar aan de gemeenteraad is gemeld, maar waarvan de omvang pas aan het eind van het jaar bleek. Voor in totaal € 4,3 mln. hebben zich lastenoverschrijdingen voorgedaan, die passen binnen het door de gemeenteraad vastgesteld beleid en die in 2022 niet meer aan de gemeenteraad gerapporteerd konden worden.

De lastenoverschrijding van € 1,5 mln. bij het programma Belastingen wordt voor € 1,4 mln. veroorzaakt door een hoger dan geraamde dotatie aan de voorziening dubieuze debiteuren, die pas bij het opstellen van de jaarrekening kon worden bepaald. Daarnaast zijn er voor in totaal € 0,1 mln. op diverse activiteiten hoger dan geraamde lasten gerealiseerd, die niet eerder dan bij de jaarrekening aan de raad gerapporteerd konden worden.

Tenslotte, bij het programma Overhead is van de in totaal € 8,5 mln. aan gerealiseerde lastenoverschrijding, € 5,6 mln. een effect van landelijke regels over de presentatie van apparaatslasten, die gemaakt worden voor investeringen. Omdat de inzet op investeringen lager is dan begroot is het in mindering op de overheadlasten 2022 gebrachte bedrag ook lager. Van de resterende € 2,9 mln. aan lastenoverschrijdingen op overhead, is € 2,3 mln. te verklaren uit laat in het jaar gebleken en onafwendbare hogere lasten en voor € 0,6 mln. uit hogere lasten, die gecompenseerd worden door direct gerelateerde, hogere baten.

 

Clusteroverhead

Clusteroverhead vormt het verschil tussen de lasten, die onder de begrotingsprogramma's worden verantwoord en de lasten, die in de BBV Programmaverantwoording onder de programma's worden verantwoord. De clusteroverhead zijn alle leidinggevenden en hun ondersteuning binnen het primaire proces.

Onderstaande tabel geeft per begrotingsprogramma weer, hoeveel de overheadlasten zijn.

Overheadkosten die aan investeringsprojecten en grondexploitaties worden toegerekend verlagen de overheadlasten van een programma. Dit veroorzaakt een negatief saldo aan clusteroverhead bij Stedelijke ontwikkeling vanwege de vele uren die op projecten worden geschreven.

Baten en lasten per programma

In de tabel hieronder worden de baten, lasten en reservemutaties per programma gepresenteerd. 

 

In de tabel hieronder worden per programma de afwijkingen op baten, lasten en reserves gepresenteerd. Voor de toelichting op de afwijkingen per programma wordt verwezen naar het onderdeel programma's in het jaarverslag.

Voor de toelichting op het gebruik van het geraamde bedrag voor onvoorzien wordt verwezen naar de toelichting op het programma Algemene middelen.

Algemene dekkingsmiddelen

Het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) schrijft voor dat de begroting en de jaarstukken een overzicht van algemene dekkingsmiddelen bevat.

Overzicht algemene dekkingsmiddelen

De algemene dekkingsmiddelen van de gemeente zijn die inkomsten van de gemeente waar geen directe dienstverlening en/of bestedingsverplichtingen tegenover staan. Het zijn dan ook vrij besteedbare middelen die jaarlijks worden ingezet ter dekking van de uitgaven op de diverse programma’s.

De algemene dekkingsmiddelen bestaan uit:

• opbrengsten van de lokale heffingen, waarvan de besteding niet gebonden is
• algemene uitkeringen uit het Gemeentefonds,
• opbrengst uit deelnemingen: de dividenden,
• het saldo van de financieringsfunctie: de rente inkomsten van de reserves en het renteresultaat.

Lokale heffingen

Er zijn twee soorten lokale heffingen. Lokale heffingen waarvan de besteding niet gebonden is en die vrij kunnen worden ingezet. Deze soort van lokale heffingen vallen onder de Algemene dekkingsmiddelen en betreft de volgende heffingen:

• de onroerendzaakbelasting (OZB),
• de roerendzaakbelasting
• de algemene parkeerbelasting,
• de logiesbelasting
• en de reclame- en precariobelasting.

Er zijn ook lokale heffingen die niet vrij kunnen worden ingezet omdat deze binnen de heffing dienen te worden ingezet en daarmee voor het uitvoeren van werkzaamheden of beleid. Het gaat om onder meer de volgende heffingen: afval- en rioolheffing, bedrijfsreinigingsrecht en de leges omgevingsvergunningen. Deze heffingen vallen niet onder de Algemene dekkingsmiddelen.

BBV-taakvelden

Voor de vergelijkbaarheid tussen gemeenten wordt door het Besluit Begroten en Verantwoorden (BBV) een uniforme indeling in taakvelden voorgeschreven. Onderstaande tabel met landelijke taakvelden bevat, per taakveld, de over 2022 gerealiseerde baten en lasten en het saldo.