Rotterdam, als grote stad in de delta, beheert en onderhoudt haar riolering en stedelijke watersysteem voortvarend om een gezonde en leefbare stad met droge voeten te blijven. Rotterdammers kunnen ondanks de al merkbare effecten van klimaatverandering daardoor vrij van gezondheidsrisico’s, ten aanzien van het stedelijk watersysteem, dicht op elkaar leven. De economische bedrijvigheid in de stad gaat tijdens en na hevige neerslag gewoon door. Samen met bewoners en partners pakken we kansen die bijdragen aan een circulaire economie en uitdagingen rondom klimaatverandering.

Rotterdams WeerWoord

Het college heeft voor 2021 investeringsmiddelen toegekend. Met de middelen die in 2021 zijn vastgesteld worden projecten gerealiseerd die bijdragen om collegetarget 10 (stijging van het percentage panden dat geen verhoogde kans op wateroverlast bij hevige regen heeft van 88% naar 90%) te halen. Voor 2022 is geen aanvullend budget beschikbaar gesteld. Dit heeft consequenties voor de ambities gesteld in de uitvoeringsagenda, onder andere op de bijdragen van derden via cofinanciering en de continuïteit van het programma.

Als opvolging van de uitvoeringsagenda 2021-2022 wordt er op dit moment gewerkt aan het Programmakader 2030, om zo klimaatadaptatie ook in de volgende collegeperiode op de bestuurlijke agenda te houden. Door middel van kaartanalyses worden de opgaves op de zes klimaatthema’s tot op buurtniveau uitgewerkt.

 

Levering materialen

Als gevolg van de covid-19 pandemie zijn op dit moment overal ter wereld negatieve gevolgen merkbaar in de wereldhandel. Het tijdelijk sluiten van productiefaciliteiten als gevolg van personeelstekort, een grotere behoefte aan grondstof zoals kunststof, alsmede sterkte (prijs)fluctuaties in het vervoer per zeecontainer voor diverse materialen, zorgt wereldwijd voor schaarste en onderbrekingen in de toelevering van grondstoffen, componenten, halffabricaten en eindproducten.  Als gevolg hiervan heeft ook gemeente Rotterdam als afnemer te maken met langere levertijden, voorraad tekorten en sterke prijsfluctuaties op diverse materiaalsoorten. Voorbeelden hiervan zijn de leveringen van PE en PVC die nodig zijn bij het vernieuwen van de huisaansluitingen en het Drainage Infiltratie Transport riool (DIT).

Vooral in de maanden juni, juli en augustus heerste een grote leveringsonzekerheid. Vanwege ruimtegebrek worden in de regel kleine voorraden afgeroepen op projectlocaties. Daarom was er in totaal voor alle projecten zeer weinig materiaal beschikbaar. Met het materiaal wat wel beschikbaar was, is geprobeerd om selectief die delen van projecten af te ronden waarbij de straat al openlag. Echter hebben we moeten besluiten om sommige rioolvervangingsprojecten tijdelijk stil te leggen. Ook de uitvoering van sommige projecten voor het Rotterdams WeerWoord hebben vertraging opgelopen.

Inmiddels zijn de grondstoffen er weer en draaien de productielijnen op volle toeren. Het kost echter nog wel wat tijd voordat de materialen beschikbaar zijn op alle projectlocaties. In de periode september tot en met december kunnen er zich nog steeds (incidentele) leveringsproblemen voordoen.

Door de leveringsproblemen zien we de prognose van te vervangen kilometers riolering voor 2021 teruglopen. Hoewel het uitgangspunt van het Gemeentelijk Rioleringsplan niet meer strikt veertig kilometer rioolvervanging per jaar is, wordt er gestreefd de tijdelijk stilgelegde projecten zo snel mogelijk weer op te pakken wanneer de situatie rondom materiaallevering het toelaat.

 

Hemelwaterverordening

Op 1 juli is de hemelwaterverordening in werking getreden. Deze verordening bevat een verbod om regenwater af te voeren naar een openbaar vuilwaterriool van de gemeente. Dit betekent in eerste instantie dat perceeleigenaren de afvoer van hemelwater moeten afkoppelen van het vuilwaterriool en het opgevangen regenwater zelf binnen het eigen perceel moeten verwerken. Uitgangspunt is wel dat de verordening wordt toegepast als het bestaande openbare riool wordt vervangen, waarbij een scheiding wordt gemaakt tussen vuil afvalwater en hemelwater. Als perceeleigenaren het hemelwater redelijkerwijs niet op het eigen perceel kunnen verwerken dan kunnen zij aansluiten op de openbare hemelwatervoorziening.

 

Eis waterberging via de VBOR

Het klimaat verandert, we krijgen vaker te maken met hevige neerslag. Ook in Rotterdam merken we de gevolgen van wateroverlast. Een geschikte maatregel om wateroverlast te voorkomen is het aanleggen van waterberging. De gemeente doet dit al in de openbare ruimte, zoals in straten en pleinen. Dat is echter niet genoeg, ook op privaat terrein is waterberging nodig. Een geschikt moment om waterberging aan te leggen is bij nieuwbouwprojecten voor woningbouw, kantoren en bedrijven of de aanleg van terreinen.

Op 1 juli is naast de hemelwaterverordening ook de eis tot waterberging in de Verordening Beheer Ondergrond Rotterdam (VBOR) in werking getreden. In deze verordening zijn voorschriften opgenomen voor de aansluiting op het gemeentelijk riool. Bij de aanvraag voor een rioolaansluitvergunning zal getoetst worden of aan de voorschriften voor waterberging wordt voldaan. Bij nieuwe bouwwerken en nieuwe terreinverharding van 500 m² en groter moet 50 mm waterberging worden aangelegd.

Ontwikkelingen 2022-2025

GRP

In februari 2021 is een nieuw GRP voor de planperiode 2021-2025 vastgesteld. Naast het vervullen van de huidige taken volgend uit de drie wettelijke zorgplichten, is de belangrijkste opgave voor de komende planperiode het verder vormgeven van het stedelijk watersysteem van de toekomst. We richten onze blik op en zoeken balans in het denken ‘Van buis naar buitenruimte’. Ons stedelijk watersysteem bestaat niet meer sec uit buizen, de gehele buitenruimte heeft ook een belangrijke functie in dit systeem. Rotterdam kan dat niet alleen. Meer dan eerder zoeken we daarom de samenwerking met niet alleen onze traditionele partners in het stedelijk waterbeheer zoals de waterschappen, maar juist ook met de inwoners, de bedrijven, woningbouwcorporaties en vele anderen. We maken heldere afspraken en benutten daarvoor ook de instrumenten die de wet ons biedt zoals een Verordening beheer ondergrond, een hemelwaterverordening, het hanteren van uitgiftepeilen en na inwerkingtreding van de Omgevingswet, het omgevingsplan.

Eén van de belangrijkste pijlers in onze strategie is het slim beheer van de riolering. Het uitgangspunt blijft het vervangen van circa tweehonderd kilometer riool in de planperiode. Maar vanwege de integrale uitvoering van projecten is dit niet strikt veertig kilometer per jaar. Het uitgangspunt is dat rioolvervangingsprojecten zo integraal mogelijk uit te voeren. Hierbij worden niet alleen werkzaamheden aan de riolering uitgevoerd, maar gelijktijdig de gehele buitenruimte aangepakt en zoveel mogelijk klimaatbestendig ingericht.

 

Rotterdams WeerWoord

Met het Rotterdams WeerWoord versnellen en intensiveren we klimaatadaptatie, zodanig dat iedereen in Rotterdam in 2030 waterrobuust en klimaatbestendig handelt. In het najaar van 2020 is de uitvoeringsagenda in de gemeenteraad vastgesteld. Hierin wordt de benodigde opschaling en versnelling vertaald in praktische maatregelen en acties, die stadsbreed én wijkgestuurd uitgevoerd gaan worden. In de uitvoeringsagenda staan concrete maatregelen en activiteiten voor 2021-2022 beschreven.

Het college heeft voor 2021 investeringsmiddelen toegekend. Met de middelen die in 2021 zijn vastgesteld worden projecten gerealiseerd die bijdragen om collegetarget 10 (stijging van het percentage panden dat geen verhoogde kans op wateroverlast bij hevige regen heeft van 88% naar 90%) te halen. Voor 2022 is geen aanvullend budget beschikbaar gesteld. Dit heeft consequenties voor de ambities gesteld in de uitvoeringsagenda, onder andere op de bijdragen van derden via cofinanciering en de continuïteit van het programma.

 

Rotterdams WeerWoord Programmakader 2030

Om klimaatadaptatie ook in de volgende collegeperiode op de bestuurlijke agenda te houden wordt in 2021 gewerkt aan het Programmakader 2030. Door middel van kaartanalyses worden de opgaves op de 6 klimaatthema’s tot op buurtniveau uitgewerkt. Hiermee kan de totale stedelijke klimaatopgave scherp gesteld worden. Via de 4 sporen van het Rotterdams WeerWoord: nieuw vastgoed, bestaand vastgoed, buitenruimte en de Rotterdammers in beweging verkennen we de kansen voor een continuering van aanpak. Samen met belangrijke stakeholders in de stad worden vervolgens de prioriteiten qua aanpak voor de periode tot 2030 bepaald. Uiteindelijk moet dit tot een maatwerk maatregelenpakket per wijk leiden waarbij we de stad voorbereiden op een extremer klimaat.

 

RoSA

De gemeente Rotterdam, Hollandse Delta, het Hoogheemraadschap van Delfland en het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard ondertekenden in 2013 een samenwerkingsovereenkomst: ‘Rotterdamse Samenwerking in de Afvalwaterketen (RoSA)’, waarmee we werken aan het stedelijk watersysteem van de toekomst. Samen werkten partijen vanuit het opgezette Programma RoSA de afgelopen 7 jaar aan een betrouwbare, betaalbare, toekomstbestendige en duurzame (afval)waterketen. De achterliggende doelen van de samenwerking waren kostenbesparing, kwaliteitsverbetering en vermindering van de kwetsbaarheid van de afvalwaterketen.

Het Programma RoSA is nu in de afrondende fase. Met de samenwerkingspartners wordt nu gewerkt aan een nieuw bestuurlijk akkoord Water & Klimaat waarin nog lopende ontwikkelingen vanuit RoSA een plaats krijgen en waarin afspraken gemaakt worden hoe we in de toekomst nog intensiever en op meer onderwerpen kunnen samenwerken.

Wat willen we bereiken

Effect indicatoren

Wat gaan we daar voor doen

Effectindicatoren 20182019

2020

 

2021

 

2022202320242025
Het percentage panden met BlueLabel A of B, daarmee geen verhoogde kans op wateroverlast bij hevige regen heeft Streefwaarde   88% 88% 89% 90% 90%    
Realisatie 86,7%   89,5%          

Cumulatief aantal kilometer vervangen riolering in GRP-periode

*status tot augustus 2021

Streefwaarde     200         200
Realisatie 118,6 157,5 200 17,3*        

Toelichting indicatoren

BlueLabel

Het college van B&W van de gemeente Rotterdam heeft college targets bepaald. Nummer 10 van de collegetargets is een stijging van het aantal panden in Rotterdam dat geen verhoogde kans heeft op wateroverlast bij een bui van 100 mm in 2 uur van 88% naar 90%. Deze collegetarget is gebaseerd op BlueLabel, een labelingsystematiek per gebouw voor wateroverlast.

BlueLabel is een digitale tool voor risicoanalyse die panden en gebieden in de stad lokaliseert die kwetsbaar zijn voor overstroming als gevolg van hevige regen. BlueLabel vertaalt het overstromingsgevaar in een eenvoudig te begrijpen rangschikking met behulp van label A tot en met E. Dit is vergelijkbaar met de opbouw van het energie-label. Elk pand conform de BAG-registratie in Rotterdam heeft een label gekregen. Label A en B betekenen geen tot zeer weinig overlast. Vanaf label C oplopend tot E is er wel sprake van overlast en mogelijk natte vloeren in het pand.

Prestatie

A = geen kans op wateroverlast
B = water tegen de gevel, maar weinig kans op wateroverlast
C = kans op wateroverlast aanwezig
D = grote kans op wateroverlast
E  = water stroomt pand in, er ontstaat wateroverlast
X = panden die niet in alle datasets voorkomen en daarmee niet geclassificeerd kunnen worden.

Prestatie-indicator

Het percentage panden dat geen risico op wateroverlast in huis heeft (de panden met labels A en B bij elkaar opgeteld) is 86,7%. Met reguliere inzet en extra inzet in de periode 2021 en 2022 is het reëel om te stellen dat 3,3% van het totaal aantal panden in Rotterdam een beter label krijgt. Als het totaal aantal panden in de nulsituatie wordt gehanteerd betreft dit 124.897, waarvan 16.284 panden met een C,D,E-label. Het percentage panden dat geen risico op wateroverlast in huis heeft stijgt conform de target naar 90% in maart 2022.

Eind 2020 zijn de meest actueel beschikbare gegevens verwerkt in het model. Als gevolg van het oplossen van een eerdere systematische modelfout, is de nul-situatie gewijzigd. Het startpunt is bijgesteld op 86,7%. Ook blijkt de toetsbaarheid van de voortgangsmeting in de praktijk lastig. Dit heeft na overleg met de Rekenkamer geleid tot een aanpassing van het definitieboekje. Q4 2021 worden de labels opnieuw afgeleid en geven we een eindprognose van de target.

 

Vervanging riolering

Als gevolg van de vele nieuwbouw in Rotterdam, na 1950, zou er vanaf ongeveer 2015 een vervangingspiek ontstaan oplopend tot ongeveer 60 tot 80 km riolering per jaar. In het GRP 2000-2005 is daarom de huidige strategie voor rioolvervanging geformuleerd. Deze strategie betekent dat vanaf 2010 jaarlijks structureel circa 40km riool vervangen dient te worden om een goed functionerend rioolstelsel te kunnen waarborgen.

De afspraak is om ook in de planperiode van het GRP5 (2021-2025) circa 200 km vrijvervalriolering te vervangen. Met 200 km rioolvervanging in vijf jaar (gemiddeld jaarlijks circa 40 km) wordt voorgesorteerd op de vervangingspiek. Met rioolvervanging en de aanleg van gescheiden stelsel maken we de stad klimaatbestendig en verduurzamen we het rioolstelsel.

Wat kost het

Overzicht van baten en lasten RioleringRealisatie
2020
Begroting
2021
Begroting
2022
Raming
2023
Raming
2024
Raming
2025
Baten exclusief reserves78.53182.79486.45589.23192.03694.870

Bijdragen rijk en medeoverheden 0 0 0 0 0 0
Belastingen 77.583 81.787 85.584 88.360 91.165 93.999
Overige opbrengsten derden 948 1.007 871 871 871 871
Lasten exclusief reserves62.47965.12168.42671.17473.98876.818

Apparaatslasten 0 0 0 0 0 0
Overige apparaatslasten 0 0 0 0 0 0
Intern resultaat 14.881 13.232 13.500 13.500 13.500 13.500
Intern resultaat 14.881 13.232 13.500 13.500 13.500 13.500
Programmalasten 47.598 51.890 54.926 57.674 60.488 63.318
Inkopen en uitbestede werkzaamheden 10.952 12.793 13.389 13.668 13.788 13.800
Kapitaallasten 6.380 7.345 10.010 11.134 12.198 12.839
Overige programmalasten 29.895 31.071 31.477 32.872 34.502 36.679
Subsidies en inkomensoverdrachten 371 680 50 0 0 0
Saldo voor vpb en reserveringen 16.052 17.672 18.029 18.057 18.048 18.052
Saldo voor reserveringen 16.052 17.672 18.029 18.057 18.048 18.052
Reserves0680380327323320

Onttrekking reserves 0 680 380 327 323 320
Saldo 16.052 18.352 18.409 18.384 18.372 18.372

Omschrijving taakveld

We willen de volgende effecten in de stad bereiken:

  • gezonde en aantrekkelijke stad met een robuust stedelijk watersysteem
  • herstellen van sponswerking van de stad op zowel niet openbaar publiek als privaat terrein
  • voorkomen van ontwrichting door klimaatverandering

 

Tot dit taakveld behoren de gemeentelijke zorgplichten ten aanzien van afvalwater, hemelwater en grondwater:

  • inzameling en verwerking van hemelwater
  • inzameling en transport van huishoudelijk- en bedrijfsafvalwater
  • voorkomen van grondwaterproblemen
  • bestrijding verontreiniging oppervlaktewater
  • baten rioolheffing via categorieën 2.2.1 (voor niet-woningen) en 2.2.2 (voor woningen)
  • kosten van de heffing en invordering van de rioolheffing