Voorwoord

Voor u liggen de Jaarstukken 2023. Hierin kijken we terug naar wat er in 2023 is bereikt en welke middelen daarvoor zijn ingezet.

2023 was een heftig jaar met geweldsincidenten en explosies die ondanks veel inspanning de veiligheid in de stad onder druk zetten. Ook de oorlog in Oekraïne en tussen Hamas en Israël werken door in onze multiculturele stad. In de pers werden meldingen gemaakt van fraude binnen de gemeente. Om dit helder te krijgen is een onderzoek ingesteld. In de Jaarrekening, onderdeel Grondslagen, wordt het onderzoek nader toegelicht. Ook leidden een aantal financiële tegenvallers, waaronder een verdere afwaardering van de grondexploitaties van ruim € 22 miljoen uiteindelijk tot een negatief rekeningresultaat. Onder Financieel beeld wordt toegelicht hoe dat komt.

Ondanks een negatief jaarrekeningresultaat kijken we ook terug op mooie momenten zoals de feestelijke eensgezindheid in onze stad bij Koningsdag en de huldiging van Feijenoord.

Er zijn belangrijke mijlpalen bereikt die bijdragen aan een sterker en veerkrachtiger Rotterdam. We boekten vooruitgang in het verminderen van naastplaatsingen en zwerfafval, maakten de stad groener en verbeterden daarmee ons stedelijk milieu. Met het initiatief 'Schil om School' versterkten we de veiligheid en het welzijn van onze schoolgaande jeugd, en door sportdeelname te bevorderen, verbeterden we de gezondheid en het welzijn van onze burgers. Ook introduceerden we nieuwe woonzorgconcepten om aan de veranderende behoeften van onze bevolking te voldoen. Door de gemeenteraad is de gebiedsontwikkeling Oostflank vastgesteld. Goed voor de bouw van 30.000 woningen.

De doelstelling voor het verbeteren van de verkeersveiligheid is in 2023 niet behaald. Wel is in 2023 een aanpak gekozen waardoor we de achterstand in 2024 en 2025 gaan inlopen.

Algemeen

De jaarstukken van 2023 bieden een belangrijk inzicht in het financiële reilen en zeilen van de gemeente Rotterdam gedurende het afgelopen jaar. Het college van burgemeester en wethouders legt hiermee verantwoording af aan de gemeenteraad over zowel het gevoerde beleid als de financiële resultaten. Het rekeningresultaat van 2023 is € 41 mln negatief ten opzichte van de bijgestelde begroting 2023.

Grootste mee- (+) en tegenvallers (-) 

• Hogere lasten voor zorg - € 41,2 mln, voornamelijk door hogere lasten Jeugdhulp 2022 en 2023 -  € 70,7 mln en lagere lasten Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) + € 22,9 mln (Programma Zorg, welzijn en wijkteams)

• Hogere lasten door het vormen van een voorziening voor vennootschapsbelasting brandstofverkooppunten - € 26,6 mln (Programma Bestaande stad)

• Een negatieve bijstelling van de grondexploitaties - € 22,5 mln, dit is het saldo van hogere bouwkosten en een positieve doorwerking van de grondprijzenbrief  2024  (Programma Stedelijke ontwikkeling)

• Lagere baten Gemeentefonds - € 16,0 mln (Programma Algemene middelen)

• Hogere baten Omgevingsvergunningen + € 13,6 mln (Programma Bestaande stad)

Reserves

Jaarstukken 2022: € 2.729 mln

Tweede herziening 2023: € 2.584 mln

Jaarstukken 2023: € 2.693 mln

De onttrekkingen aan de reserves zijn in de realisatie € 118,5 mln lager dan begroot. Hierdoor is het totaal aan reserves eind 2023 hoger dan begroot in de bijgestelde begroting 2023.

Voor verrekening van het rekeningresultaat bedraagt de Algemene reserve aan het einde van 2023 € 83,7 mln. 

Wilt u meer weten over de reserves, kijk dan op de pagina bij de Balans Reserves. 

Toelichting financiële afwijkingen per programma

De programma’s waar de grootste afwijkingen voorkomen zijn hieronder toegelicht:

Programma Algemene middelen - € 8,3 mln: de baten die de gemeente ontvangt van het Rijk zijn in december geactualiseerd (- € 16,0 mln), hier was voor een lager bedrag al rekening meegehouden in een stelpost (+ € 4,0 mln) verder was er een meevaller in de rente (+ € 5,5 mln). 

Programma Bestaande stad - € 0,2 mln: een grote tegenvaller was de noodzaak om een voorziening voor vennootschapsbelasting over de activiteiten brandstofverkooppunten te vormen (- € 26,6 mln), hier tegenover staan ook een aantal meevallers: hogere baten veiling brandstofverkooppunten (+ € 8,9 mln), hogere baten omgevingsvergunningen (WABO) (+ € 13,6 mln), hogere huurbaten en lagere lasten vastgoed (+ € 5,5 mln) en ten slotte lagere baten uit verkopen vastgoed door het verkopen van minder panden (- € 4,3 mln).

Financiële positie

Het weerstandsvermogen is een belangrijke maatstaf voor hoe de gemeente er financieel voor staat. Het weerstandsvermogen geeft namelijk een indicatie van de mate waarin de gemeente in staat is om niet begrote financiële tegenvallers op te vangen, zonder de noodzaak om direct te bezuinigen. Het college stuurt op een weerstandsvermogen van minimaal 1,0. Dit is in het coalitieakkoord 2022-2026 Een stad opgenomen.

In de paragraaf Weerstandsvermogen is het meerjarig verloop van de weerstandsvermogen over 2023 weergegeven. In de paragraaf Financiële kengetallen staat een uiteenzetting van onder andere het structureel exploitatiesaldo.

Financiering

Vaak verloopt een deel van de voorgenomen investeringen trager dan gedacht. Zeker in de huidige marktomstandigheden. Een toelichting staat in de paragraaf Investeringen.  Dit achterblijven van de realisatie van voorgenomen investeringen, betekent niet alleen dat de oplevering van projecten in de tijd vertraagd worden, maar heeft ook een financieel effect. In de begroting wordt namelijk een bedrag opgenomen om de extern te betalen rentelasten, die samenhangen met de voorgenomen investeringen, te kunnen bekostigen. Deze te betalen rentelasten worden in de begroting weer intern doorbelast. Als er minder geïnvesteerd wordt dan begroot dan is ook sprake van een lagere financieringsbehoefte dan begroot. Dan hoeven er minder rentelasten extern betaald te worden en wordt er intern minder rentelasten doorbelast dan begroot. Deze afwijkingen ten opzichte van de begroting, waardoor onnodig te veel financiële ruimte wordt geraamd, noemen we ‘planningsoptimisme’. In de begroting 2023 is rekening gehouden met dit fenomeen door een stelpost op te nemen ter correctie (verlaging) van de berekende externe rentelasten. De stelpost wordt berekend, op basis van historische gegevens, door uit te gaan van een lager volume aan investeringen. Over 2023 was er sprake van planningsoptimisme. Het planningsoptimisme bleek groter te zijn dan waarmee rekening was gehouden bij het bepalen van de stelpost. Daardoor was er een lagere financieringsbehoefte dan geraamd. Het tegengaan van planningsoptimisme is een belangrijk aandachtspunt. 

Armoede en Schulden

Collegetarget schuldhulpverlening: In deze collegeperiode vergroot de gemeente de instroom in de schuldhulpverlening door in totaal 15.750 intakes af te nemen en schulden worden aangepakt door in totaal 8.200 schuldregelingen te starten

Mijlpaal 2023: intakes 4.950, gestarte schuldregelingen 2.700

Realisatie 2023: intakes 5.326, gestarte schuldregelingen 1.929

De mijlpaal voor het aantal intakes bij het Expertise Team Financiën (ETF) over 2023 is ruimschoots behaald. Dat geldt niet voor het aantal gestarte schuldregelingen. De realisatie ligt lager dan de gestelde mijlpaal. De laatste maanden van het jaar laten een opleving zien in het aantal gestarte schuldregelingen. Omstandigheden die hierbij een rol spelen:

• Per 1 juli 2023 is de aflossingstermijn voor schuldregelingen verkort van 36 naar 18 maanden. Rotterdammers en doorverwijzers hebben gewacht met het aangaan van een schuldregeling tot na 1 juli

• De intake en de verdere overdracht naar de kredietbank (KBR) vinden zorgvuldig plaats. Een volledig overzicht van alle schulden maken en het samen opbouwen van een vertrouwensband vragen aandacht. Redenen hiervoor zijn onder meer schaamte, het verliezen van regie en het imago van schulddienstverlening. Dit proces kost tijd en dat is cruciaal voor het slagen van een schuldregeling. 

Het motiveren van Rotterdammers met schulden om hulp te vragen aan de gemeente blijft een belangrijk speerpunt in 2024. 

Taal, rekenen en digitale vaardigheden

Aantal trajecten basisvaardigheden

Realisatie 2022: 7.292 afgeronde trajecten basisvaardigheden

Streefwaarde 2023: 6.350 gestarte trajecten basisvaardigheden

Realisatie 2023 9.127 gestarte trajecten basisvaardigheden

Op 2 februari 2023 stelde de gemeenteraad het beleidskader  Het beleidskader basisvaardigheden 2023-2026 Rotterdam Vaardig Verder, Beter in taal, rekenen en digitale vaardigheden’  vast. Met een realisatie van 9.127 gestarte trajecten is de doelstelling voor 2023 ruimschoots gehaald.

Verminderen naastplaatsingen en zwerfafval

We verminderen zwerfafval en plaatsingen van vuilnis naast afvalcontainers (hierna: naastplaatsingen) in de 20 wijken die het slechtst scoren. Doel in de huidige collegeperiode is een stijging van de CROW-score op plaatsingen naast containers en zwerfafval met gemiddeld 5 procentpunt. De CROW-methode is ontwikkeld om de kwaliteit van de openbare ruimte te meten, waarbij wordt gekeken naar onkruid, zwerfafval, onderhoud groen en verharding, en zo meer. Bijna alle gemeenten gebruiken deze methode.

Realisatie 2022: 79,77% niveau B of hoger

Begroting 2023: 81,5% niveau B of hoger

Realisatie 2023: 82,49% niveau B of hoger

De realisatie van het schoonniveau in 2023 wijkt in positieve zin af van de begroting. Na vaststelling van de nota SamenSchoonR in 2023, is er direct gestart met de uitvoering. Met positief resultaat. Er zijn nog steeds aanzienlijke verschillen tussen de wijken. De uiteenlopende scores benadrukken het belang van een wijkgerichte aanpak, die nu wordt uitgevoerd. 

De NietRNaast-aanpak heeft tot doel plaatsing van afval naast containers te verminderen. De aanpak is in 2023 voortgezet en moet ook het zwerfafval in de stad verminderen. Naast de handhavers van Toezicht en Handhaving zijn twintig reinigers in 2023 opgeleid tot controleur huisafval, zodat ze zelf boetes kunnen uitschrijven. In 2023 zijn in totaal 2.891 bestuurlijke- en 142 strafrechtelijke boetes voor dit delict uitgeschreven. Analyses van de registraties leiden tot verdere verbetering van het werkproces. Door de invoering van NietRNaast is er ten opzichte van 2022 1,47% minder afval naast containers gezet. Kijkend naar naastplaatsingen en zwerfafval samen is de gemiddelde verbetering 2,72%: van 79,77% in 2022 naar 82,49% in 2023. De inzet op het tegengaan van zwerfafval en naastplaatsingen wordt de komende jaren onverminderd voortgezet.

Ook vermeldenswaardig is de Aanpak zwerfafval in de Rotterdamse wateren. In 2023 is met de Marien Litter-aanpak ingezet op minder zwerfafval in het water. Om dit te realiseren wordt nauw samengewerkt met de bewonersinitiatieven in de stad, en met professionele partners als het Hoogheemraadschap, Rijkswaterstaat en het Havenbedrijf Rotterdam.

Er is sprake van een lichte daling van 0,5% op de score ten opzichte van 2022 waarin het percentage nog lag op 91%.

Belastingopbrengsten 

In Rotterdam wordt veel gebouwd. Meer woningen en bedrijfspanden, en nieuwe inzichten in de waardering en investeringen, leiden tot hogere belastingopbrengsten. 

Dit was in 2023 het geval bij de precariobelasting, dit is de belasting voor bedrijven of instellingen die gebruik maken van openbare gemeentegrond. Ook voor bouwplaatsen heft de gemeente precariobelasting. De toename in het aantal bouwplaatsen in 2023 heeft tot meer belastingopbrengsten geleid dan vooraf verwacht. 

Ook bij onroerendezaakbelasting voor niet-woningen heeft de gemeente hogere baten, dan begroot. De reden van deze hogere belastingopbrengsten is een toename in het aantal objecten en nieuwe inzichten in de waardering en investeringen. 

Zorgen voor een toekomstbestendige gemeentelijke vastgoedportefeuille

• De vernieuwde Kadernota Vastgoed is in september 2023 door de gemeenteraad vastgesteld. Deze nota bevat de spelregels voor vastgoed voor bestuur, ambtenaren en burgers.
• Er is en wordt gewerkt aan 80 projecten in de diverse ontwikkelfases. In de Integrale Huisvestingsplannen (IHP's) is naast de vervangingsopgave een aanpak voor 20 jaar meegenomen. In deze aanpak is de verduurzaming uit een investeringsprogramma belegd.
• Er is voortgang geboekt op het gecompliceerde dossier Volkstuinen. Er is een huurovereenkomst afgesloten voor 2023. Er ligt verder een concepthuurovereenkomst voor de komende 10 jaar. De gemeente heeft het volledige onderhoud op zich genomen en uitgevoerd.
• Er zijn 33 objecten verkocht, met een verkoopresultaat van in totaal € 17,7 mln.

De gemeenteraad en griffie

De gemeenteraad is het hoogste bestuursorgaan van de gemeente Rotterdam. De leden zijn gekozen door de stemgerechtigde inwoners van Rotterdam. De gemeenteraad bestaat in totaal uit 45 leden. Voorzitter is de burgemeester.

De griffie is de ambtelijke ondersteuning van de gemeenteraad. De medewerkers van de griffie bieden ondersteuning in brede zin, van advies tot het regelen van facilitaire zaken, en van communicatie tot het voorbereiden van vergaderingen. De griffiemedewerkers staan onder leiding van de raadsgriffier. 

De gemeenteraad heeft voor de raadsperiode 2022-2026 6 commissies en 2 subcommissies ingesteld:

• Commissie Bestuur, Organisatie, Financiën en Veiligheid (BOFV)
• Commissie Zorg, Welzijn, Cultuur en Sport (ZWCS)
• Commissie Werk en Inkomen, Onderwijs, Samenleven Schuldhulpverlening, Armoedebestrijding en Nationaal Programma Rotterdam Zuid (WIOSSAN) + Subcommissie Bestuur Openbaar Onderwijs Rotterdam (BOOR)
• Commissie Bouwen, Wonen en Buitenruimte (BWB) + Subcommissie Bestemmingsplannen
• Commissie Mobiliteit, Haven, Economie en Klimaat (MHEK)
• Commissie tot Onderzoek van de Rekening (COR)

Naast de ambtelijke ondersteuning door de griffie krijgen raadsleden politiek-inhoudelijke ondersteuning door hun fractieorganisatie. Alle 14 raadsfracties ontvangen jaarlijks een vaste vergoeding voor het organiseren van hun ondersteuning. De verordening fractieondersteuning is in juli 2023 herzien.

Audiovisuele middelen

Voor de vervanging van de audiovisuele middelen in de raadzaal en de Suze Groenewegzaal heeft de aanbesteding plaatsgevonden. Er is een aanbieder gekozen. De nieuwe apparatuur wordt in de komende drie jaar geplaatst. In de zomer van 2024 is als eerste de vervanging van audiovisuele middelen in de raadzaal aan de beurt.

Naast de vervanging van de apparatuur worden de koppelingen tussen het Raadsinformatiesysteem en andere techniek verbeterd.

Cultuur voor alle Rotterdammers

• Rotterdam voert regelingen uit ter ondersteuning van creatieve en culturele projecten in de stad. In 2023 bleek opnieuw een overvraging van het beschikbare subsidiebudget. Het aantal aanvragers blijft onveranderd hoog. Ook de kosten per project stijgen door hogere lasten en ‘fair pay’: redelijke beloning voor verricht werk.
• Goed werkgeverschap bij instellingen staat onder druk door hoge inflatie, stijgende energieprijzen en huren. De gemeente levert waar mogelijk maatwerk en voert met de acht RCB-instellingen in de Rotterdamse Culturele Basis structureel overleg.
• In het vierde kwartaal van 2023 heeft de gemeente een Noodfonds Energie en Inflatie van € 5,7 mln beschikbaar gesteld voor instellingen die dreigen om te vallen. 32 instellingen hebben middelen ontvangen uit het Noodfonds. Gemeente Rotterdam heeft deze instellingen via het Noodfonds ondersteund om in 2023 hun activiteiten voort te kunnen zetten.

Aantrekkelijke en veerkrachtige stad

• Er zijn veel dwarsverbanden tussen cultuur en andere domeinen. Kunstenaars, ontwerpers en makers vormen veelal het vliegwiel voor economische groei. Daarom is er specifiek beleid op creatieve industrie en investeert Rotterdam in betrokken zzp’ers. Dat gebeurt bijvoorbeeld door de uitvoering van New Deals. Daarnaast maakt Rotterdam zich hard voor betaalbare werkruimte, zoals dat is beschreven in de Uitvoeringsnota ateliers en broedplaatsen 2023-2030. Ook vraagt Rotterdam aan werkgevers om eerlijke beloningen te bieden. De Creatieve Coalitie Rotterdam is hierin de onze gesprekspartner voor de gemeente.

Economische ontwikkelingen

De Rijnmondse economie heeft het in de jaren na de coronapandemie goed gedaan. De economische groei was in 2021 en 2022 met ruim 4% stevig en de werkloosheid was laag: 4,5%. Voor 2023 wordt echter volgens de laatste cijfers een economische krimp geraamd van -1,1%. Dit is fors lager dan het landelijk gemiddelde waar nog een lichte groei van 0,1% te zien is. Dit grote verschil is voor een groot gedeelte te verklaren door de afname van de wereldhandel in 2023. Dit blijkt ook uit de cijfers van het Havenbedrijf waar de overslag met ruim 6% daalde. Deze krimp van de economie slaat dus met name neer in het Haven industrieel complex en de logistieke ketens rondom de haven, maar heeft ook uitstraling naar de stedelijke economie vanwege de groeiende verbondenheid met de stad zoals de maritieme dienstverlening. Door krapte zijn er nog beperkte gevolgen voor de arbeidsmarkt.

Deze economische ontwikkeling onderschrijft de noodzaak om samen met onze partners verder te werken aan de verbreding en vernieuwing van de Rotterdamse economie. Zoals het versterken van het vestigingsklimaat van het life science cluster in de stad en het ondersteunen van de digitalisering van het mkb. Ook zet de gemeente in op het faciliteren van de energietransitie van het haven industrieel complex waar de ambitie ligt om de haven te ontwikkelen tot waterstofhub. De gemeente stimuleert ook het gebruik van walstroom in de haven.

In zijn algemeenheid nam de groei ten opzichte van eerdere jaren verder af, doordat de coronacompensatie niet meer beschikbaar was, bedrijfsfaillissementen geleidelijk toenamen, bestedingen van huishoudens afnamen door de hoge inflatie, terwijl de arbeidsmarkt nog uiterst krap bleef. Een deel van de ondernemers, zoals in de horeca, kampt nog met een grote schuldenlast uit het coronatijdperk. Daarnaast ervoeren mkb’ers, zoals in de horeca en detailhandel, flinke personeelstekorten. Positief is dat in 2023 de opgelopen energielasten zijn gedaald en de inflatie is afgenomen.

De belangrijkste gebeurtenissen en resultaten in 2023 zijn:

• Onder de vlag van het Mkb actieprogramma zijn er in 2023 veel verschillende activiteiten ontplooid. Het Team Ondernemersmaatwerk (TOM) heeft 65 maatwerkverzoeken van horecaondernemers behandeld. De ondernemersbalie heeft ruim 3000 contacten geteld in 2023. Op het evenement Upstream, het grootste evenement voor vernieuwende bedrijven in de regio kwamen 3.000 bezoekers op af.
• Het fonds vitale kerngebieden, als onderdeel van de aanpak vitale kerngebieden, heeft in 2023 een eerste aankoop gedaan op de Schiedamseweg Beneden. Het gaat om de aankoop van een overlastgevende horeca-onderneming die is beëindigd. Doel van de aankoop is om hier na renovatie een leer-werkbedrijf te vestigen.
• Ondernemers in de horeca mogen door het vastgestelde Horeca uitvoeringsplan nu op vrijdag en zaterdag een uur langer open zijn en hun terras uitbreiden. Ook worden meer ‘verlaatjes’ (incidenteel langer open zijn) en meer geluid toegestaan.
• In oktober 2023 heeft het college in het kader van het collegetarget het Actieplan bedrijfsruimte vastgesteld. De gemeente stuurt op behoud van de hoeveelheid bedrijfsruimte en op het juiste bedrijf op de juiste plek.
• Vanuit de subsidieregeling bedrijfsruimte maakindustrie zijn in 2023 drie subsidieaanvragen toegekend. De gemeente heeft in totaal 400.000 euro subsidie verleend, dat private investeringen heeft losgemaakt van ruim 2 miljoen euro. Zo is er onder andere een bijdrage verleend voor intensiever ruimtegebruik in de Spaanse Polder en aan de doorgroei van een mkb-maakbedrijf
• In mei vond in Rotterdam de World Hydrogen Summit plaats. Leiders uit de overheids- en particuliere sector ontmoetten elkaar om samen te werken en zaken te doen, en daarmee de waterstofindustrie vooruit te helpen. Tijdens deze conferentie werd, mede op initiatief van de gemeente Rotterdam, H2Makers gelanceerd, het regionale kenniscentrum voor de waterstofmaakindustrie.

Collegetarget bedrijfsruimte: De doelstelling voor deze collegeperiode is behoud van voldoende bedrijfsruimte door te zorgen dat de omvang m² bedrijfsruimte blijft op het niveau van 1 januari 2022.

Realisatie 1 januari 2023: 4.288.765 m²

Mijlpaal 1 januari 2024: 4.248.765 m²

Realisatie 1 januari 2024: 4.272.299 m2

Na een stijging in 2022 is het aantal m2 bedrijfsruimte in 2023 met ongeveer 16.500 m2 afgenomen. Op basis van een aantal grote gebiedsontwikkelingen is de verwachting dat de komende jaren sprake zal zijn van een forse afname. Dit komt vooral door de transformatie van bedrijfsruimte naar woningen op enkele bedrijventerreinen in de binnenstad. Zo worden er bijvoorbeeld in de gebiedsontwikkelingen van Hunter Douglas, Provimi en Codrigo forse aantallen m2 bedrijfsruimte onttrokken. Daarbij is sprake van beperkte vervanging ter plekke of van compensatiemogelijkheden elders in de stad. Bij het opstellen van het collegetarget is voor deze collegeperiode rekening gehouden met 180.000m2 aan afname door grote gebiedsontwikkelingen waar woningbouw gepland is. Deze ontwikkelingen variëren tussen hard en zacht planaanbod vanuit de woningbouw. Het tempo van de gebiedsontwikkelingen wordt door markmechanismen vertraagd of versneld.

CO2 breed

Collegetarget CO2-reductie: We zetten in op minimaal 25% CO2-reductie voor het stedelijk gebied ten opzichte van 1990.

Realisatie 2022: -18%

Mijlpaal 2023: -15%

Realisatie t/m augustus 2023: bekend najaar 2024

De rapportage van de Milieudienst Rijnmond (DCMR) van september 2023 laat zien dat de totale CO2-uitstoot in Rotterdam 26,0 Mton (megaton) was. De DCMR-doorrekening van de Rotterdamse klimaataanpak (mei 2023) voorziet dat de dalende trend de komende jaren doorgaat tot minimaal 11,4 Mton minder CO2-uitstoot in 2030.

De uitgebreide rapportages zijn te vinden op deze website van de DCMR

Schoon, duurzaam en robuust energiesysteem

Zonne-energie

• Rotterdam is goed op weg naar de 3,2km2 zonnepanelen in 2026. De analyse van maart 2023 laat zien dat er al 1,1 km2 aan zonnepanelen is gerealiseerd.
• Servicepunt Zon heeft in 2023 39 bedrijven geholpen met het realiseren van zon op bedrijfsdaken.

Windenergie

• Rotterdam werkt mee aan de realisatie van het Convenant realisatie windenergie Stadsregio Rotterdam. Van de Rotterdamse opgave van 50 megawatt vermogen is 20,7 megawatt gerealiseerd (Windpark Nieuwe Waterweg). In 2023 zijn voor twee projecten vergunningen aangevraagd, namelijk voor een windmolen op de Landtong Rozenburg en voor twee windmolens op de locatie Hoekse Baan. Voor de nieuwe windmolen op de Landtong Rozenburg loopt een procedure bij de Raad van State. Verder is in 2023 gewerkt aan de verkenning van de locaties Charloisse Poort en Beneluxplein.

• In de haven is de doelstelling van 300 megawatt in 2023 behaald met de oplevering van windpark Maasvlakte II. In totaal staan er in het havengebied 82 windmolens. In 2023 is er met het Havenbedrijf Rotterdam een verkenning gestart of en hoe in de toekomst minimaal 300 megawatt behouden kan blijven.

Schil om school

Collegetarget Schil om de school: In het schooljaar 2025/2026 hebben 100 basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs, met een achterstandsscore hoger dan 0, een schil om de school waarin minimaal 1 van onderstaande interventies is opgenomen:

- Tutoren
- Mentoren
- Schoolzorgteams 
- Preventief jongerenwerk op school 
- Slim organiseren met kunstvakdocenten 
- Expeditie Digitaal

Realisatie 2022 (0-meting): 61

Begroting 2023: 74

Realisatie 2023: 94 

Het totaal aantal scholen is toegenomen van 61 naar 94. Dat is boven de gestelde mijlpaal van 74. 77 scholen namen één interventie af, 13 scholen namen twee interventies af en 4 scholen namen drie interventies af. We zien vooral een stijging van de interventie schoolzorgteams en jongerenwerk op school. Het doel voor 2024 is om te onderzoeken hoe we het bereik van onze interventies kunnen vergroten en de kwaliteit ervan verder kunnen optimaliseren.

Onderwijshuisvesting

De gemeente is verantwoordelijk voor goede huisvesting van scholen in het primair, voortgezet en speciaal onderwijs. In het Integraal Huisvestingsplan (IHP) staat hoe de gemeente de Rotterdamse schoolgebouwen renoveert of vervangt door nieuwbouw. Een Integraal Huisvestingsplan voor de periode 2024-2027 is in 2023 voorbereid en begin 2024 vastgesteld.

De voortgangsrapportage Integraal Huisvestingsplan informeert jaarlijks over de voortgang van het huidige IHP. In 2023 zijn 6 projecten opgeleverd, waarvan 4 basisscholen en 2 scholen voor voortgezet onderwijs. Een uitgebreidere toelichting op de voortgang van het IHP staat in de paragraaf ‘projecten’.

Sportdeelname

Collegetarget toename sportdeelname: realisatie van 10% toename in de sportdeelname (inclusief urban sports) in de periode 2022-2026.

• Realisatie seizoen '21/'22: 62%
• Mijlpaal seizoen '22/'23: 63%
• Realisatie seizoen '22/'23: 63%

Metingen vinden tweemaal per jaar plaats in april en november. Het resultaat van seizoen ’22-’23 is uitgekomen op 63%. Hiermee is de tussentijdse target gehaald.

Stimuleren sport en bewegen

Het Rijk heeft aan de gemeente Rotterdam een Specifieke Uitkering (SPUK-regeling) toegekend. Deze regeling houdt in dat de gemeente geld krijgt voor maatschappelijke versterking door sport en beweging, gezondheidsbevordering, cultuurparticipatie en de sociale basis 2023-2026. Met deze regeling kon de gemeente een impuls geven aan de integrale aanpak preventie. In 2023 is voorbereidend werk verricht zodat sport en bewegen vanaf 2024 onderdeel wordt van ketenaanpakken die bijdragen aan het terugdringen van gezondheidsachterstanden. Daarmee is een duidelijke link gelegd tussen sport, welzijn en zorg. 

Inspirerende topsport

Door extra activiteiten bij aansprekende internationale topsportevenementen zijn grote aantallen Rotterdammers bereikt. Daaronder ook jongeren met een beperking, zoals bij de Nations League Finales en European Para Championships. In 2023 zijn deze allebei georganiseerd in Rotterdam.

De Grand Départ van de Tour de France Femmes avec Zwift 2024 is toegewezen aan Rotterdam, Den Haag en Dordrecht.

Goede sportaccommodaties

Het Integraal Huisvestingsplan Sport is in 2023 herijkt. Deze wordt in de tweede helft van 2024 voor akkoord aangeboden aan de gemeenteraad. Een nadere toelichting is terug te vinden onder ‘Projecten’.

Openbaar groen

Collegetarget meer groen: In deze collegeperiode komt er 20 ha groen bij, of de planvorming hiervoor wordt afgerond zodat de uitvoering ervan uiterlijk in 2026 start.

Mijlpaal 2023: 5 hectare

Realisatie 2023: 8,1 hectare waarvan 2,8 hectare als groene daken

De gemeente werkt met een Groenagenda om de collegetarget te realiseren. Op 20 juni 2023 heeft het college het actieplan Rotterdam gaat voor groen 2023-2026 naar de gemeenteraad gestuurd. Dit actieplan bundelt de inzet van de gemeente op vergroening, klimaatadaptatie (Weerwoord) en biodiversiteit. 
In het eerste kwartaal 2024 krijgt de gemeenteraad een inhoudelijk jaarverslag over 2023. De mijlpaal 2023 is gerealiseerd en we liggen op schema. De verwachting is dat de 20 hectare haalbaar is.

Collegetarget Veilig

• De Veiligheidsindex (VI) binnen het Wijkprofiel heeft in 2026 een gemiddelde score die gelijk of hoger is dan de gemiddelde score op de VI in 2022 (110).
• De 5 laagst scorende wijken *) op de VI van 2022 (Carnisse, Hillesluis, Tussendijken, Tarwewijk, Lombardijen) laten in 2026 een stijging van tenminste 5 punten zien t.o.v. 2022. 8) de atypische wijken Zuiderpark/Zuidrand, CS-kwartier, Cool, Zuidplein blijven buiten beschouwing.

*) De atypische wijken Zuiderpark/Zuidrand, CS-kwartier, Cool, Zuidplein blijven buiten beschouwing.

Resultaten streefwaarde collegetarget Veilig voor 2024:

• De gemiddelde score van de Veiligheidsindex 2024 voor de stad daalt van 110 naar 105. De streefwaarde voor 2024 is daarmee niet behaald. De score van 105 is samengesteld uit de objectieve score van 114 en de subjectieve score van 96. In 2022 was de objectieve score 115 en de subjectieve score 106. De daling wordt voornamelijk veroorzaakt door de subjectieve scores. De objectieve scores zijn vrijwel gelijk aan de vorige periode.
• De streefwaarde voor 2024 is behaald in Carnisse, Hillesluis, Tussendijken en Lombardijen, maar niet in de Tarwewijk.

Toezicht en handhaving

Wijkhandhavers: Een belangrijke bijdrage aan een veilige stad is de zichtbare aanwezigheid van wijkhandhavers in de wijk. Door regelmatig te patrouilleren en op straat aanwezig te zijn, kunnen handhavers direct optreden bij overtredingen en overlast. Bovendien heeft hun aanwezigheid een preventieve werking. Daarnaast bouwen ze vanuit gastheerschap een relatie op met wijkbewoners en ondernemers in de wijk. De gemeente zet daarom in op voldoende zichtbare handhavers in alle wijken.

• Ritme van stad en wijk: inzet van handhavers op plekken en momenten dat de stad daar om vraagt.
• Overlast nachtelijke uren: We pakken straatoverlast aan door meer inzet in de nachtelijke uren. Op basis van data en ervaring wordt nachtelijke handhaving ingezet daar waar dit nodig is.

SSI: In 2023 zijn de handhavers getraind op bewustwording van SSI en voeren zij het gehele jaar preventieve acties uit. Met de politie wordt samengewerkt aan de voorbereidingen om het nieuwe landelijk wetsartikel Seksuele Intimidatie te kunnen handhaven. Ook Inzet op hotspots samen met jongerenwerkers, en is de samenwerking met horecaondernemers en de RET geïntensiveerd.

Gezond 010: het akkoord

Preventieve gezondheidsaanpak

In 2020 is Gezond010: het akkoord vastgesteld door de gemeenteraad. 2023 stond in het teken van de herijking van dit plan mede ingegeven door landelijke ontwikkelingen en verandering van de wijze van financieren.

In 2023 heeft het college een rijksbijdrage aangevraagd voor gezondheid, sporten en de sociale basis. Deze aanvraag is verbonden aan het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), een initiatief van gemeenten en GGD’s, zorgverzekeraars en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Dit plan vormt ook de basis voor het nieuwe beleidsplan: ‘Gezonder010’, dat in het voorjaar van 2024 aan de gemeenteraad wordt voorgelegd.

In het tweede kwartaal van 2023 startte een pilot van een jaar naar mogelijkheden om alcoholmisbruik bij de doelgroep ouderen tijdig te signaleren en de mogelijke interventies daarop. Dit gebeurt in opdracht en met subsidie van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en in samenwerking met het Trimbos Instituut. In het eerste kwartaal van 2024 sluit deze pilot met een overzicht van opbrengsten en aanbevelingen.

Waarborgen van de kwaliteit kinderopvangvoorzieningen

De GGD voert in opdracht van de gemeente het toezicht uit op de Rotterdamse kinderopvangvoorzieningen. Dit betekent dat de GGD jaarlijks alle kinderdagverblijven, locaties buitenschoolse opvang (BSO’s) en gastouderbureaus inspecteert en 50% van de gastouders bezoekt. Bij overtredingen van de Wko, adviseert de GGD aan de gemeente om te handhaven.

Met een aangepaste werkwijze in de laatste maanden van 2023 is de GGD erin geslaagd om de door de gemeente Rotterdam gewenste en wettelijk vereiste inspecties uit te voeren. Uiterlijk op 1 juli 2024 zal het college de jaarverantwoording kinderopvang over 2023 indienen bij de Inspectie van het Onderwijs (IvhO). In deze verantwoording staat meer data over het aantal in 2023 uitgevoerde onderzoeken, het aantal handhavingsadviezen en gestarte handhavingstrajecten.

Ontwikkeling bijstandsvolume

Collegetarget minder Rotterdammers in de bijstand: In deze collegeperiode (eind 2025) daalt het aantal bijstandsuitkeringen in Rotterdam naar 30.000

Realisatie 2022: 32.975

Mijlpaal 2023: 32.325

Realisatie 31 december 2023: 32.649

Een passende baan is de beste bestaanszekerheid voor mensen. Meer geld te besteden, een groter sociaal netwerk en een positiever toekomstperspectief. In 2023 is het 3.385 Rotterdammers (het aantal uitkeringen) gelukt om vanuit de bijstand aan het werk te gaan. In een reguliere baan of als (startend) ondernemer. Dat is een prachtig resultaat in een moeilijk jaar met veel onzekerheid door aanhoudend stijgende prijzen en mondiale spanningen en crises. 

Een resultaat dat Rotterdammers allereerst hebben bereikt door hun eigen inzet en mentaliteit. Maar het laat ook zien dat investeren in een goede samenwerking tussen gemeente, werkgevers en partners loont. 

3.385 Rotterdammers aan het werk. Dat is hartstikke mooi. En in tien jaar tijd is het bijstandsvolume nog niet zó laag geweest. Het jaar 2023 sluiten we af met 32.649 verstrekte bijstandsuitkeringen. We zijn tevreden met de dalende trend die in het 2e tertaal is ingezet. Ondanks een moeilijk en onzeker (economisch) jaar, blijven we het beter doen dan de landelijke trend. Tegelijkertijd zien we dat het steeds moeilijker wordt om mensen uit de bijstand aan het werk te krijgen. 

De ambitie van 32.325 uitkeringen eind december 2023 hebben we niet gehaald. In de laatste maand van het 3e tertaal zien we een groei van het aantal jongeren in de bijstand. Dit baart ons zorgen. We zijn een onderzoek gestart naar de precieze oorzaken van deze stijging en komen daar in de volgende tertaalmonitor bij uw raad op terug. 

Ook zien we een toename van het aantal statushouders in de bijstand. Deze stijging heeft vooral te maken met de stijging van de taakstelling (huisvesten van statushouders).
Tegelijkertijd groeit het aantal bijstandsgerechtigden met (multi-) problematiek, voor wie de stap naar werk nog te groot is. Daardoor is ook de ondersteuningsbehoefte groter en de weg naar werk vaak langer. Werkgevers geven aan dat het door personeelstekorten steeds moeilijker wordt om begeleiding op de werkvloer te bieden. Dat maakt dat werkgevers terughoudend zijn om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in dienst te nemen.

Huiselijk geweld

In 2023 is gewerkt aan het nieuwe beleidsplan ‘Samen naar een toekomst zonder geweld’. Begin 2024 is dit door de gemeenteraad vastgesteld. In dit plan zijn Rotterdamse ambities opgenomen voor het terugdringen van huiselijk geweld, kindermishandeling en seksueel geweld. Het nieuwe plan bouwt voor een groot deel voort op het oude beleidsplan en bestaat uit de speerpunten ‘Voorkomen, signaleren en melden’, ‘Werken aan Veiligheid’, ‘Rotterdamse aanpak op maat’ en ‘Werken aan een sterke keten als fundament van de aanpak’. Ten opzichte van het vorige beleidsplan is er meer aandacht voor genderaspecten en femicide: het doden van vrouwen en meisjes. Verder zijn de aanbevelingen van het evaluatieonderzoek van het Verandertraject Huiselijk Geweld meegenomen, zoals het werken met ervaringsdeskundigen, het plegerperspectief en het samen leren en ontwikkelen.

Jeugdzorg

Januari 2023 zijn de nieuwe contracten lokale jeugdhulp en regionale jeugdhulp gestart. In het nieuwe contractjaar gebeurde veel rondom de Jeugdhulp:

• In juni 2023 is de landelijke Hervormingsagenda Jeugd (HAJ) vastgesteld. In het najaar 2023 is door rijk, gemeenten, aanbieders, professionals en cliëntorganisaties het implementatieplan HAJ opgesteld.
• In de regionale jeugdhulp is een forse begrotingsoverschrijding, daarom is naast de Rotterdamse Bestuurlijke Opdracht Zorg (BOZ) ook een Regionale BestuursOpdracht Kostenbeheersing (RBOK) in ontwikkeling.
• Aangezien de stijging van de Rotterdamse uitgaven aan Jeugdhulp niet zo kan blijven doorgroeien en huidige situatie (en trend) onhoudbaar wordt, gaat de gemeente in 2024 met alle gecontracteerde jeugdzorgaanbieders aan de slag met de landelijke HAJ-opgave, de Rotterdamse BOZ, de regionale bestuursopdracht (RBOK) en de ontwikkelopgaven uit de nieuwe inkoop, om te werken aan een duurzaam jeugdstelsel.

Daarnaast zijn er 3 thema’s die landelijke en regionaal spelen in de jeugdzorg:

• Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming

Het Toekomstscenario beoogt een integraal systeem- en mensgerichte aanpak voor zorg voor en ondersteuning aan kinderen, gezinnen (doelgroep 0-100 jaar) en huishoudens waarbij sprake is van onveiligheid en/of huiselijk geweld.

In juli 2023 is het landelijk programmaplan goedgekeurd door de partners: Rijk, gemeenten (VNG), gecertificeerde instellingen, Veilig Thuis-organisaties, Raad voor de Kinderbescherming en cliëntvertegenwoordigers. Rotterdam is aangesloten bij de uitrol van het landelijke programmaplan.

Op regionaal niveau is samen met de partners een governancestructuur ingericht met aandacht voor een goede verbinding met de Hervormingsagenda Jeugd. De analyse/verkenningsfase is begin 2024 afgerond. Daarna volgt een meerjarig ontwikkel- en implementatieproces op regionaal en lokaal niveau.

• Wachttijden specialistische jeugdhulp

In oktober 2023 en januari 2024 is de gemeenteraad geïnformeerd over de wachtlijstcijfers van de specialistische jeugdhulp, dit op basis van respectievelijk het tweede en derde kwartaal 2023. De cijfers laten een groei van de wachtlijst zien, voornamelijk in de opdracht specialistische ambulante jeugdhulp (E). In het 3de kwartaal van 2023 is gestart met een Rotterdamse verdeeltafel met als doel een betere verdeling van de wachtlijst en meer grip op nieuwe instroom. Daarnaast wordt er verder gewerkt aan de implementatie van de knooppunten. Dit centrale instroompunt moet uiteindelijk zorgen voor betere screening, matching en wachtlijstbeheersing. In maart 2024 volgt een nieuwe voortgangsbrief met daarin de wachtlijstcijfers over heel 2023.

• Gecertificeerde Instellingen (GI’s)

De gecertificeerde instellingen ondervinden blijvend last door de krappe arbeidsmarkt, hoog ziekteverzuim en verloop. Hierdoor blijft het voor hen een uitdaging om de kwaliteit van hulp te kunnen bieden aan gezinnen die te maken hebben met een jeugdbeschermingsmaatregel. Ondanks intensieve werving lukt het nog onvoldoende om het tij te keren. GI’s in de regio Rijnmond hebben daarom besloten afspraken te maken over een goede verdeling van de instroom. De landelijke tarieven en caseloadnorm voor de GI’s zijn vastgesteld, waardoor ingezet kan worden op een verlaging van de caseloads. Verwachting is dat daarmee de werkdruk en het hoge verloop en verzuim verlaagd worden. Dit blijft gezien de huidige arbeidsmarkt echter onzeker. De wijkteams zetten steeds meer in op intensievere en specialistische hulp en specialisten om jeugdbeschermingsmaatregelen te voorkomen, waardoor een dalende trend van de caseload is ingezet.

Inkoop Wmo

De gemeente heeft een aanbesteding voor de Wmo voorbereid. De aanbesteding is gebaseerd op de ambities uit het beleidsplan Heel de Stad. Ook is er rekening gehouden met de doelstellingen over uitvoerbaarheid en financierbaarheid van zorg uit de Bestuursopdracht Zorg. De publicatie van de aanbesteding heeft eind januari 2024 plaatsgevonden. Hiermee ligt de gemeente op koers voor nieuwe Wmo-contracten met ingang van 1 januari 2025, waarmee zorg beschikbaar blijft voor Rotterdammers die dat het hardst nodig hebben.

Bestuurlijke Opdracht Zorg (BOZ)

De vraag naar zorg blijft groeien. Hierdoor groeit de druk op zorgmedewerkers en stijgen de zorguitgaven voor de gemeente. De bestuursopdracht zorg heeft als doel om oplossingen te bedenken om de groeiende vraag en daarbij oplopende zorguitgaven te remmen. Daarmee blijft de zorg houdbaar, uitvoerbaar en betaalbaar.

In januari en in juli 2023 zijn eerste aanpassingen doorgevoerd. Deze zijn gericht op de interne sturing en het doorbreken van automatismen bij de Wmo en Jeugdhulp. Er is een intern dashboard gebouwd om de effecten van deze aanpassingen te monitoren. Na deze eerste aanpassingen van de gemeente zijn op dringend verzoek van de zorg- en welzijnsaanbieders gesprekken gestart om gezamenlijk tot maatregelen te komen. De aanbieders onderschrijven de problematiek en hebben voorstellen gedaan voor de toekomstbestendigheid van het zorgstelsel. Op dit moment worden deze voorstellen verder geconcretiseerd en getoetst op onder meer uitvoerbaarheid, effecten en juridische aspecten.

In 2023 is het niet gelukt om de gehele maatregelenreeks financieel in te vullen. Desondanks blijft het Programma Zorg, welzijn en wijkteams waar de BOZ onder valt, over geheel 2023 binnen budget.

Naast gedane aanpassingen in het Rotterdamse zorgstelsel is er gekeken naar mogelijkheden om in andere sectoren de groeiende zorgvraag te remmen. Problematiek op het gebied van armoede, schulden, werk en wonen kunnen leiden tot een zorgvraag.

Er is een uitvoeringsplan opgesteld om in samenhang de bestaanszekerheid op bovengenoemde aspecten te verbeteren met als doel de zorgvraag te dempen. Eind 2023 is gestart met een pilot in twee wijken: Schiebroek en Bloemhof.

Binnen de gemeentelijke organisatie verandert de manier waarop medewerkers naar zorg en ondersteuning kijken. Niet elke hulpvraag is een zorgvraag. Deze omslag in denken realiseren we door bijeenkomsten, aangepaste werkinstructies en de ontwikkeling van sturingsinstrumenten. Daarnaast is een strategische communicatiewerkgroep geformeerd met communicatieadviseurs van zorg- en welzijnsaanbieders, Samen kijken we hoe we kunnen bijdragen aan de gewenste mentaliteitsverandering in de samenleving en de andere blik op zorg.

Kwetsbare Rotterdammers doen mee

In het plan van aanpak ‘Op weg naar herstel en een thuis’ zijn de ambities en maatregelen voor de komende jaren uitgewerkt. Het doel van dit plan is om dakloze mensen, bankslapers en mensen met psychische/psychosociale problematiek zo zelfstandig mogelijk te laten wonen als dat kan, met daarbij zinvolle daginvulling en sociale contacten. In de afgelopen jaren is vanuit de gemeente geïnvesteerd in het bereik van de groep van dakloze mensen. Er is een uitgebreid woonzorgaanbod, waarbij de ondersteuning die iemand nodig heeft, bepaalt op welke plek iemand de zorg ontvangt. Ter voorkoming van dakloosheid zetten we in op preventie onder andere met de uitvoering van het actieplan bankslapers. In 2023 is het aantal tijdelijke woonplekken voor bankslapers met 24 uitgebreid. Sinds 2023 zien we echter een hogere instroom in de opvang en een lagere door- en uitstroom. Hierdoor hebben we alle zeilen bij moeten zetten om iedereen die recht heeft op opvang van een plek te kunnen voorzien.