In het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ), werken het Rijk, de gemeente Rotterdam, woningcorporaties, zorginstellingen, schoolbesturen, bedrijfsleven, bewoners, politie en Openbaar Ministerie integraal aan het verbeteren van de kansen voor Rotterdammers op Zuid. Samen zorgen deze partners dat de kansen van Zuiderlingen worden vergoot zodat hun opleidingsniveau, arbeidsparticipatie en woonkwaliteit in 20 jaar stijgen naar het gemiddelde van de vier grote steden in Nederland. Naast maatregelen op het gebied van school, werk en wonen, moet intensieve inzet op veiligheid en cultuur de kwaliteit van leven van Rotterdammers op Zuid verhogen. De gemeente Rotterdam is dus één van de partners binnen het NPRZ. De wethouder NPRZ is één van de bestuursleden van het NPRZ en legt aan de gemeenteraad verantwoording af over de gemeentelijke inzet binnen het programma.

Deze integrale aanpak van het NPRZ loopt inmiddels elf jaar en heeft op verschillende plekken in Nederland navolging gekregen. In de eerste helft van 2022 is een Midtermreview uitgevoerd o.l.v. oud Minister Martin van Rijn. Op basis van zijn bevindingen en het debat daarover met de partners en de gemeenteraad is een nieuw uitvoeringsprogramma opgesteld voor de periode 2023-2027.

Voor de periode 2018 tot en met 2022 is door de rijksoverheid € 130 mln beschikbaar gesteld: de gemeente Rotterdam heeft dit aangevuld met nogmaals € 130 mln. Deze cofinanciering is destijds afgesproken met het Rijk in de Regio Deal Rotterdam Zuid. Een deel van deze middelen zijn doorgeschoven naar 2023 t/m 2025, maar voor veel activiteiten uit het voorgaande uitvoeringsprogramma liepen de middelen in 2023 af. Om de continuïteit van Dagprogrammering (pijler School) en het verlagen van de caseload van (werk)consulenten op Zuid (pijler Werk) te kunnen waarborgen is door het Rijk een overbruggingsfinanciering voor het jaar 2023 verstrekt van respectievelijk € 7,6 mln en € 3,2 mln. Eind 2023 is een nieuwe Regio Deal (Regio Deal Rotterdam Zuid II) door het Rijk toegekend van in totaal € 30 mln voor de periode 2023-2026. Daarnaast is eind 2023 in het kader van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) de regeling Kansrijke Wijk toegekend voor in totaal € 69,25 mln voor de periode 2023-2025.

De verantwoording in deze paragraaf is gebaseerd op de Regio Deal 2019-2022, de Regio Deal 2023-2026 en de regeling Kansrijke Wijk (2023-2025) en behandelt daarmee de pijlers Wonen, School, Thuisbasis op Orde, Werk en Veilig. De nadruk zal in deze jaarrekening nog liggen op de Regio Deal 2019-2022 en de overbruggingsfinancieringen die zijn toegekend.
Voor de pijlers Wonen en Veilig zijn er daarnaast Rijksbijdragen die specifiek voor die pijler zijn (zoals Volkshuisvestingsfonds en Preventie met Gezag). Hier wordt niet over gerapporteerd in deze paragraaf; deze komen terug in de betreffende begrotingsprogramma’s.  

Onder de kop ‘wat willen we bereiken?’ zijn de doelen per pijler benoemd en gedefinieerd. Deze volgen door een inhoudelijke toelichting op de activiteiten onder ‘wat hebben we bereikt in 2023?’ en de financiële tabellen en toelichting hierop onder ‘wat heeft het gekost?’

Wat willen we bereiken?

Onderstaand wordt ingegaan op wat we willen bereiken.

Op basis van het Uitvoeringsplan NPRZ 2023 – 2027 is ingezet op vijf pijlers: Thuisbasis op Orde, School, Werk, Wonen en Veilig waarvoor een integrale aanpak wordt nagestreefd om tot het grootste maatschappelijk effect te komen. Het onderdeel economische structuurversterking is toegevoegd onder de pijler Werk. De te behalen doelen van deze pijlers zijn in het Uitvoeringsplan als volgt vastgesteld:

• Thuisbasis op Orde: het bieden van een stevige thuisbasis voor de bewoners op Zuid, om de kans op een succesvolle schoolcarrière voor kinderen en de kans op werk voor volwassen te vergroten.
• School: het aanpakken van onderwijsachterstanden, het vergroten van de ontwikkelkansen van kinderen en het toerusten van jongeren voor de arbeidsmarkt met name richting Techniek en Zorg. Hiertoe wordt onder meer de verlengde schooltijd in Rotterdam Zuid uitgebreid naar andere wijken buiten de Children’s Zone en investeren we in onderwijshuisvesting van het voortgezet onderwijs.
• Werk: het vergroten van de arbeidsparticipatie van bewoners van Rotterdam Zuid, waardoor het aantal mensen dat afhankelijk is van de bijstand structureel wordt verminderd.
• Wonen: ingrepen in de verouderde woningvoorraad van Rotterdam Zuid moeten ervoor zorgen dat gemengde woonmilieus gerealiseerd worden, zodat woonruimte beschikbaar komt voor sociale stijgers uit Zuid. Gelijktijdig zetten we in op het toekomstbestendig maken van de woningvoorraad en daarmee aantrekkelijke, leefbare en inclusieve woonmilieus
• Veilig: het effectiever signaleren, voorkomen en aanpakken van ondermijnende activiteiten.

Voor al deze pijlers is participatie en onderzoek een overkoepelend thema. Het doel hiervan is om het eigenaarschap van bewoners over de belangrijkste uitdagingen waar Rotterdam Zuid voor staat te versterken. Dit gebeurt onder andere door het organiseren van een burgerberaad NPRZ. Het doel van het onderzoek is om een betere onderbouwing te krijgen van de interventies in de regio.

Toelichting indicatoren

Wonen
2022 was het laatste jaar van looptijd Steigers op Zuid, het streven was 3.000 woningen en de realisatie was 3.598. Hiermee is voldaan aan de prestatie.

Cultuur
Cultuurmonitor 2023 1-meting

Het Rotterdamse cultuuraanbod wordt in 2022 gebruikt door 86% van alle Rotterdammers (van 15 tot en met 79 jaar). Bijna driekwart van de inwoners van Rotterdam (72%) maakt wel eens gebruik van door de gemeente gesubsidieerd cultuuraanbod. Deze bezoekerspercentages voor Rotterdam totaal zijn vergelijkbaar met de cijfers uit 2018.

In de periode tussen 2018 (0-meting) en 2022 (1-meting) is de cultuurparticipatie onder Rotterdammers van Zuid wel gestegen van 81% naar 84%. Het verschil in participatie tussen bewoners op Zuid en bewoners in de rest van Rotterdam is daarmee kleiner geworden. In 2018 86% Rotterdam totaal tegenover 81% Rotterdammers op Zuid, in 2022 86% Rotterdam totaal versus 84% Rotterdammers van Zuid. De inzet van (onder andere) de Regio Deal Impuls heeft hier zichtbaar resultaat opgeleverd.

Net als in 2018 worden bioscopen/filmhuizen, theaters, concertzalen, festivals en musea het vaakst bezocht; zowel door bewoners op Zuid als niet-Zuid bewoners. Wel is er een verschil in deelname aan culturele genres tussen de op Zuid en niet-Zuid bewoners. Rotterdammers van Zuid bezoeken minder vaak concertzalen/ podia, musea en festivals.  Cultuurparticipatie in wijkgebouwen, wijktheaters en lokale cultuurcentra, deelname aan culturele workshops, cursussen en lessen is onder de Rotterdammers van Zuid wel hoger dan elders in de stad. Geconcludeerd kan worden dat meer Rotterdammers van Zuid participeren of toegang hebben tot cultuur en het culturele aanbod in de stad.  De 1-meting vond plaats voor de uitvoering van het grote evenement op Zuid: De Zomer op Zuid.

Wat hebben we gedaan in 2023?

In de onderstaande paragrafen wordt toegelicht wat er binnen de verschillende pijlers is gedaan in 2023. Overkoepelend geldt dat met de aanpak Wijk aan Zet  het afgelopen jaar meer is aangesloten bij wat de wijk nodig heeft en Rotterdammers meer zeggenschap te geven over hun directe omgeving. Onderdeel daarvan is een goede aansluiting bij de wijkraden en Wijk aan Zet. Inmiddels is met alle wijkraden één of meerdere kennismakingsgesprekken het programmabureau NPRZ en de wethouder NPRZ gevoerd. De afspraak is gemaakt om vanuit het NPRZ de wijkraden op Zuid 2 keer per jaar te bezoeken. 
 

2.1 Pijler Thuisbasis op orde

In de begroting 2023 was de pijler Thuisbasis op Orde nog geen onderdeel van de paragraaf NPRZ en waren hier nog geen middelen opgenomen in de begroting. Om die reden zal hier nu nog niet over worden gerapporteerd in de jaarrekening 2023.

2.2 Pijler School

Dagprogrammering
Om gelijke kansen te realiseren en de talenten van de kinderen beter te benutten werken wij in het NPRZ met de scholen en vele partners aan tien uur extra leertijd, de Dagprogrammering. In deze uren bieden scholen extra activiteiten aan voor hun leerlingen op het gebied van taal, rekenen, sociaal-emotioneel leren, sport en gezondheid, kunst en cultuur, wetenschap en techniek, ICT en media, natuur en milieu, burgerschap en loopbaanoriëntatie.

In 2023 (tweede helft schooljaar 2022-2023 en eerste helft 2023-2024) bieden in totaal 42 scholen op Zuid Dagprogrammering aan: 35 scholen in het primair onderwijs (po) en 7 scholen in het voortgezet onderwijs (vo). In het vo wordt niet tien uur maar zes uur extra leertijd voor één derde van de leerlingen aangeboden.

Begin 2023 is de eerste rapportage opgeleverd van de schouw Dagprogrammering op zes scholen. De onderzoeksbureaus Sardes en DSP-groep hebben op deze scholen een opbrengstenonderzoek uitgevoerd in de vorm van een schouw.  Hiermee is in beeld gebracht hoe de Dagprogrammering loopt, wat de opbrengsten zijn en hoe de kwaliteit versterkt kan worden.  De uitkomsten van het onderzoek zijn aangeboden aan de gemeenteraad (zie wethoudersbrief Kasmi van 8 maart 2023, kenmerk M2206-2635 - 23bo003601). Alle scholen met Dagprogrammering zullen worden geschouwd. In 2023 zijn de onderzoekbureaus ook gestart met een tweede ronde schouwen op negen po en zes vo scholen. 

De rapportage van deze tweede schouw wordt in het voorjaar van 2024 aangeboden aan de raad. 

Met ingang van het schooljaar 2023-2024 is de uurprijs van Dagprogrammering eenmalig verhoogd naar 5 euro per kind per uur (was 3,73 euro per leerling per uur). Deze uurpijs zal jaarlijks met 2% worden geïndexeerd.

In 2023 is in samenwerking met scholen en aanbieders gewerkt aan een scholingstraject voor vakleerkrachten binnen de Dagprogrammering. Deze scholing is gericht op het verbeteren van de pedagogische en didactische kennis en vaardigheden van vakleerkrachten. Hiermee willen we de kwaliteit van de Dagprogrammering verder verbeteren en de opbrengsten bij de leerlingen vergroten.

Huisvesting
Op 19 februari 2018 is het convenant ‘Herontwerp voortgezet onderwijs Rotterdam Zuid’ gesloten tussen de gemeente en de drie grote schoolbesturen voor voortgezet onderwijs BOOR, LMC-VO (nu SARO) en CVO. Het doel hiervan is in enkele jaren te komen tot een veelzijdiger, solide en toekomstbestendig voortgezet onderwijsaanbod op Rotterdam Zuid dat beter is afgestemd op de behoefte van de huidige en toekomstige leerlingen en hun ouders. Door het herontwerp ontstaan scholen van gezonde omvang, met aansprekende keuzemogelijkheden voor ouders en leerlingen en wordt leegstand zoveel mogelijk gereduceerd.

Het onderwijsaanbod is betreft drie clusters van onderwijs:

• Stadionpark, rond de Kuip,
• Hart van Zuid, rond Ahoy en het Motorstraatgebied
• Kop van Zuid/Katendrecht

Een aantal huisvestingsprojecten uit het convenant zijn in de afgelopen jaren al opgeleverd en een deel is nog in verschillende fasen van uitvoering.
In het gebied Hart van Zuid is al geruimere tijd reeds vernieuwd onderwijsaanbod aanwezig, onder andere: Zuiderpark College (vmbo); Montfort College (mavo, havo, vwo) en Avicenna College (SIVOR) (vmbo t/m vwo).  In 2022 is de renovatie van het Zuidergymnasium in het Poortgebouw van het voormalige Zuiderziekenhuis afgerond en heeft de school het nieuwe schoolgebouw definitief in gebruik genomen.

Op Katendrecht is de Young Businessschool in 2020 uitgebreid met vrijeschoolonderwijs, Vrije school De Kaap. 

In Stadionpark en op de Kop van Zuid worden nog drie nieuwe scholen gebouwd. In 2023 is gestart met de bouw van de twee scholen in het Stadionpark gebied; die in 2026 worden opgeleverd.  Het gaat hier om scholen die vmbo, mavo, havo en vwo onderwijs aanbieden. Juliana verhuist in 2025 naar de Roerdomplaan waar voorheen Portus CBSplus (nu Portus Meridiem) gevestigd was.

Op de Laan op Zuid komt medio 2026 de Onderwijslocatie Laan op Zuid (voorheen Plot Z). Er komt één nieuwe onderwijslocatie waarin het instituut voor Communicatie, Media en Informatietechnologie (CMI) van de Hogeschool Rotterdam en de nieuwe Hugo de Groot (voortgezet onderwijs) van stichting BOOR zullen worden gehuisvest. Op 3 februari 2022 hebben de gemeente, de Hogeschool Rotterdam en stichting BOOR hiervoor een samenwerkingsovereenkomst ondertekend. Het CMI gaat zich in het gebouw de Onderwijslocatie Laan op Zuid vestigen met circa 4.000 studenten en Hugo de Groot met circa 800 havo- en vwo-leerlingen. De mavo-afdeling van Hugo de Groot gaat naar De Hef.

Aanpak Beste Leraren
Ook in 2023 deden de scholen in het NPRZ-gebied mee aan het stedelijk programma Beste Leraren. Deze aanpak viel onder het Rotterdams onderwijsbeleid 2019-2022 Gelijke Kansen voor Elk Talent vastgesteld en was verlengd tot eind 2023. De aanpak Beste Leraren was gericht op het tegengaan van het lerarentekort en het professionaliseren en binden van onderwijzend personeel. In 2023 hebben scholen vanuit deze aanpak subsidie ontvangen waarmee ze inzetten op diverse actielijnen: het verhogen van de instroom, het beperken van uitval en anders organiseren.

Het tegengaan van het personeelstekort in het onderwijs en kinderopvang is één van de vier speerpunten van het Nieuw Rotterdams Onderwijsbeleid. In het convenant Regio Deal Rotterdam Zuid II dat in 2023 is afgesloten hebben we voor de po en vo scholen extra middelen beschikbaar.  Deze Regio Deal middelen kunnen scholen vanaf 2024-2025 inzetten voor verminderen van werkdruk, het ontzorgen van schoolteams of de begeleiding en binding van startende docenten of stagiairs.

2.3 Pijler Werk

Een aanzienlijk deel van de beroepsbevolking van Zuid bevindt zich in een kwetsbare positie en is niet zonder meer in staat om de kansen die de aanhoudend krappe arbeidsmarkt biedt te verzilveren. Velen van hen beschikken niet over de kwalificaties, vaardigheden, financiële mogelijkheden en het sociale netwerk om op eigen kracht een stap vooruit te zetten. Met name voor werkzoekenden met een uitkering is ondersteuning nodig om de toeleiding naar de arbeidsmarkt duurzaam tot stand te brengen en daarmee niet meer afhankelijk te zijn van een bijstandsuitkering.

Het is van groot belang om de uitgangspositie van schoolverlaters, werkzoekenden en werkenden van Rotterdam Zuid structureel te versterken. Dat is niet alleen goed voor de mensen zelf, de scholen of de gemeente Rotterdam. Juist werkgevers hebben er een groot belang bij om samen met ons meer te investeren in het ontsluiten en ontwikkelen van het onbenutte arbeidspotentieel op Zuid. Nog te vaak blijven vacatures onvervuld in afwachting van de alleskunner, het schaap met vijf poten. En de komende jaren gaan nog veel werkenden met pensioen, dus de personeelskrapte zal aanhouden. Door de digitalisering en de energietransitie verandert bovendien de economische structuur. Er ontstaan nieuwe verdienmodellen, waarvoor ook andere kennis en vaardigheden gevraagd worden. Een tekort aan voldoende geschikte werknemers beperkt dan onze kansen op economische groei. Het belemmert het functioneren van cruciale maatschappelijke sectoren, zoals de zorg, het onderwijs, het OV en de politie. Door deze ontwikkelingen worden werkgevers uitgedaagd om op een andere manier met hun vraag naar arbeidskrachten om te gaan. De werkzoekenden van Zuid moeten kunnen meeprofiteren van de mogelijkheden die nu ontstaan. Want ze zijn simpelweg nodig en te veel van hen blijven nu nog onopgemerkt. Samen met betrokken werkgevers brengen we daar stapje voor stapje, wijk voor wijk, verandering in.

Het in 2019 ingerichte programma Samen voor Zuid is daarom in 2023 gecontinueerd. Met de extra middelen van de gemeente en de rijksoverheid is het mogelijk gemaakt om op Zuid de caseload van de werkcoaches aanzienlijk te verlagen. De werkzoekende en de werkcoach besteden daardoor samen meer gerichte aandacht aan het onder controle krijgen van belemmeringen en aan het zoeken en vinden van werk. Hulpvragen en ontwikkeldoelen worden vertaald in concrete activiteiten in de week, zodat ritme en structuur worden opgebouwd. Zo kan de stap naar werk met vertrouwen worden gezet. De begeleiding wordt vanuit verschillende disciplines vormgegeven, met aandacht voor o.a. taal, scholing en lifecoaching, en indien nodig ook schuldhulp of inzet vanuit het wijkteam. Daarnaast is ook de caseload van inkomensconsulenten op Zuid lager, zodat zij voldoende aandacht kunnen besteden aan de mensen van Zuid die in de bijstand zitten en zo kunnen zorgen dat de maandelijkse uitkering juist is. Om voor de werkzoekenden de onzekerheden rond het maandelijks inkomen zoveel mogelijk weg te nemen en hen op dat vlak te ontzorgen is het project Met Inkomenszekerheid naar Werk gestart. Om de stap naar werk te zetten is het belangrijk om bijvoorbeeld qua toeslagen te weten waar je aan toe bent. Voor ouders met kleine kinderen die afhankelijk zijn van een bijstandsuitkering is bij de ontwikkeling richting werk extra aandacht voor de beschikbaarheid en betaalbaarheid van kinderopvang. We zetten loonkostensubsidie in om werkgevers te stimuleren om werkzoekenden met een uitkering een baan te gunnen.

Als toegankelijke voorziening in de buurt spelen de Leerpraktijkcentra een belangrijke rol. Werkzoekenden met een uitkering kunnen in het Leerpraktijkcentrum in de wijk structuur opbouwen en hun leerwerktrajecten volgen. De verbinding met betrokken werkgevers in de wijk, de sectoren die voor de economische transities van belang zijn (haven, bouw & techniek en zorg) en de cruciale maatschappelijke beroepen (o.a. kinderopvang, onderwijs, politie, OV) wordt daarbij verder versterkt

Ondanks de weerbarstigheid van het vraagstuk en de complexe problematiek waar werkzoekenden met een uitkering vaak mee worstelen zagen we in 2023 in tegen stelling tot de voorgaande jaren een voorzichtige positieve trend in de ontwikkeling van de bijstandspopulatie op Zuid (- 0,3%) ten opzichte van de rest van Rotterdam.                

Oude pijler cultuur
In 2023 zijn voor cultuur de ingezette impulsen culturele programmering, talentontwikkeling en planvorming NCWI (inmiddels cultuurcampus genoemd), binnen de Regio Deal 2018-2022 inhoudelijk afgerond. De pijler Cultuur binnen de Regiodeal 2019-2022 is afgesloten met de Zomer op Zuid 2023. ’Zomer op Zuid’ was een groot evenement, dat de hele zomer lang duurde, Zuid op de kaart zette en liet zien wat Zuid te bieden heeft. In aanloop naar het evenement zijn programma’s en netwerken verbonden. Met deze intensivering en ontsluiting in de zomer van 2023 is aangesloten bij een nieuw en breder publiek en bijgedragen aan een hogere cultuurparticipatie van Rotterdammers op Zuid.

Voor de succesvolle ontwikkelingen en interventies uit de Regio Deal Cultuur zijn mogelijkheden voor continuering verkend, waaronder programmering cultuurankers (onder andere Kunstenpand, programmaraad en jongerenhub Zuidplein) en platforms en regelingen voor talentontwikkeling (onder andere IMPACT, PitcherPerfect). In 2023 heeft verdere uitwerking plaatsgevonden van het instituut (Cultuur&Campus) naar een realiseerbaar plan. Ook is een start gemaakt met de samenwerking om de hub Bauhaus te realiseren.

Voor de ontwikkeling van een Cultuur&Campus zijn de ruimtelijke uitgangspunten vastgelegd in een conceptmasterplan. Over deze uitgangspunten is overeenstemming bereikt tussen onderwijspartners Codarts, Hogeschool Rotterdam en Erasmus Universiteit en gemeente Rotterdam. Een sluitende businesscase is een vereiste voor vaststelling van het masterplan. Daarom is daarna een proces opgestart van rekenen en tekenen gericht op de financiële haalbaarheid. Na vaststelling gaat een nieuwe fase in, waarin wordt gestart met de ontwikkeling van de huisvesting op het Charloisse Hoofd en de culturele programmering. 

Door toekenning van Europese subsidie (impulsregeling New European Bauhaus (NEB)) wordt versneld een kleinschalige start gemaakt met het Cultuur&Campus concept. In een NEB lighthouse project aan de Putselaan wordt ervaring opgedaan met het campusmodel. Geheel in lijn met de NEB gedachte worden kunst, cultuur en onderwijs daar samengebracht met wetenschap en technologie. In 2024 start de verbouwing en verduurzaming van een gemeentelijk monument aan de Putselaan tot de hub Bauhaus. In deze hub op Zuid werken de betrokken partijen samen, als opmaat naar het Campusmodel voor de toekomst. Cultuur&Campus is onderdeel van een grotere gebiedsontwikkeling die Zuid een stevige impuls zal geven.
 

2.4 Pijler Wonen

De middelen in de pijler dragen bij aan de fysieke doelstellingen van het NPRZ-programma binnen de pijler Wonen. De projecten zijn concreet opgezet om invulling te geven aan de gemeentelijke opgave binnen het NPRZ of dienen ter ondersteuning en facilitering van de opgave van derden (zoals woningcorporaties).

Basisaanpak Particuliere voorraad
In 2018 heeft het college het Uitvoeringsplan Steigers op Zuid 2.0 vastgesteld waarmee de aanpak voor 3.000 woningen is gegarandeerd. Eigenaren van woningen in de wijken op Zuid worden gestimuleerd onderhoudsachterstanden weg te werken en worden verleid om door middel van ‘slim onderhoud’ de eerste verduurzamingsstappen te zetten en ook een duurzaam meerjaren onderhoudsplan (groen MJOP) op te stellen. Alle rondes (4) van Steigers op Zuid 2.0 zijn gestart, het aanbestedingstraject voor het aantrekken van adviesbureaus voor de uitvoering van de 4e ronde is eind 2022 afgerond.

In 2023 is gestart met de aanpak Nazorg, waarvoor woningen en VvE’s in aanmerking komen die subsidie hebben ontvangen voor uitvoering achterstallig onderhoud.. De eigenaren worden persoonlijk benaderd door inspecteurs van de gemeente als signalen komen van verval, waarbij een aanschrijving kan volgen.

In totaal zijn binnen het project Steigers op Zuid 3.598 woningen aangewezen. Daarnaast is voor 301 woningen de aanpak Nazorg uitgevoerd. Tot en met eind 2023 hebben 2.379 eigenaren het gratis groene MJOP ontvangen die door ruim 1300 eigenaren is vastgesteld. Er is subsidie en gunstige lening producten beschikbaar voor aangewezen adressen. Tot nu toe hebben bijna 900 eigenaren gebruik gemaakt van de subsidiemogelijkheid. De negatieve effecten van crises zijn nog steeds duidelijk merkbaar in projecten. Eigenaren hebben meer tijd nodig om de financiering voor onderhoud en verbeteringen rond te krijgen en krapte bij bouwbedrijven, hoge kosten van bouwmaterialen en arbeid en druk bij beheerkantoren gelden nog steeds.

Toekomstperspectieven
Mede naar aanleiding van de herdefiniëring van het project Fazantstraat is in 2021 gestart met de formulering van een Toekomstperspectief Carnisse. Op 29 november 2022 heeft het college van B&W het “Ruimtelijk Toekomstperspectief Carnisse 2023” goedgekeurd In 2024 zal dit toekomstperspectief verder worden geconcretiseerd in een handelingsperspectief dat wordt opgesteld samen met woningcorporaties Woonbron en Woonstad en de wijk. Het voornemen is dit handelingsperspectief eind 2024 vast te laten stellen. Voor de Tarwewijk is vanaf 2022 een participatieadviseur ingehuurd voor de participatie met bewoners en andere stakeholders om de ambities voor de wijk in beeld te brengen. In maart 2024 zal de actuele projectinventarisatie worden afgestemd met de wijkraad en woningcorporatie Woonstad, het voornemen is om Toekomstperspectief en Handelingsperspectief Tarwewijk uiterlijk eind 2024 bestuurlijk te laten vaststellen.

Grondige aanpak particuliere voorraad: sloop- nieuwbouw
In 2023 zijn een aantal herstructureringsprojecten vanuit de Regio Deal in uitvoering gekomen nadat een participatietraject met bewoners heeft plaatsgevonden (onder andere de projecten Groningerstraat en  Carnisse Poort).

Voor de projecten Texelsestraat, Robbenoordplein en Pleinweg-Goereesestraat heeft het college van BenW in 2022 c.q. 2023 een startbesluit genomen. De gemeenteraad heeft in 2023 besloten om de grondexploitatie Texelsestraat in uitvoering te brengen (raadsbesluit 28 september 2023). In 2024 worden de raadsbesluiten verwacht voor het openen van de grondexploitaties Robbenoordplein (1e kwartaal) en Pleinweg-Goereesestraat (juni 2024) waarna de fysieke werkzaamheden starten.

Grondige aanpak particuliere voorraad: transformatie bestaande voorraad (programma samenvoegen en vergroten)
Er zijn meerdere woonblokken in de focuswijken geselecteerd waar het de ambitie is om zoveel mogelijk woningen samen te (laten) voegen.  Het gaat dan onder meer om de woningen rondom Carnisse Poort, de Boulevard Zuid, in projectgebied Oud Carnisse en in het project Utrechtsestraat. Naast genoemde projectgebieden worden sinds 2023 ook op locaties buiten deze gebieden woningeigenaren benaderd door een gemeentelijke samenvoegadviseur die hen informeert en adviseert over de (subsidie)mogelijkheden.  De Subsidieregeling Samenvoegen en Vergroten is in 2022 door het college verlengd met vier jaar.

In project Swiego (Van Swietenlaan/Goereesestraat) worden de woningen door de gemeente Rotterdam vrij op de markt aangekocht, waarna de woningen met een samenvoeg-/vergrootverplichting, als samengevoegde kluswoning of als opgeknapte woning worden verkocht aan particulieren met zelfbewoningsplicht. Tot en met 2023 zijn er 66 woningen aangekocht, zijn er 24 woningen verduurzaamd naar energielabel B of beter, zijn er 8 woningen naar 4 woningen samengevoegd en is de uitvoering gestart om 12 woningen naar 6 woningen samen te voegen.

In 2020 is de uitvoeringsovereenkomst met Stichting Wijkverbetering Rotterdam Zuid ondertekend, waarna de stichting totaal 33 woningen van de gemeente en van de markt heeft verworven om deze vervolgens grondig te verbeteren en in het middensegment te verhuren. Op basis van een evaluatie eind 2022 heeft de stichting in 2023 een voorstel voor herziene afspraken uitgewerkt. Begin 2024 wordt op basis van het voorstel besloten over voortzetting van het project en zullen de herziene afspraken worden vastgelegd in een allonge op de uitvoeringsovereenkomst.

Voor project Fazantstraat fase 2 is – na afwijzing door de gemeenteraad in december 2020 van de voorgestelde combinatieaanpak (samenvoegen & sloop-nieuwbouw) - in november 2023 door  het college de nieuwe aanpak voor de Fazantstraat goedgekeurd en de Wvg ingetrokken, nadat de afgelopen 3 jaar ca. 70 woningen zijn aangekocht onder de Wvg. De woningen worden verbeterd, verduurzaamd en waar mogelijk vergroot. De overige woningen in de straat zijn van particuliere eigenaren en worden opgenomen in de Aanpak Basiskwaliteit, de opvolger van Steigers op Zuid. Ook is er een subsidiemogelijkheid (10%) voor een gevelaanpak en het vernieuwen van de portiek entrees. Woningcorporatie Woonbron heeft ook bezit in het gebied en zal voor deze woningen ook deelnemen aan de gevelaanpak.

Voor de gebiedsaanpak Bloemhof is in 2023 een verkenning gestart om te komen tot een scope-bepaling, opgave-duiding en concretisering van de aanpak. Tevens is er in 2023 een Intentieovereenkomst getekend met de woningcorporaties HefWonen en Woonstad Rotterdam om de samenwerking vast te leggen. Doel van deze verkenning is het krijgen van een bestuurlijke toezegging om te mogen starten met de Gebiedsaanpak (inclusief de benodigde financiële middelen en benodigde capaciteit). In oktober 2023 is gestart met een informatiecampagne (via informatiemarkten en huisbezoek) voor alle bewoners van Bloemhof over de problematiek van bodemdaling en woningen zonder onderheide fundering. Deze campagne loopt door in 2024 en de aangedragen inzichten en aandachtspunten zullen waar mogelijk worden meegenomen in de uiteindelijke bestuurlijke besluitvorming over de te realiseren gebiedsaanpak.

Nader overleg is gewenst over de eisen voor de verduurzaming van de woningen, gezien de vve problematiek waarbij de zeggenschap niet exclusief bij de gemeente ligt en de verplichting wel.

Vanwege de gestegen vastgoedprijzen en bouwkosten is het aannemelijk geworden dat de doelstelling van 1.400 woningen in de grondige aanpak t/m 2030 niet behaald zal worden.  In 2022 is met het rijk afgesproken dat de target voor de grondige aanpak van de particuliere voorraad neerwaarts is bijgesteld naar 700 tot 900 aan te pakken woningen t/m 2030, waarbij de ambitie hoger moet liggen. Een aantal van 700 woningen is de absolute ondergrens.

Verbetering woonmilieus en buitenruimte
Voor verbetering van de buitenruimte is in 2023 in diverse projecten gewerkt aan de kwalitatieve verbetering van de buitenruimte, zoals de aanpak van de Nijverheidsstraat, de buurt Linker-Halve-Vlieger en op het Slotboomplein. Tevens is bij een aantal grote projecten gewerkt aan de planvorming en/of de voorbereiding van de uitvoering. Dit geldt voor diverse Inrichtingsplannen in Carnisse (o.a. Carnisselaan, Goereesestraat). Daarnaast zijn in 2023 diverse kleine projecten op basis van bewonersinitiatieven uitgevoerd (nieuwe inrichting  van de Herman Costerstraat,  vergroening van de omgeving bij het theehuis in het Afrikaanderpark, . een vergroeningsactie op het Robbenoordplein).

Op de Boulevard Zuid zet de Alliantie Hand in Hand zich in de periode 2019-2029 in voor een sterke lokale economie en een aantrekkelijke woonomgeving op de Beijerlandselaan en Groene Hilledijk. In de Alliantie werken de gemeente Rotterdam, het NPRZ, ondernemers, vastgoedeigenaren, veiligheidspartners en andere belangrijke partijen in het gebied samen. Het programma NPRZ Wonen levert een belangrijke bijdrage aan de fysieke pijler van het programma Hand in Hand (zowel buitenruimte, gebiedsontwikkeling en vastgoedaanpak). Om deze doelstellingen te behalen verwerft de gemeente Rotterdam een deel van het vastgoed in dit winkelgebied.

Fase 1, 2 en 3 van het puien- en gevelherstel op de Beijerlandselaan & Groene Hilledijk zijn afgerond, Op de winkelboulevard zijn door de gemeente totaal ca. 71 winkelpanden aangekocht ten behoeve van kwaliteitsverbetering en transformatie (waaronder samenvoegen). Er hebben diverse nieuwe invullingen/verplaatsingen plaatsgevonden van nieuwe ondernemers en de eerste bedrijfsruimtes zijn getransformeerd tot woningen. De bovenliggende woningen worden veelal gerenoveerd om vervolgens verkocht te worden aan toekomstige eigenaren-bewoners.

Ook in Charlois zet de gemeente in op verbetering van het winkelgebied aan de Katendrechtse Lagedijk en Wolphaertsbocht (KatWol). In het laatste jaar van deze aanpak (2023) zijn er in dit gebied nog 5 panden fysiek opgeknapt en getransformeerd van een slecht draaiende-/uitziende winkel tot een woning. Via de in 2022 gestarte subsidieregeling voor een verbeterde uitstraling van complexe winkelpanden zijn in 2023 7 panden verbeterd en staat de aanpak van 18 panden nog gepland voor  2024.

Sinds 2019 worden 4 wijkconciërges ingezet in de wijken Feijenoord, Afrikaanderwijk, Hillesluis en Bloemhof-Landbouwbuurt. De wijk conciërges zijn ook in 2023 ingezet op de onderdelen schoon heel en veilig (via signaleren, oplossen en voorkomen).

Regionale spreiding
In 2021 heeft de gemeente Rotterdam een bijdrage van € 1 mln. verleend als cofinanciering voor de door Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland vastgestelde subsidieregeling “Spreiding sociale woningbouw regio Rotterdam”.  Met de substantiële bijdrage vanuit de Rotterdamse NPRZ-middelen wordt meebetaald aan een positieve financiële prikkel voor de betere spreiding van de sociale woningvoorraad over de Rotterdamse regio. In totaal is t/m 2023 is er voor 645 woningen subsidie aangevraagd door 7 randgemeenten in 13 projecten. Subsidieaanvragen konden door de randgemeenten worden ingediend tot 1 januari 2024 en worden vastgesteld op basis van het slaan eerste paal van de woningen. De regeling zal zodoende worden afgerond in de eerste helft van 2025.

2.5 Pijler Veilig

In de begroting 2023 was de pijler Veilig nog geen onderdeel van de paragraaf NPRZ en waren hier nog geen middelen opgenomen in de begroting. Om die reden zal hier nu nog niet over worden gerapporteerd in de jaarrekening 2023.

Wat heeft het gekost in 2023?

In onderstaande tabel is op het niveau van de Regio Deal 2019-2022 het totaal van realisatie en begroting opgenomen. In de laatste kolom wordt ook het gerealiseerde bedrag aan cofinanciering vanuit de gemeente gepresenteerd.

Eind 2023 zijn nieuwe middelen toegekend voor het NPRZ met een nieuwe Regio Deal (2023-2026) en de regeling Kansrijke Wijk (2023-2025). In onderstaande tabel is het totaal van begroting en realisatie opgenomen per pijler/activiteit. Voor alleen de Regio Deal is er met het Rijk een co-financieringsverplichting opgenomen.

Aangezien deze middelen pas aan het einde van het jaar 2023 beschikbaar zijn gekomen is hiervan nog weinig benut in 2023. De nadruk van de besteding van deze middelen zal liggen op de jaren 2024 en 2025.

3.1 Pijler Thuisbasis op orde

Er zijn geen Rijksmiddelen ingezet in 2023. Toelichting volgt bij een volgend P&C product.

3.2 Pijler School

1. Children’s Zone
De Children’s Zone is gericht op betere leerprestaties van kinderen. De school is hierbij het aangrijpingspunt. Het verbeteren van de leerprestaties begint met het geven van extra lessen en betere lessen, afstemming met ouders als partners in de opvoeding, en met andere organisaties in de wijk om een zinvolle dagbesteding voor deze kinderen tot stand te brengen.

 2. Dagprogrammering buiten Children’s Zone
In 2023 (tweede helft schooljaar 2022-2023 en eerste helft 2023-2024) bieden in totaal 42 scholen op Zuid Dagprogrammering aan: 35 scholen in het primair onderwijs (po) en 7 scholen in het voortgezet onderwijs (vo).

3. Herstructurering VO
In 2018 is het convenant ‘herontwerp voortgezet onderwijs Rotterdam Zuid’ gesloten. Naast de dekking van de Regio Deal is ook de cofinanciering (door gemeente) geregeld. In 2023 is er geen realisatie geweest, omdat deze pas wordt gerealiseerd bij oplevering van de nieuwe objecten Plot Z en het Stadionpark die op in 2026 opgeleverd worden.

 4. Leraren
Vanuit de aanpak Beste Leraren is in 2019/2020 gestart om extra te investeren in de dertig scholen van Children’s Zone van het primair en speciaal onderwijs. In 2023 is deze lijn voortgezet, waarbij ook de andere primair onderwijsscholen binnen NPRZ hier gebruik van kunnen maken.

5. Cultuurcampus
Uit de onderzoeksfase is naar voren gekomen dat de onderwijscomponent een belangrijk fundament vormt voor een NCWI. Planvormingskosten zijn in de jaren 2020, 2021 en 2022 ten laste gebracht van de pijler onderwijs. Principeafspraak is dat de inzet zal worden gecontinueerd. Voor 2024 en 2025 zijn ook Rijksmiddelen beschikbaar komen voor dekking van planvormingskosten en programmeringskosten.

Vanuit de toegekende Europese subsidie (New European Bauhaus) is er budget om vooruitlopend op de ontwikkeling van het instituut een pilot te starten, waarbij de verbinding tussen kunst, cultuur en onderwijs enerzijds en wetenschap en technologie anderzijds centraal staat. Onderdeel van de opgave is bovendien om hierbij de buurt / omgeving te betrekken.

3.3 Pijler Werk

Via het programma Samen voor Zuid zijn extra werkconsulenten ingezet op de kwetsbare doelgroepen en scholingstrajecten ingezet ter ondersteuning van deze doelgroep richting arbeid. Tegelijkertijd is voor de aanpak versterking aanbodkant minder op de Regio Deal verantwoord. Het is niet zo dat hier geen kosten voor gemaakt zijn, want deze kosten zijn voor een groot deel verantwoord op de overbruggingsfinanciering 2023 (totaal € 3,2 mln) die beschikbaar is gesteld door het Rijk. Voor het LeerWerkAkkkoord (LWA) en Onderzoek (punt 4 en 5 uit de tabel) zijn er geen kosten verantwoord op de Regio Deal.  Op het totaal is de volledige € 24 mln van de regiodeal voor Werk besteed.

3.4 Pijler Wonen
De Regio Deal-middelen worden gebruikt als dekking voor projecten in de focuswijken, tuinsteden en tuindorpen in Rotterdam Zuid, die bijdragen aan de fysieke doelstellingen van het NRPZ binnen de pijler Wonen. De projecten zijn concreet opgezet om invulling te geven aan de gemeentelijke opgave binnen het NPRZ of dienen ter ondersteuning en facilitering van de opgave van derden (zoals woningcorporaties).

In bovenstaande tabel worden de middelen verantwoord die worden ingezet voor de drie thema’s die zijn opgenomen in de Regio Deal Rotterdam Zuid (2019-2025) voor de pijler Wonen. De opgenomen verplichtingen en bestedingen hebben betrekking op de rijksmiddelen uit de Regio Deal en op de gemeentelijke cofinanciering. De term verplichting zoals die in bovenstaande tabel is gebruikt, betreft de binnen de projecten aangegane verplichtingen met derden, zoals die in de concernadministratie zijn opgenomen (financieel administratief verplicht, conform definitie Sisa). Deze term heeft hier dus geen betrekking op de intern aangegane verplichtingen die via formeel afgegeven verleningsbesluiten zijn verplicht.

Voor thema 1 (Grondige aanpak particuliere voorraad: sloop/nieuwbouw en samenvoegen) wordt een groot deel van de Regio Deal middelen voor de pijler Wonen van het NPRZ ingezet ten behoeve van de grondige aanpak van de bestaande particuliere woningvoorraad. Hiertoe wordt een groot aantal projecten uitgevoerd van sloop/nieuwbouw, transformatie en samenvoegen van woningen. In 2023 is niets financieel administratief verplicht in de projecten (zoals nieuwe opdrachten verstrekt n.a.v. offertes). Wel zijn er binnen dit thema voor € 6,85 mln. aan formele verleningsbesluiten afgegeven (juridisch verplicht) voor de projecten Swiego fase 1, Utrechtsestraat, Bloemhof en voor de apparaatskosten ten behoeve van het programma Transformatie overig (o.a. Seringenbuurt, Boekweitstraat, Dahliablok en Mijnkintbuurt blok 3).  In 2023 is € 1,1 mln. aan bestedingen gerealiseerd ten behoeve van de grondexploitatie Groningerstraat.

De sloop/nieuwbouw projecten worden grotendeels binnen grondexploitaties uitgevoerd, en deze hebben meestal een looptijd van 10 jaar. Binnen transformatie- en samenvoeg-projecten is een belangrijk onderdeel het aankopen van (aangrenzende) woningen hetgeen een langjarige inspanning vergt. Om deze reden heeft de gemeente Rotterdam richting het Rijk aangeven dat de looptijd van de specifieke uitkering Regio Deal NPRZ (nu 2019 t/m 2025) voor de pijler Wonen een te korte periode is om de afgesproken prestatiedoelen te kunnen realiseren en verlengd zou moeten worden tot 15 jaar. Daarom is op aangeven van Rotterdam in de rijksbeschikking voor de specifieke uitkering Regio Deal NPRZ (van 10 december 2019) de mogelijkheid opgenomen om de looptijd voor de pijler Wonen te verlengen (art 3.3).

Voor thema 2 (woonmilieus: buitenruimte en winkelstraten) is in 2023 niets financieel administratief verplicht. Wel zijn er binnen dit thema voor € 0,4 mln. aan formele verleningsbesluiten afgegeven (juridisch verplicht) voor het buitenruimteproject Eksterstraat e.o. en het Nelson Mandelapark. In 2023 is € 0,4 mln. aan bestedingen gerealiseerd ten behoeve van de projecten Beijerlandselaan / Groene Hilledijk, Carnisse-Goereesestraat.

Dat er voor de Grondige aanpak particuliere voorraad (thema 1) en Woonmilieus onderdeel buitenruimte en winkelstraten (thema 2) in 2023 minder middelen zijn besteed dan oorspronkelijk was begroot wordt vooral veroorzaakt door prijsstijgingen van koopwoningen in het NPRZ-gebied. Daardoor werden er in 2023 minder verwervingen uitgevoerd ten opzichte van de oorspronkelijke raming.  Daarnaast zijn de fysieke uitvoeringswerkzaamheden voor een aantal projecten (oa Bloemhof, Seringenbuurt en Boekweitstraat en Koppen Amelandseplein) vertraagd en worden in 2024 heroverwogen. De redenen hiervoor waren vooral de noodzakelijk geworden planwijzigingen als gevolg van gebleken funderings-problematiek (Bloemhof) dan wel de benodigde afstemming met de aanwezige VvE’s (Amelandseplein). 

Tenslotte bestond in 2023 de laatste mogelijkheid voor begrotingsaanpassing bij de 2e bestuursrapportage (juli 2023). Daardoor konden opdoemende projectvertragingen in de tweede helft 2023 niet meer worden vertaald naar een neerwaartse bijstelling van de begroting.

Voor thema 3 (regionale spreiding) is in 2021 een bijdrage van € 1 mln. formeel verleend als cofinanciering door de Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland vastgestelde subsidieregeling “Spreiding sociale woningbouw regio Rotterdam”. In de voorjaarsnota 2023 heeft de provincie haar subsidie inbreng met € 1 mln. verhoogd waardoor het totale beschikbare subsidiebudget uitkomt op € 6 mln. Met de bijdrage vanuit de Rotterdamse NPRZ-middelen wordt meebetaald aan een positieve financiële prikkel (€ 7.500,- per extra door een woningcorporatie gestarte sociale woning in een Rotterdamse randgemeente; totaal 800 woningen) voor de betere spreiding van de sociale woningvoorraad over de Rotterdamse regio. Tegelijkertijd met het afgeven van het formele commitment is een voorschot (50%) aan de provincie betaald. Eind 2023 is er voor 645 woningen subsidie aangevraagd door 7 randgemeenten in 32 projecten. Daarmee is ruim 81% van het subsidiebudget belegd. Tevens is eind 2023 de subsidie vastgesteld voor 8 projecten voor in totaal 411 woningen. Op grond van de gerealiseerde prestatie (411 gestarte woningen) en het Rotterdamse aandeel in het subsidiebudget is nu €0,44 mln. als besteding opgenomen in de verantwoording.

Aanvragen kunnen door de randgemeenten worden ingediend bij de provincie tot 1 januari 2024. De projectsubsidie wordt uiterlijk één jaar na subsidieverlening vastgesteld (op basis van het slaan eerste paal van de woningen). De regeling zal zodoende worden afgerond in de eerste helft van 2025. Na provinciale vaststelling van alle subsidies ontvangt de gemeente Rotterdam begin 2025 een eindverantwoording van de regeling en zal het verschuldigde restbedrag van de Rotterdamse bijdrage worden betaald aan de provincie. 

3.5 Pijler Veilig

Er zijn geen Rijksmiddelen ingezet in 2023. Toelichting volgt bij een volgend P&C product.
 

3.6 Programmabureau, Onderzoek & Participatie

Voor het programmabureau NPRZ is jaarlijks € 0,5 mln beschikbaar vanuit de regeling Kansrijke Wijk. In 2023 is hiervan € 0,36 mln besteed en voornamelijk ingezet op de bemensing van het programmabureau. Het betreft drie medewerkers die zijn ingezet op het gebied van de pijler wonen, burgerparticipatie, partnercommunicatie en onderzoek. Waar in voorgaande jaren BZK zijn bijdrage aan het programmabureau NPRZ via gedetacheerde capaciteit inbracht is dit vanaf nu in de vorm van deze middelen.