Arbeidsparticipatie - Werk

Beleidskaders, -monitors en wetgeving

Zoveel mogelijk Rotterdammers werken (geheel of gedeeltelijk) en verdienen zo hun eigen inkomen.

Arbeidsontwikkeling: gericht op het versterken van de arbeidsmarktpositie werkzoekenden.

Het via (regionale) samenwerking en werkgeversdienstverlening versterken van de arbeidsmarkt.

Door de coronacrisis en de genomen maatregelen verandert de werkgelegenheid en de vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Gedurende de crisis is de meest effectieve interventie mensen die werken aan het werk zien te houden (baanbehoud) om zodoende werkloosheid te voorkomen (preventie).  Door de Coronacrisis worden bepaalde doelgroepen extra zwaar getroffen en raken snel en in groten getale werkloos. Het gaat dan vooral om zzp-ers, jongeren en flexwerkers. De WW en nieuwe regelingen als de Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) en Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (TOZO) zijn een buffer voor de nieuwe instroom in de bijstand; maar uiteindelijk zullen veel mensen uit deze regelingen naar de bijstand ‘doorzakken’. Tegelijkertijd zien we door de lockdown en contactbeperkingen de digitalisering een vlucht nemen in alle lagen van de samenleving. Het fysiek begeleiden, scholen en coachen van jongeren en werkzoekenden is tijdelijk niet mogelijk. Daarom wordt nu volop geïnvesteerd in het ontwikkelen, ontsluiten en aanbieden van digitale dienstverlening, zodat deze doelgroepen op afstand ondersteuning kunnen krijgen.

 

Mobiliteitscentrum, scholing en digitalisering
Met de aanpak Rijnmond Werkt Door wil Rotterdam samen met de andere gemeenten uit de arbeidsmarktregio Rijnmond, het UWV, uitzendbureaus en de sociale partners eraan bijdragen dat zoveel mogelijk mensen aan het werk blijven. Het mobiliteitscentrum Rijnmond Werkt Door signaleert kansen en verbindt vraag en aanbod om werkloosheid te voorkomen of op zijn minst te beperken. Zo zorgen we ervoor dat mensen hun baan en salaris behouden, zich waardevol blijven voelen en de economie zo goed als het kan doordraait. We verbinden werkgevers die personeel moeten laten gaan met werkgevers die mensen zoeken en ondersteunen bij het bemiddelen van werk naar werk.

De crisis toont het belang aan van om-, her en bijscholing en investeringen in leven lang ontwikkelen. Scholing houdt mensen duurzaam inzetbaar. Werkzoekenden die gewend zijn zich te laten bij- of omscholen kunnen makkelijker de overstap van werk naar ander werk maken. Dit maakt iemand crisisbestendiger. We richten hiervoor een Rotterdams Scholingsfonds op, waarop Rotterdammers (onder voorwaarden) een beroep kunnen doen voor de financiering van hun om-, her- of bijscholing voor krapte- en groeiberoepen. Rotterdammers behorende tot de doelgroep kunnen per september bij de gemeente terecht voor voorlichting en advies over scholingsmogelijkheden en een scholingsvoucher.

We houden onze dienstverlening zo goed als mogelijk overeind en houden contact met werkzoekenden via telefoon, mail of app. Het digitaal opleiden en kennisdelen wordt (verder) uitgebreid. Omdat het juist in coronatijd, maar ook daarna, van belang is dat werkzoekende Rotterdammers zich ontwikkelen en nieuwe vaardigheden en kennis opdoen, ontsluit de gemeente gratis onlineopleidingen en cursussen. We willen de nieuwe instroom van bijstandsgerechtigden zo snel mogelijk door en terug laten stromen naar werkhervatting, de arbeidsmarkt of naar digitale dienstverlening. Om te zorgen dat groepen Rotterdammers die nu in de uitkering komen zo snel als mogelijk weer aan het werk gaan, ontwikkelen we een nieuw programma (TOP-aanpak = Tijdelijke Overbrugging Participatiewet). Met elke Rotterdammer die een aanvraag doet voeren we meteen een uitgebreide intake (werk en inkomen) uit. Hierna wordt de uitkering geregeld en bepalen we of iemand door kan naar de TOP-aanpak of naar de reguliere aanpak gaat. De TOP-aanpak is bedoeld voor werkzoekenden die recente werkervaring hebben en van wie de inschatting is dat zij kansrijk zijn voor snelle terugkeer naar werk. Dat kan ook tijdelijk werk zijn waarbij dan eventueel scholing geboden wordt, zodat ontwikkeling mogelijk is en werk duurzaam wordt.

Daarnaast wordt een versnelde koppeling gemaakt tussen informatiesystemen zodat bijvoorbeeld via de applicatie HalloWerk meer werkzoekenden in een eerder stadium zichtbaar zijn voor werkgevers. Mensen zijn meer dan ooit ‘online’ en dit is dan ook een kans om HalloWerk vroeg in te zetten bij de zoektocht naar werk. Bovengenoemde nieuwe ‘doelgroepen’ hebben een korte afstand tot de arbeidsmarkt en de meesten zijn digitaal vaardig en goed in staat om zelf de regie te pakken en HalloWerk te gebruiken bij hun zoektocht naar werk. HalloWerk wordt vooral ingezet in de fase dat deze doelgroepen (nog) geen uitkering ontvangen en/of niet-uitkeringsgerechtigd (nug) zijn.
 

Ambitie: koploper blijven
De ambitie van dit college is een daling van het aantal uitkeringen naar 30.000 eind 2021. Met de coronacrisis raakt deze ambitie uit beeld. De gezondheidscrisis en het bieden van inkomenszekerheid aan de Rotterdammers hebben nu prioriteit.

Uit de jaarrekening 2019 bleek dat het college halverwege de collegeperiode goed op koers lag. De dalende lijn van het bijstandsvolume zette zich voort tot medio maart, maar als gevolg van de coronapandemie is deze trend nu helaas doorbroken. Tot en met augustus 2020 is het aantal uitkeringen ten opzichte van de beginstand 2020 (33.666) met 2.593 uitkeringen gestegen naar 36.259.De nieuwe trend is onmiskenbaar: het bijstandsvolume neemt snel toe.

De ontwikkeling van het bijstandsvolume wordt in grote mate bepaald door de mate waarin de coronamaatregelen van het kabinet worden versoepeld en daarmee van de diepte en de duur van de crisis op de economie en werkgelegenheid. In alle onzekerheid is het echter wel zeker dat het realiseren van de doelstelling van 30.000 uitkeringen niet meer haalbaar is. Op basis van een extrapolatie van de realisatie t/m juli 2020, die getoetst is aan de basisraming van het CPB, verwachten we dat het bijstandsvolume stijgt naar 38.500 uitkeringen ultimo 2020. We zetten alles op alles om het ondanks de coronacrisis beter te blijven doen dan het landelijk gemiddelde. Daarom zullen we in de resterende tertalen van deze collegeperiode niet alleen de absolute aantallen uitkeringen presenteren, maar ook de vergelijking met het landelijk gemiddelde en de G4. Zie daarvoor de oplegger bij deze Tweede Herziening.

Ontwikkelingen 2021-2024

We houden rekening met een scenario waarin het bijstandsvolume medio 2021 een piek bereikt, waarna het volume in de daaropvolgende jaren weer geleidelijk zal dalen. De inschatting is dat eind 2024 nog 32.500 uitkeringen worden verstrekt. Dit scenario is in deze begroting 2021 meerjarig door vertaald naar de benodigde formatie voor Werk & Inkomen en het jongerenloket.

Wat willen we bereiken

Effect indicatoren

1.2 Deeltijd werken als opstap naar volledige uitstroom uit de bijstand

1.3 Minder werkloosheid op Zuid

2.1 Wegnemen van belemmeringen

2.2 Speciale inzet kwetsbare doelgroepen

2.3 Arbeidsontwikkeling gericht op de vraag vanuit de markt

3.1 Goede regionale samenwerking (onderwijs, overheid en werkgevers) ondersteunend aan een beter functionerende arbeidsmarkt

3.2 Verhogen participatiegraad van mensen uit het doelgroepregister

Wat gaan we daar voor doen

Prestatie indicatoren

1.1 b Matchen, begeleiden naar werk

1.2 Begeleiden naar deeltijdwerk

1.3 Aanpak werk op Zuid

2.1 a De werkzoekende centraal

2.1 b Meer maatwerk

2.1 c Inzetten op taaleis

2.2 Aanpak jongeren

3.1 a Transparantie binnen de arbeidsmarkt verhogen

3.1 b SROI verplichtingen opbouwen en invullen (aansluiten bij gebiedsontwikkelingen, stedelijke investeringen, transities)

3.1 c Investeren in de (digitale) dienstverlening aan werkgevers (acquisitie, dealmaking)

Effectindicatoren 201820192020202120222023
Collegetarget: Minder Rotterdammers in de bijstand: in deze collegeperiode daalt het aantal bijstandsuitkeringen in Rotterdam naar 30.000 Streefwaarde 36.000 33.700 32.000 30.000    
Realisatie 35.292  33.666 36.259      
1.2 NPRZ (aandeel) in de bijstand (%) Streefwaarde 38,9% 38,4% 37,9% 37,4%    
Realisatie 40,3%  40,1% 40,3%      
2.2 Jongeren in de bijstand (incl. statushouders) Streefwaarde 2.250 2.200 2.200 2.080    
Realisatie 2.235  2.037 3.006      

De genoemde realisatie cijfers over 2020 zijn cijfers t/m tweede tertaal 2020, tenzij anders aangegeven.

Prestatie-indicatoren 201820192020202120222023
1.1 Instroom in de bijstand (aantal) Streefwaarde 7.800 7.600 7.050 6.550    
Realisatie 7.186 6.929 7.476      
1.2 Uitstroom naar werk (aantal) Streefwaarde 4.500 4.500 4.500 4.500    
Realisatie 4.506 4.433 1.957      
1.3 Parttime werk (€ mln) Streefwaarde 13,5 14,5 16,5 16,5    
Realisatie 12,2 13,6 10,3      
1.4 Uitstroom Jongeren (aantal) Streefwaarde 1.150 1.150 1.150 1.150    
Realisatie 1.553 1.350 858      
1.5 Uitstroom naar werk in Rotterdam Zuid (NPRZ) Streefwaarde 2.100 2.200 2.200 2.200    
Realisatie 1.909 1.854 819    

 

De genoemde realisatie cijfers over 2020 zijn cijfers t/m tweede tertaal 2020, tenzij anders aangegeven.

Wat kost het

Overzicht van baten en lasten Arbeidsparticipatie - WerkRealisatie 2019Begroting
2020 (2e Herz.)
Begroting
2021
Raming
2022
Raming
2023
Raming
2024
Baten exclusief reserves7.19714.7845.3564.356356356

Bijdragen rijk en medeoverheden 6.880 14.434 5.000 4.000 0 0
Overige opbrengsten derden 317 350 356 356 356 356
Overige baten 0 0 0 0 0 0
Lasten exclusief reserves63.41258.47054.85651.68348.82047.699

Apparaatslasten 45.363 41.514 38.918 39.381 37.668 36.547
Inhuur 20.957 13.212 7.217 7.972 6.253 6.207
Overige apparaatslasten 965 1.291 1.424 1.421 1.592 1.591
Personeel 23.442 27.011 30.277 29.987 29.824 28.749
Intern resultaat 2.239 1.488 877 877 877 877
Intern resultaat 2.239 1.488 877 877 877 877
Programmalasten 15.809 15.469 15.060 11.425 10.274 10.274
Inkopen en uitbestede werkzaamheden 14.809 14.107 14.447 10.812 9.661 9.661
Overige programmalasten 195 0 0 0 0 0
Salariskosten WSW en WIW -1 0 0 0 0 0
Sociale uitkeringen 613 612 613 613 613 613
Subsidies en inkomensoverdrachten 193 750 0 0 0 0
Saldo voor vpb en reserveringen -56.215 -43.687 -49.500 -47.327 -48.464 -47.343
Saldo voor reserveringen -56.215 -43.687 -49.500 -47.327 -48.464 -47.343
Reserves1.18475072000

Onttrekking reserves 1.184 750 72 0 0 0
Toevoeging reserves 0 0 0 0 0 0
Saldo -55.031 -42.937 -49.428 -47.327 -48.464 -47.343

Financiële bijstellingen

2e HerzieningBegroting 2021
Bijstellingen Arbeidsparticipatie - WerkBegroting 2020Begroting 2021Raming
2022
Raming
2023
Raming
2024
Eerste Herziening 2020 -50.720 -49.696 -44.084 -42.779 -42.779
Bijstellingen Tweede Herziening 2020 / Begroting 2021 7.784 268 -3.243 -5.685 -4.563
Minder extra dienstverlening Bezuinigingen/taakstellingen 0 953 953 0 0
Structureel maken van intensiveringen Kwetsbare Rotterdammers / Prestatie 010 / Statushouders uit coalitieakkoord Intensiveringen 0 0 0 -2.000 -1.000
Voortzetten intensivering handhaving Intensiveringen 0 0 0 301 301
Kasschuif bijdrage Wigo4it Kasschuiven 112 -112 0 0 0
Concernbrede lagere overige arbeidskosten Ramingsbijstellingen onvermijdelijk 151 0 0 0 0
Onderbesteding ICT 2019 Ramingsbijstellingen onvermijdelijk 0 -87 0 0 0
Opvangen tijdelijke dip Europees Sociaal Fonds Ramingsbijstellingen onvermijdelijk 0 -1.800 0 0 0
Terugdraaien formatiebesparing ICT Ramingsbijstellingen onvermijdelijk 0 376 582 540 540
Teruggave BTW-compensatiefonds (BCF) re-integratie uitgaven 2013 - 2019 Ramingsbijstellingen onvermijdelijk 8.600 0 0 0 0
Uitbreiding formatie vanwege hoger bijstandsvolume Ramingsbijstellingen onvermijdelijk 0 -575 -554 -420 -269
Decentralisatie uitkering actieplan Arbeidsmarktregio Rijnmond (PoW) Taakmutaties -963 0 0 0 0
Regio Deal Rotterdam Zuid Taakmutaties 0 5.300 0 0 0
Versterking Arbeidsmarktregio's Taakmutaties -74 -371 -384 -384 -384
Technische wijzigingen Technische wijzigingen -42 -3.417 -3.841 -3.722 -3.752
Begroting na wijzigingen -42.937 -49.428 -47.327 -48.464 -47.343

Toelichting financiële bijstellingen

Minder extra dientverlening

In de Voorjaarsnota 2019 waren extra middelen toegekend voor verbeterde dienstverlening aan werkzoekenden (lagere caseloads). Nu is er vanwege de Coronacrisis sprake van een compleet veranderde situatie. In een aparte begrotingswijziging (zie hieronder) wordt de formatie met behulp van de Berenschotnorm opgehoogd, omdat het bijstandsvolume inmiddels fors hoger ligt dan de verwachtingen van vorig jaar. Dekking voor deze extra medewerkers komt deels vanuit de eerder toegekende middelen voor verbeterde dienstverlening. Voor het taakveld Arbeidsparticipatie – Werk betekent dit een reductie van circa € 950 in 2021 en 2022.

 

Structureel maken van intensiveringen Kwetsbare Rotterdammers / Prestatie 010 / Statushouders uit coalitieakkoord

In 2018 is een aantal intensiveringen gestart door de huidige coalitie om kwetsbare Rotterdammers, statushouders en vrijwilligers te begeleiden naar werk. De genoemde doelgroepen vragen om een intensievere begeleiding, waarvoor een grotere personele inzet nodig is en andere instrumenten. De intensiveringen lopen tot en met 2022. Er moet ook na 2022 worden geïnvesteerd in deze kwetsbare groepen. De sociale netwerken in de wijk die zorgvuldig zijn opgebouwd in de afgelopen jaren moeten worden onderhouden.
Dit doen we door de intensivering van in totaal € 4 mln per jaar voor 100% voort te zetten in 2023 en voor 50% in 2024. Voor de meest kwetsbare groep van Werk en Inkomen (ontwikkeling naar werk) wordt de extra begeleiding gecontinueerd (€ 1 mln in 2023 en € 0,5 mln in 2024). Ook de uitstroom en scholing van statushouders worden voortgezet. Er komt vanaf 1 juli 2021 een nieuwe inburgeringswet. De wet en bijbehorende financiering geldt voor de statushouders die vanaf 1 juli 2021 een uitkering gaan ontvangen. Om de dienstverlening aan de statushouders die vóór 1 juli 2021 een uitkering ontvangen voort te kunnen zetten, begroten we € 1 mln in 2023 en € 0,5 mln in 2024. Voor het extra budget voor de begeleiding van vrijwilligers naar werk (Prestatie010), zie taakveld  Arbeidsparticipatie-maatschappelijk.

 

Voortzetten intensivering handhaving

Vanaf 2015 zet Rotterdam extra handhavingsactiviteiten in om de rechtmatigheid van de bijstandsverstrekking te waarborgen. Jaarlijks worden 6.000 heronderzoeken uitgevoerd. De intensivering van de handhaving heeft een sluitende business case: tegenover de extra arbeidskosten staat een besparing op de uitkeringslasten.

 

Kasschuif bijdrage Wigo4it                               

In het G4 samenwerkingsverband Wigo4it wordt reeds een aantal jaren gewerkt aan de verbetering van ICT dienstverlening voor het domein Werk en Inkomen. Door heroverweging van de marktstrategie en een ingrijpende versobering ontstaat een onderbesteding in 2020. Deze wordt via een kasschuif ingezet in 2021 om de reeds eerder ingeboekte formatiebesparing op dit taakveld deels terug te kunnen draaien.

 

Concernbrede lagere overige arbeidskosten

Vanwege de Coronacrisis worden er minder opleidingen gevolgd en dienstreizen gemaakt.

 

Onderbesteding ICT 2019

Door de herijking van de marktstrategie op de ICT dienstverlening voor het domein Werk en Inkomen is de vervanging van de applicatie Socrates in 2019 niet uit de startblokken gekomen bij Wigo4it. Dit zelfde geldt voor een aantal innovatieve ontwikkelingen welke vorig jaar zijn gepauzeerd. De daaruit volgende onderbesteding is vrijgevallen in het algemeen beeld, maar is nu noodzakelijk in 2021 om weer voldoende snelheid te kunnen maken op de vernieuwing van de ICT van W&I.

 

Opvangen tijdelijke dip Europees Sociaal Fonds

De begeleiding van werkzoekenden naar betaald werk is de afgelopen jaren mede bekostigd via een meerjarige subsidie voor de arbeidsmarktregio vanuit het Europees Sociaal Fonds (ESF). De afgelopen tranche was eerder uitgenut dan verwacht, en een nieuwe subsidie komt pas beschikbaar als er een nieuwe EU-begroting is. De verwachting is dat de baten vanuit deze nieuwe ESF-subsidie vanaf het tweede halfjaar 2021 beschikbaar komen, echter wel op een lager niveau dan de vorige EU-begrotingsronde. Mede gezien de corona-gerelateerde groei van het aantal werkzoekenden wordt voorgesteld om deze dip in financiering vanuit het Europees Sociaal Fonds tijdelijk te compenseren zodat het uitvoeringsapparaat op peil kan worden gehouden.

 

Terugdraaien formatiebesparing ICT

Als gevolg van de herijking van de koers van de ICT-dienstverlening van Wigo4it, het afronden van het programma innovatie en het niet realiseren van de eerdere business case GALO (geautomatiseerde aanvraag levensonderhoud) zal de structureel ingeboekte formatiereductie bij Werk en Inkomen niet worden gerealiseerd. Het knelpunt wordt opgelost door enerzijds ruimte op het ICT budget in te zetten en anderzijds door inzet van eerder toegekende middelen voor verbeterde dienstverlening.

 

Teruggave BTW-compensatiefonds (BCF) re-integratie uitgaven 2013 - 2019

De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 10 juli 2020, nr. 18/03223 het recht op compensatie van BTW bij het BTW-compensatiefonds verruimd inzake kosten van re-integratie. Voor de gemeente Rotterdam betekent dit een teruggave van € 8,6 mln over de periode van 2013 - 2019.

 

Uitbreiding formatie vanwege hoger bijstandsvolume

De geactualiseerde meerjarenraming van het aantal bijstandsuitkeringen heeft gevolgen voor de omvang van de formatie. Op basis van de volumeontwikkeling en de zogeheten Berenschotnorm is de formatie voor dienstverlening aan werkzoekenden meerjarig aangepast. Binnen dit taakveld wordt in de jaren 2021 en 2022 ruim € 500 extra beschikbaar gesteld, aflopend naar € 347 in 2023 en € 139 in 2024.

 

Decentralisatie uitkering actieplan Arbeidsmarkt Rijnmond (Perspectief op Werk)

Met de meicirculaire 2020 is de 2e tranche van de decentralisatie uitkering Perspectief op Werk aan de arbeidsmarktregio’s beschikbaar gesteld. Dit bedrag van bijna € 1 mln zal onder andere worden ingezet voor initiatieven binnen de regio.

 

Regio Deal Rotterdam Zuid

De Regio Deal wordt niet uitgekeerd in het Gemeentefonds maar het geld wordt per beschikking ontvangen. De baten die op taakveld ‘Algemene uitkeringen en overige uitkeringen Gemeentefonds’ waren begroot worden nu op de taakvelden gezet waarop ook de lasten staan. De begrote toevoeging en onttrekking aan de reserve worden teruggedraaid. Rijksmiddelen die overblijven worden op de overlopende passiva op de balans geplaatst (en baten verlaagd).

 

Versterking Arbeidsmarktregio's

Met ingang van 2020 ontvangt Rotterdam de nieuwe decentralisatie-uitkering Versterking arbeidsmarktregio’s van de rijksoverheid. Deze uitkering is bedoeld om de regiefunctie van de centrumgemeente voor de samenwerking en de gezamenlijke publieke werkgeversdienstverlening in de arbeidsmarktregio’s duurzaam te ondersteunen en te versterken. Rotterdam is centrumgemeente van de arbeidsmarktregio Rijnmond, treedt op als regievoerder en is de ontvanger van de decentralisatie-uitkering. De uitkering bedraagt € 74 voor 2020 en loopt op naar circa € 400 voor de jaren hierna.

 

Technische wijzigingen 

Binnen het taakveld Arbeidsparticipatie – Werk zijn er diverse technische wijzigingen geweest. Direct achter de technische wijziging is het effect op het saldo weergegeven. De grootste wijzigingen zijn: Bijdrage vanuit het programma Onderwijs van € 600 (in 2021 en 2022), Decentralisatie uitkering actieplan Arbeidsmarktregio Rijnmond (PoW) (€ 63), Overheveling formatie IT (€ - € 132), Meerjarige uitwerking capaciteitsinzet programma Werk en Inkomen (van circa - € 1,5 mln in 2021 tot circa - € 2,2 mln in 2024), Verdeling budget Digitaliseringsagenda (- € 700 van 2021 tot en met 2023),  Overheveling budget naar Inkomensregelingen - Inkomen t.b.v. Samen op Zuid (€ 520), Terugdraaien formatiebesparing ICT (van - € 376 tot - € 540 in 2024) en diverse kleine technische wijzigingen (- € 493 in 2020 tot - € 344 in 2024).

Omschrijving taakveld

Ondanks de resultaten van de afgelopen periode is Rotterdam nog steeds de stad met de hoogste bijstandsdichtheid van Nederland. De afgelopen jaren heeft ‘de kortste weg naar werk’ centraal gestaan. Hierdoor bestaat het bestand nu uit vaak relatief oudere en laagopgeleide werkzoekenden die al langere tijd een uitkering ontvangen. Om ook deze groep te activeren en aan het werk te krijgen is een andere aanpak nodig, waarbij meer wordt ingezet op het ontwikkelen van arbeidspotentie. Het uiteindelijke doel is dat zoveel mogelijk Rotterdammers mee kunnen doen in en bijdragen aan de stad.
 
Tot het taakveld Arbeidsparticipatie behoren de volgende op arbeid gerichte participatie- en re-integratievoorzieningen:

  • re-integratie-instrumenten, waaronder WerkLoont, proefplaatsing, participatieplaatsen, vrijwilligerswerk/ sociale activering, detacheringsbanen, scholing, duale trajecten
  • stimuleringsmaatregelen, waaronder Inkomensvrijlating, stimuleringspremies, vrijlating onkostenvergoeding vrijwilligerswerk, onkostenvergoedingen
  • voorzieningen, waaronder Jobcoach, begeleiding werkvoorzieningen zoals: werkplekaanpassingen, vervoersvoorzieningen, doventolk, brailleregels, aangepaste rolstoel etc.
  • loonwaardebepaling en loonkostensubsidie
  • onderhouden van contacten met werkgevers en brancheorganisaties