Ook in 2021 hadden de Rotterdamse instellingen en makers te maken met beperkingen vanwege Covid-19. In de zomer van 2021 is korte tijd een groot aantal versoepelingen doorgevoerd maar aan het einde van 2021 werd weer een lockdown van kracht voor alle publiekslocaties. Culturele en evenementenorganisaties en zelfstandigen in de sector (kunstenaars, muzikanten, dansers, maar ook de mensen achter de schermen als technici, decorbouwers, cateraars) zaten daardoor opnieuw grotendeels of geheel zonder inkomsten.
Om de culturele infrastructuur in stand te houden, heeft de gemeente heel 2021 noodsteunregelingen geboden voor de culturele en creatieve sector. Naast de gesubsidieerde instellingen konden ook amateurverenigingen en een aantal privaat gefinancierde culturele ondernemers daarop een beroep doen. Met de regelingen hoopt de gemeente te voorkomen dat belangrijke culturele organisaties door de coronacrisis verdwijnen. De meest recente noodsteunregelingen hadden een looptijd van 1 november 2021 tot en met 31 maart 2022.
Zzp’ers konden in het vierde kwartaal van 2021 aanspraak maken op de Makersregeling 2021. De Makersregeling was voor makers die een impuls wilden geven aan hun beroepspraktijk; denk aan research, conceptontwikkeling en het volgen van trainingen en workshops.
De coronacrisis heeft laten zien hoe belangrijk een sterk cultureel klimaat voor de stad is. Het heeft ook laten zien dat de sector staat te trappelen om een aantal ontwikkelingen uit deze periode vast te houden en verder te ontwikkelen. Samenwerking binnen de cultuursector en met partijen daarbuiten en (digitale) innovatie zijn toegenomen en als uitvloeisel daarvan zijn ook nieuwe initiatieven ontstaan voor inclusiviteit, zoals manieren om nieuwe publieksgroepen te bereiken en acties voor een inclusiever personeelsbeleid.
Het onderwijs was in 2021 grotendeels deels open. De gemeentelijke cultuureducatieprogramma’s konden daardoor grotendeels worden uitgevoerd. Het is nog onduidelijk wat in 2021 de invloed van de coronacrisis en de sluiting van scholen is geweest op de college-indicator dat in 2022 30 procent van de basisscholen één of meer niveaus gestegen is in het Rotterdamse Cultuureducatie Model. In 2020 is de doelstelling ondanks corona wel gehaald. De resultaten over 2021 worden in de loop van dit jaar verwacht.
Ontwikkelingen 2022-2025
Rotterdamse Cultuurvisie
In de Rotterdamse Cultuurvisie; Cultuur ondersteunt de veranderingen in de stad geeft de gemeente de uitgangspunten aan voor het cultuurbeleid op langere termijn. Centraal in het beleid staan inclusiviteit, innovatie en interconnectiviteit. Rotterdam staat voor een culturele sector waarin voor iedere Rotterdammer zonder onderscheid een plek is, als bezoeker, als personeel of als maker. Nieuw aanbod en nieuwe genres krijgen de ruimte. Intensieve samenwerking en wederzijdse verbondenheid zijn kernbegrippen. De thema’s voor het cultuurbeleid voor de langere termijn zijn leidend in de beleidsnota’s, -kaders en -regelingen op het gebied van cultuur in de komende jaren, zoals het beleidskader voor de Bibliotheek, het architectuurbeleid, de popvisie, het Cultuurplan en de regelingen voor projectsubsidies.
Cultuurplan 2021-2024
In het Cultuurplan ligt vast welke culturele organisaties in de jaren 2021-2024 kunnen rekenen op een jaarlijkse subsidie van de gemeente. Naast de artistieke betekenis van de aanvragers is hun bijdrage aan de drie beleidsspeerpunten inclusiviteit, innovatie en interconnectiviteit een belangrijk criterium bij de beoordeling van hun plannen voor de periode 2021-2024.
Herstel en transitie na de coronacrisis
Begin mei deed de Denktank New Deal Cultuur aanbevelingen aan het gemeentebestuur en de cultuursector om de cultuursector na het einde van de coronapandemie zo snel mogelijk te laten herstarten en een transitie mogelijk te maken naar meer weerbaarheid, wendbaarheid en veerkracht dan voor corona.
De Denktank is een initiatief uit de cultuursector zelf. De gemeente heeft dit initiatief omarmd en ondersteund. Mariëtte Hamer, onder andere voorzitter van de SER, was bereid het voorzitterschap op zich te nemen. In zijn advies doet de Denktank aanbevelingen aan de gemeente voor noodsteun, herstart en transitie van de cultuursector, zodra de coronamaatregelen dat weer toelaten.
Voor de uitvoering van de aanbevelingen (noodsteun, herstart en transitie) zet de gemeente de middelen in die het Rijk beschikbaar stelt voor de instandhouding van de lokale culturele infrastructuur, over 2021 € 12,3 miljoen. Van de € 12,3 miljoen die Rotterdam ontving, is ongeveer € 6,3 miljoen gebruikt voor noodsteun in 2021. Er loopt een nieuwe noodsteunronde van € 4 miljoen tot en met maart 2022 en er zijn activiteiten gestart in het kader van de herstart van de sector. Een programma voor ondersteuning van de sector in haar transitie is in ontwikkeling. De resterende rijksmiddelen worden daarvoor ingezet.
Het cultureel klimaat versterken
Om het cultureel klimaat te versterken zijn de volgende doelen geformuleerd:
De coronacrisis heeft laten zien hoe belangrijk een sterk cultureel klimaat voor de stad is. Het heeft ook laten zien dat de sector staat te trappelen om een aantal ontwikkelingen uit het afgelopen jaar vast te houden en verder te ontwikkelen. Samenwerking binnen de cultuursector en met partijen daarbuiten en (digitale) innovatie zijn toegenomen en als uitvloeisel daarvan zijn ook nieuwe initiatieven ontstaan voor inclusiviteit, zoals manieren om nieuwe publieksgroepen te bereiken en acties voor een inclusiever personeelsbeleid. Het zijn ook centrale thema’s in de transitieaanbevelingen van de Denktank New Deal Cultuur, die bovendien voorstelt daarvoor andere vormen van financiële ondersteuning te onderzoeken dan de gebruikelijke subsidierelatie en te komen tot een herziening van de relatie tussen cultuursector en overheid. De gemeente heeft die handschoen inmiddels opgepakt.
De cultuurdeelname door Rotterdammers verhogen
Om het cultureel klimaat te versterken zijn de volgende doelen geformuleerd:
Het cultureel klimaat versterken
Om de doelen op het terrein van kunst en cultuur te bereiken, ontwikkelt de gemeente op een groot aantal facetten van het culturele leven beleid.
In het cultuurbeleid voor de komende jaren staan de i’s van inclusiviteit, innovatie en interconnectiviteit centraal:
Cultuur is voor alle Rotterdammers bereikbaar en toegankelijk; alle Rotterdammers kunnen iets van hun gading vinden en meedoen.
We geven ruimte aan nieuwe makers, creatieven en talenten en stimuleren een sterkere verbinding tussen deze nieuwe makers, creatieven en talenten enerzijds en de bestaande culturele organisaties anderzijds.
We streven naar een compleet en evenwichtig cultureel ecosysteem in de stad dat de brede culturele sector intern verbindt en dat een stevige meerwaarde heeft voor vele andere sectoren.
Voor de uitvoering van dit beleid krijgt een aantal culturele organisaties meerjarige subsidies. Behalve subsidie in het kader van het Cultuurplan gaat het dan onder andere om de tweejarige Impulsregeling Cultuur. Daarnaast verleent de gemeente subsidies voor projecten, ondersteunt zij crowdfundingcampagnes en verleent zij via de landelijke organisatie Cultuur+Ondernemen laagrentende leningen. Een bijzondere vorm van subsidiëring is Pitcher Perfect010. Meer informatie hierover is te vinden op de gemeentelijke website en gerelateerde pagina’s.
Sinds begin 2021 kent de gemeente naast het vierjarige Cultuurplan de tweejarige Impulsregeling Cultuur voor jonge culturele organisaties uit Rotterdam die zich willen ontwikkelen en professionaliseren. De subsidie geldt voor zowel de ontwikkel- als de artistieke activiteiten en de aanvraag moet expliciteren welk ontwikkeldoel de organisatie heeft en hoe zij dat wil realiseren.
Ook is in 2021 de pilot Eenzaamheid Ouderen gestart. Het betreft een experiment waarbij ontwerpers gevraagd werd hun ontwerpkracht in te zetten bij het tegengaan van eenzaamheid onder ouderen. uitiendelijk zijn drie onderzoeksvoorstellen gehonoreerd.
Daarnaast vormen acht culturele instellingen met draagkracht, ervaring en capaciteit sinds 2021 de Rotterdamse Culturele Basis. Van hen wordt verwacht dat ze verantwoordelijkheid voor de sector als geheel nemen. Met behulp van deze instellingen wil de gemeente de cultuursector in staat stellen haar strategische rol in de stad verder te versterken. De instellingen in de Rotterdamse Culturele Basis kunnen gezien worden als strategische denktank bij het aanpakken van de stedelijke opgaven van Rotterdam. In de komende jaren zullen zij een werkprogramma voor de periode 2021-2024 uitvoeren dat ze in samenspraak met de gemeente hebben ontwikkeld.
De intermediaire instellingen Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam, Cultuur Concreet (kunst en cultuur in de gebieden) en SKAR (werkruimtes voor de creatieve sector) hebben met ingang van 2021 een plaats buiten het Cultuurplan, vergelijkbaar met Rotterdam Festivals.
Cultuureducatie, mede gericht op de ontwikkeling van creatieve en 21ste-eeuwse vaardigheden, verdient een stevige positie in het geheel van het onderwijs. Daarom heeft het college voor cultuureducatie een indicator opgenomen in het collegeprogramma. Ook in 2022 blijft de gemeente werken aan de duurzame borging van cultuur in het onderwijs: in 2022 moet 30% van de basisscholen een of meer niveaus gestegen zijn in het Rotterdamse Cultuureducatie Model. Hoewel een aantal forse stappen gezet is, heeft corona scholen en culturele organisaties helaas op achterstand gezet.
Publieksbereik blijft ook in 2022 een van de belangrijkste onderdelen van het cultuurbeleid 2021-2024. De beperkingen door corona hebben een zware wissel getrokken op de activiteiten en bezoekcapaciteit van de cultuursector. Het zal naar verwachting nog lang duren voordat er sprake is van volledig herstel van de bezoekcijfers. Tegelijk dienen zich door de toenemende ontwikkelingen mogelijkheden aan om cultuur ook op nieuwe manieren aan het publiek aan te bieden en om nieuwe publieksgroepen te interesseren voor cultuur. Wij stimuleren en ondersteunen die waar mogelijk.
De gemeente heeft in de uitgangspunten voor het cultuurbeleid 2021-2024 uitgesproken dat de cultuursector de landelijke Governance Code Cultuur, de Code Inclusie en Diversiteit en de Fair Practice Code dient toe te passen. Voor de uitvoering van het beginsel van fair pay heeft de gemeente het cultuurplanbudget met ingang van 2021 verhoogd. De wijze waarop de sector gevolg geeft aan de drie codes wordt de komende jaren gemonitord en waar nodig ondersteund.
De cultuurdeelname door Rotterdammers verhogen
Bij vergroten en verbreden van het publieksbereik gaat het zowel om het bezoek aan stedelijke culturele voorzieningen als musea en theaters, als om actieve deelname aan culturele activiteiten in de wijk, zoals zelf muziek maken en wijkfestivals. De gemeente stimuleert de organisatie van activiteiten, programma’s en evenementen die aansluiten bij de vraag van de Rotterdammers. Het in 2018 begonnen onderzoek naar publieksbereik, waaraan alle meerjarig gesubsidieerde Rotterdamse culturele organisaties deelnemen, gaat door in de periode 2021-2024. Op basis van de ervaringen tot nog toe en aanbevelingen van de Rekenkamer Rotterdam worden verbeteringen in het proces aangebracht. Focusgroepen in de cultuurdeelname zijn de komende jaren de Wijkgerichte Vrijetijdgenieters en de Stedelijke Toekomstbouwers (Rotterdam Festivals, De Rotterdamse culturele doelgroepen).
Om alle kinderen de kans te geven met cultuur in aanraking te komen, blijft de gemeente inzetten op cultuuronderwijs met (professionele) docenten op alle Rotterdamse scholen. Het streven is dat alle basisschoolleerlingen in Rotterdam in 2022 kwalitatief goede cultuureducatie krijgen en dat cultuureducatie in toenemende mate duurzaam geborgd is in het Rotterdamse basisonderwijs.
In het lopende coalitieakkoord is voor cultuureducatie als indicator opgenomen dat in 2022 30% van de basisscholen een of meer niveaus gestegen is in het Rotterdamse Cultuureducatie Model. Het is nog onduidelijk wat in 2021 de invloed van de coronacrisis en de sluiting van de scholen is geweest op de college-indicator dat in 2022 30% van de basisscholen een of meer niveaus gestegen is in het Rotterdamse Cultuureducatie Model. In 2020 is de doelstelling voor dat jaar wel gehaald. De resultaten over 2021 worden in de loop van het voorjaar verwacht.
Kunst en Cultuur in de gebieden
Om laagdrempelige gebiedsgerichte culturele activiteiten en evenementen te stimuleren is per 2021 de subsidieregeling Lokale Culturele Programmering gestart. LCP-coördinatoren verzorgen op basis van deze subsidieregeling de culturele programmering in elk van de veertien gebieden. Ook de activiteiten in de gebieden hebben zwaar geleden onder de coronamaatregelen. Om ook in de gebieden tot een snelle herstart te komen van de culturele activiteit is inmiddels als uitwerking van de Denktankadviezen een breed programma gestart, gericht op lokale initiatieven en op bewoners:
Vanwege de coronamaatregelen eind 2021, is start uitvoering doorgeschoven naar februari 2022.
| Prestatie-indicatoren | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| In 2022 is dertig procent van de basisscholen een of meer niveaus gestegen in het Rotterdamse Cultuureducatie Model*. | Streefwaarde | N.v.t. | 15% | 22% | 28% | 30% | |
| Realisatie | N.v.t. | 18% | 23% | ||||
| * Bij deze streefgetallen dient aangemerkt te worden dat ze mede afhankelijk zijn van landelijke subsidieregelingen en bijvoorbeeld hoe de dagprogrammering op Zuid wordt ingericht en aangestuurd vanuit de Onderwijssector. | |||||||
| In het Coalitieakkoord 2018-2022 is opgenomen dat de gemeente wil dat alle kinderen cultuureducatie krijgen. Omdat cultuureducatie opgenomen is in de kerndoelen en eindtermen van het onderwijs, heeft de gemeente deze indicator geformuleerd. Deze stijging toont aan dat de kwaliteit van cultuureducatie is gestegen en dat cultuureducatie in toenemende mate duurzaam geborgd is in het Rotterdamse basisonderwijs, een noodzakelijkheid voor goede cultuureducatie voor alle Rotterdamse kinderen. | |||||||
| Overzicht van baten en lasten Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie | Oorspronkelijke begroting 2021 | Bijgestelde begroting 2021 | Realisatie 2021 | Afwijking | |
|---|---|---|---|---|---|
| Baten exclusief reserves | 872 | 1.493 | 1.395 | -99 |
|
| Bijdragen rijk en medeoverheden | 700 | 1.360 | 1.095 | -265 | |
| Overige opbrengsten derden | 172 | 43 | 165 | 121 | |
| Overige baten | 0 | 90 | 135 | 45 | |
| Lasten exclusief reserves | 97.397 | 118.620 | 107.637 | -10.983 |
|
| Apparaatslasten | 2.524 | 2.441 | 2.266 | -175 | |
| Inhuur | 118 | 135 | 15 | -120 | |
| Overige apparaatslasten | 68 | 69 | 40 | -29 | |
| Personeel | 2.338 | 2.238 | 2.211 | -26 | |
| Intern resultaat | -579 | 198 | -488 | -686 | |
| Intern resultaat | -579 | 198 | -488 | -686 | |
| Programmalasten | 95.452 | 115.981 | 105.859 | -10.122 | |
| Inkopen en uitbestede werkzaamheden | 7.380 | 12.385 | 9.766 | -2.620 | |
| Overige programmalasten | 94 | 94 | 96 | 2 | |
| Subsidies en inkomensoverdrachten | 87.978 | 103.502 | 95.998 | -7.504 | |
| Saldo voor vpb en reserveringen | -96.525 | -117.127 | -106.242 | 10.884 | |
| Saldo voor reserveringen | -96.525 | -117.127 | -106.242 | 10.884 | |
| Reserves | 6.700 | 18.195 | 17.094 | -1.101 |
|
| Onttrekking reserves | 6.700 | 13.295 | 11.219 | -2.076 | |
| Toevoeging reserves | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Vrijval reserves | 0 | 4.900 | 5.875 | 975 | |
| Saldo | -89.825 | -98.932 | -89.148 | 9.784 |
| Overzicht afwijkingen taakveld | Afwijking baten | Afwijking lasten | Afwijking reserves | Afwijking saldo |
|---|---|---|---|---|
| 1. Noodsteun corona | -5.501 | 5.501 | ||
| 2. Gevolgen coronamaatregelen subsidies | -1.550 | 1.550 | ||
| 3. Eurovisie Songfestival | 165 | -1.919 | -1.101 | 983 |
| 4. Voorbereidings- en ontwikkelkosten | -850 | 850 | ||
| 5. Frictiekosten Cultuurplan 2021-2024 | -195 | 195 | ||
| 6. Overige afwijkingen | -264 | -969 | 705 | |
| Totaal afwijkingen | -99 | -10.983 | -1.101 | 9.784 |
Het saldo van dit taakveld bedraagt € 9,8 mln voordelig. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn:
1. Noodsteun corona
Van de toegekende middelen voor Noodsteun (corona) aan culturele organisaties vallend onder dit taakveld, blijft een bedrag van € 5,5 mln over.
2. Gevolgen coronamaatregelen subsidies
De coronamaatregelen zijn van grote invloed geweest op de bestedingen vallend onder dit taakveld. Door het niet doorgaan van activiteiten zijn subsidies over voorgaande jaren lager vastgesteld dan oorspronkelijk verleend en zijn subsidietoekenningen voor activiteiten in 2021 tussentijds verlaagd. Ook hebben de coronamaatregelen geleid tot minder subsidieaanvragen.
3. Eurovisie Songfestival
Na de eindafrekening van het Eurovisie Songfestival zijn de kosten lager uitgevallen dan begroot. Daardoor kon worden volstaan met een lagere onttrekking van het daarvoor gereserveerde bedrag. Nadat in de 10-maandsrapportage € 3 mln is vrijgevallen, is er na de eindafrekening in de jaarrekening een positief resultaat van € 983.
4. Voorbereidings- en ontwikkelkosten
In 2021 was er een onderbesteding op het budget voor voorbereidings- en ontwikkelkosten van het Integraal Huisvestingsplan.
5. Frictiekosten Cultuurplan 2021-2024
Voor organisaties die als gevolg van het nieuwe Cultuurplan 2021-2024 minder, of geen subsidie meer ontvangen, is een wettelijke afbouw verplicht. Van de toegekende middelen is in 2021 € 195 niet besteed.
6. Overige afwijkingen
Diverse afwijkingen van geringe omvang.
Het gemeentebestuur werkt aan een stad met een sterk cultureel klimaat. Cultuur is van groot belang voor de economische positie van Rotterdam in binnen- en buitenland, maakt de stad aantrekkelijk voor bewoners, bezoekers en bedrijven en draagt bij aan de brede ontwikkeling van kinderen en jongeren.
Het gemeentebestuur wil, omwille van een sterk cultureel klimaat, optimale omstandigheden creëren voor de productie van kunst en cultuur, voor de toegankelijkheid ervan en voor het delen van informatie, kennis en middelen. Onder kunst en cultuur verstaan we meer dan alleen beeldende kunst, theater, dans, muziek, musea en film. Ook de bibliotheek, culturele evenementen en de creatieve industrie behoren tot het culturele domein.
Om de doelen op het terrein van kunst en cultuur te bereiken, maakt de gemeente beleid, zoals het bibliotheekbeleid, (gemeentelijk) collectiebeleid, architectuurbeleid, film- en mediabeleid en het vierjaarlijkse Cultuurplan.