De hoofddoelstellingen van het woonbeleid van de gemeente Rotterdam zijn aantrekkelijkere woonmilieus, een woningvoorraad met voldoende kwaliteit en duurzame toekomstwaarde, en borging dat de basis van de woningmarkt op orde blijft.

Visies en beleid

In 2020 zijn belangrijke richtinggevende documenten vastgesteld waaraan komende jaren verder invulling wordt gegeven, zoals Actieplan Goed huren en verhuren en de aanpassing van de verordening Toegang woningmarkt en de samenstelling van de woningvoorraad met betrekking tot de aangescherpte regels voor kamerverhuur. In 2020 is gewerkt aan de uitvoering van het in 2019 vastgestelde architectuurbeleid in een actie agenda.

Begin 2020 is verder vormgegeven aan de opgave in het kader van Langer Thuis door de ondertekening van het Langer Thuis Akkoord met corporaties, marktpartijen, zorg- en welzijnspartners, zorgverzekeraars, zorgkantoor en ouderenbonden. Met het Langer Thuis Akkoord hebben de partijen zich gecommitteerd aan het creëren van een woon(zorg)aanbod voor ouderen met uiteenlopende woonwensen, behoeften en budgetten om zo lang mogelijk zelfstandig te wonen in de eigen wijk. Dit akkoord is een concrete uitwerking van het Uitvoeringsprogramma “Rotterdam, Ouder en Wijzer”.

Ook is begin 2020 de opgave voor tijdelijke woningbouw verder geconcretiseerd. Besloten is om in ieder geval op De Kroonlocatie in Delfshaven en in Hoogvliet Noord West tijdelijke woningbouw te ontwikkelen. In de gebieden Hillegersberg, Hoek van Holland, Feijenoord en Vreewijk werden in 2020 nog eens vier concrete locaties nader verkend. Daarnaast is sprake van een particulier initiatief op een transformatie terrein dat in 2020 nader is verkend. De locaties zullen samen 700 tot 1.000 woonruimtes bieden waarvan het uitgangspunt is dat nog deze collegeperiode gestart zal worden met de bouw.

Als het gaat om de verduurzaming van de bestaande voorraad, zijn in 2019 Klimaatdeals afgesloten in het kader van het Rotterdams Klimaatakkoord. Om gebouw eigenaren en bewoners te ondersteunen bij de verduurzaming van hun gebouwen, is begin 2020 het Duurzaamheidsloket opgericht. Dit is in 2020 verder uitgebouwd en vanaf de tweede helft van het jaar ondersteund met een brede campagne. Verder is gestart met de voorbereiding van de Transitievisie Warmte die in 2021 zal worden vastgesteld. De Transitievisie schetst in welke wijken we voor en na 2030 aan de slag gaan met het aardgasvrij maken van de gebouwde omgeving.

Voor nieuwbouw is gewerkt aan een handreiking voor duurzame gebiedsontwikkeling. Het Duurzaamheidskompas is de basis hiervoor.

Woningbouwproductie

Voortgang

Rotterdam heeft een tekort woningen om aan de woningvraag te kunnen voldoen. De achterstand die is opgebouwd in de vorige economische crisis is nog altijd niet ingelopen. Samen met marktpartijen en corporaties hebben we gewerkt aan het op gang houden van de woningbouwproductie, waarbij we voldoende planvoorraad willen uitwerken om structureel gemiddeld 3.000 woningen per jaar in Rotterdam te kunnen starten. Ondanks de Coronacrisis is in 2020 gestart met de bouw van 3.103 woningen.

Met het ‘Doorbouw manifest’ hebben marktpartijen, corporaties en de gemeente benadrukt dat Rotterdam hoe dan ook blijft doorbouwen tijdens en in de nasleep van de coronacrisis. In 2020 is de website ‘Bouwen aan Rotterdam’ gelanceerd. Met deze website is de stad steeds voorzien van de laatste informatie over woningbouwontwikkelingen en worden initiatieven met een warm welkom ontvangen. Daarmee wordt een bredere basis gelegd om in de komende jaren een hoge bouwstroom te continueren. En is voor alle Rotterdammers en alle marktpartijen duidelijk waar Rotterdam de Bouwopgave gaat realiseren. De Bouwkaart wordt maandelijks bijgewerkt.

De woningbouwopgave behelst het versnellen op de korte termijn en het vormgeven van een goede basis voor de middellange en de lange termijn om een structureel hogere bouwproductie in Rotterdam te kunnen realiseren. Verhoogde aandacht wordt daarbij gegeven aan het snel komen tot startbouw en de realisatie van voldoende woningen voor het middensegment. Met het beleid voor Middenhuur in de hand zijn we voor projecten in staat om de midden huur langjarig te borgen.

Parallel aan dit alles zijn aanvragen gedaan in het kader van de landelijke Regeling Woningbouwimpuls. Met deze regeling stelt het Rijk over een periode van 4 jaar 1 miljard euro aan de gemeenten beschikbaar om de woningbouw een impuls te geven. In de eerste tranche in 2020 heeft Rotterdam middelen ontvangen voor Stadionpark en Noordrand Zuiderpark.

Risico’s

In 2020 is gestart met de 10.383ste woning in deze collegeperiode. Het collegetarget 18.000 woningen staat onder druk. Om de achterstand van de in de vorige crisis opgebouwde woningtekort en de groeiende vraag naar woningen in te lopen blijft structureel een hoge bouwproductie in de stad noodzakelijk. In de afgelopen periode is hard gewerkt aan het snel beschikbaar krijgen van veel nieuwe bouwlocaties. Beschikbaarheid van voldoende bouwlocaties is noodzakelijk om de versnellingsopgave langjarig te realiseren. Desondanks hebben we als gemeente niet alles zelf in de hand en is de daadwerkelijke bouwproductie in een bepaald jaar afhankelijk van veel externe factoren. In 2020 had de stijging van bouwkosten als gevolg van de stapeling van regelgeving, alsook de plotselinge start van de coronapandemie, een dempend effect op de bouwproductie.

Versterken bestaande woningvoorraad

Als het gaat om de verduurzaming van de woningvoorraad ligt woningvoorraad is er ingezet op het energetisch verbeteren van woningen en (voorbereiden op) aardgasvrij. Via gebiedsaanpakken biedt de gemeente Rotterdammers de mogelijkheid over te stappen op het goedkoopste alternatief voor aardgas. Door slimme koppelingen te maken met werkzaamheden in de ondergrond en renovaties van grote vastgoedeigenaren, maar ook de aanpak van de basiskwaliteit Steigers op Zuid, worden overlast en kosten verminderd.

Er valt nog een hoop te winnen in het verminderen van energieverbruik. Bewoners, met name de eigenaar-bewoners, zijn in de aanloop van de lancering van de Regeling Reductie Energieverbruik via de gemeentelijke communicatiekanalen bewust gemaakt van de voordelen van kleine maatregelen. Energiecoaches en experimenten met de vervanging van energieverspillers (verouderde apparatuur) helpen daarbij. Rotterdammers kunnen fysiek en digitaal bij de Woonwijzerwinkel (het regionaal energieloket), de Duurzaamheidswinkel en de nieuwe website duurzaam010.nl terecht voor algemene en specifieke informatie en advies over verduurzaming van hun woningen en over subsidies en leningen. Via de website hebben wij isolatiecoupons aan woningeigenaren aangeboden. Vanuit de Duurzaamheidswinkel zijn digitaal trainingen aan scholieren van JINC gegeven. Dat draagt bij aan betere communicatie tussen gemeente en de Rotterdammers.

Ook werkten wij aan het brengen van energieadvies aan huis. Na Prins-Alexander zijn ook in pilotgebied IJsselmonde huis-aan-huis quick-scans en de vervolg-energieadviezen aangeboden in het kader van het door Europa gesubsidieerde project TRIPLE-A, waarbij ook telefonisch advies woerd aangeboden. Ondanks corona omstandigheden hebben relatief veel bewoners gebruikt gemaakt van deze actie. In het kader van “bewoners aan zet” werkten wij met de procesondersteuning aan initiatieven van actieve bewoners zoals een Buurkrachtteam uit Prinsenland.

Ook zet Rotterdam in op de isolatie van woningen en het opwekken van duurzame energie. Het verduurzamen van de woningen loopt onder andere via de prestatieafspraken die we met de woningbouwcorporaties maken. In de Nota Kantoren, Bedrijfsruimte en Nota Detailhandel is uitgewerkt hoe de gemeente de bedrijventerreinen en kantoren gaan helpen verduurzamen. Daarnaast zijn we gericht aan de slag gegaan om VvE’s, bedrijven en eigenaar-bewoners te adviseren over de verduurzaming van hun vastgoed. Hierbij kunnen zij onder andere gebruik maken van subsidie van het Rijk. Ook werkten we aan de oprichting van een leenfonds, het Energietransitiefonds Rotterdam, om verduurzaming voor iedereen mogelijk te maken.

Steigers op Zuid 2.0, het uitvoeringsplan particuliere woningvoorraad 2019-2022, verloopt conform planning. De aanpak is onderdeel van de fysieke pijler Wonen van het NPRZ en betreft het spoor basiskwaliteit. Eigenaren en verenigingen van eigenaren krijgen procesbegeleiding met het doel op orde krijgen van het onderhoud van hun woningbezit en verbeteren van toekomstig beheer. We onderzoeken wat er nodig is om duurzaamheid onderdeel te maken van de basiskwaliteit en gaan hierover met het Rijk in gesprek.

In 2020 is het Asbestdaken loket geopend. Het loket is een centraal punt voor eigenaren met vragen met betrekking tot asbesthoudende dakbedekking in de stad. Vanuit het loket wordt een stimulerende en informerende aanpak gecoördineerd met het doel eigenaren te bewegen asbesthoudende dakbedekking te verwijderen.

Rotterdam groeit. Goed wonen zorgt voor een stabiele (thuis)basis in een dynamische stad en vergroot daarmee de kans dat Rotterdammers actief en gezond opgroeien, leren, participeren in de samenleving en economie en zichzelf ontwikkelen onder veranderende omstandigheden. De gemeente faciliteert uiteenlopende woonwensen binnen de stadsgrenzen waardoor iedereen die iets voor Rotterdam kan betekenen (en andersom) een plek kan vinden en het voor bedrijven ook aantrekkelijk is zich hier te vestigen vanwege de aanwezige talenten en capaciteiten. De groei van de stad, samen met bijvoorbeeld de nieuwe economie, energietransitie en klimaatverandering brengen ook allerlei risico’s met zich mee. Rotterdam ziet juist kansen in deze dynamiek en werkt aan een positieve vertaling daarvan. Tegelijkertijd werkt de gemeente daarmee aan de weerbaarheid en de veerkracht (resilience) van de stad.

Huidige en nieuwe Rotterdammers kunnen in de komende vier jaar in onze stad nog beter een huis passend bij hun wensen en mogelijkheden vinden, in een prettige, veilige en groene woonomgeving.  De gemeente pakt door op de ambities van de Woonvisie 2030, maar beseft dat de stad harder moet groeien qua woningaantallen en versneld moet verduurzamen en inspelen op andere transities (klimaat, mobiliteit, circulair bouwen, digitalisering) om ook in de toekomst een aantrekkelijke én resilient (veerkrachtig en toekomstbestendige) woonstad te kunnen blijven. Deze versnelling op de uitvoering van ambities is vastgelegd in het Addendum op de Woonvisie 2030.

Tegelijkertijd ligt er een opgave om te zorgen dat de basis op orde blijft in de bestaande woningvoorraad. Groepen woningzoekenden die nu tussen wal en schip dreigen te vallen en/of een maatschappelijke meerwaarde hebben, worden door de gemeente extra ondersteund in hun zoektocht naar een woning. Met als inzet het wonen voor Rotterdammers zo veel mogelijk betaalbaar, toegankelijk en overlastvrij te maken en houden.

Belangrijke ontwikkelingen die effect hebben op het wonen en bouwen, waarvan de aard en omvang van het effect nog lang niet allemaal duidelijk zijn:

• Demografische ontwikkelingen zoals de ontwikkelingen in de huishoudensamenstelling, levensverwachting en migratie.
• Nationale energietransitie en de vertaling daarvan naar Rotterdam. Een woning verhoogt haar toekomstwaarde (en daarmee ook WOZ-waarde) door volledig te zijn aangepast op schone energie
• voortdurende klimaatveranderingen zodat woningen anders ingesteld moeten zijn op wateroverlast, waterschaarste en hittestress
• stedelijke mobiliteitstransitie, waarbij ingezet wordt op schone deelconcepten voor modaliteiten en meer ruimte voor fietsen, OV en lopen in de directe woonomgeving wordt geboden
• nationale en internationale ontwikkelingen ten aanzien van financiering van wonen zoals ontwikkelingen rondom het hypothecaire stelsel, de ontwikkeling van de rentestanden en de huurtoeslag en het landelijk fonds Duurzaam Funderingsherstel
• landelijke ontwikkelingen ten aanzien van wetgeving zoals de evaluatie van de Woningwet, de komst van de Omgevingswet en eventuele veranderingen in de Wet maatschappelijke ondersteuning
• landelijke subsidieregelingen en deals met het rijk ten aanzien van respectievelijk verduurzaming en het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ)
• ontwikkelingen in de corporatiesector zoals fusies en saneringstrajecten
• ontwikkelingen en afspraken rond wonen op bovenlokaal niveau zoals de regionale woningmarktafspraken in de regio Rotterdam en op Zuidvleugelniveau de afspraken in het kader van de Verstedelijkingsalliantie
• ontwikkelingen in de markt (bijvoorbeeld prijspeil bouwmaterialen)

Strategische opgaven gebiedsontwikkelingen

Een aantal programma’s en gebiedsontwikkelingen in Rotterdam heeft belangrijke betekenis voor de sociaaleconomische ontwikkeling van de stad. In deze ontwikkelingen wordt (in samenhang met andere beleidsambities) een belangrijke bijdrage aan de woningbouwopgave van de korte, middellange en lange termijn geleverd. Het betreft de navolgende ontwikkelingen.

Merwe4Havens

In 2020 is er gewerkt aan een verdere ontwikkeling aan het Merwe-Vierhavengebied, de plek voor innovatieve maakindustrie. De eerste inrichtingsplannen in de buitenruimte krijgen zowel projectmatig als fysiek gestalte. Verder is -en wordt er, parallel aan de bestemmingsplanprocedure, voor Merwe4havens bestudeerd wat de reikwijdte is van de ontwikkelmogelijkheden in de diverse deelgebieden. Mede op basis van de uitkomsten van de MER, en met name het onderdeel geluid wordt er gewerkt aan een strategie  voor de Merwehavens, alsmede het Marconikwartier en Keilekwartier, met als doel woningbouwontwikkelingen mogelijk te maken en verder te concretiseren.  

Stadionpark (incl. Feyenoord City)

Stadionpark is een grote gebiedsontwikkeling op Rotterdam Zuid, waar wonen, sporten en beleven samenkomt. Op de Sportcampus is de herschikking van de sportvelden en nieuwe accommodaties gereed. Vlak voor het zomerreces is het stedenbouwkundig ontwerp voor woningen en onderwijs in de noordoosthoek van de Sportcampus door het college vastgesteld en in oktober is de herziening van de GREX vastgesteld. De herinrichting van Park de Twee Heuvels is vrijwel afgerond en de tender voor de woningbouw heeft een bijzonder winnend ontwerp opgeleverd. Start bouw van de parkvilla’s zal aanvangen in 2021. Afgelopen juli is gestart met bouwrijp maken van de GAMMA/P+R locatie op de Noorderhelling en inmiddels is de eerste paal geslagen. In dezelfde maand is het eerste binnenstedelijke FastNed snellaadstation op het Zuiddiepje geopend. Ook onderdelen van het recreatieve rondje Stadionpark, te weten op de Sportcampus Zuid en de Veranda zijn gereed.

Het planproces voor de stadionontwikkeling en gebiedsontwikkeling Feyenoord City is in volle gang. De gebiedsontwikkeling is vastgelegd in het Masterplan Feyenoord City dat in november 2019 door de Gemeenteraad is vastgesteld. Het bestemmingsplan is op 17 december door de gemeenteraad vastgesteld en inmiddels opengesteld voor beroep bij de Raad van State. De gebiedsontwikkeling ligt goed op schema. Voor alle deelontwikkelingen worden Nota’s van Uitgangspunten vastgelegd die kaderstellend zijn voor de ontwikkelaars. Ook aan het Plan Openbare Ruimte is hard gewerkt en in een vergevorderd stadium. In december is de financiering van de gebiedsontwikkeling rondgekomen. Daarmee kon de stichting belangrijke stappen zetten om bedrijven en vastgoed aan te kopen en te verplaatsen. Het ontwerp voor het Nieuwe stadion en aangrenzende openbare gebied vordert volgens planning. De aanvraag voor de omgevingsvergunning is gedaan en inmiddels verleend. Het proces om de plannen voor Feyenoord City te toetsen aan de door de raad opgestelde voorwaarden, zoals vastgelegd in de Position Paper, is in oktober gestart en verloopt voorspoedig. De Corona crisis legt een extra druk op de ontwikkeling van het project. De stichting had meer moeite om de financiering rond te krijgen omdat banken ook last hadden van de crisis en het stadion heeft alle zeilen moeten bijzetten om de plankosten te kunnen financieren terwijl de inkomsten volledig wegvielen omdat er geen publiek meer toegelaten mocht worden. Ook compliceerde de Coronamaatregelen de participatie. Toch is het gelukt om het project op koers te houden. Eind 2021 start de bouw van de eerste locatie en de planvorming van het stadion ligt nog steeds op schema om in 2025 de eerste voetbalwedstrijd te faciliteren.

Hart van Zuid

De gebiedsontwikkeling Hart van Zuid (HvZ) heeft als doel het nieuwe centrum voor Rotterdam Zuid te realiseren. HvZ bestaat uit een integraal programma dat moet leiden tot economische en sociale verbetering, het verbeteren van verblijfsklimaat, -duur en comfort, verhogen van werkgelegenheid, borgen van goede vervoersverbindingen, borgen van duurzaamheid en verbeteren van veiligheid. In 2020 zijn zowel het nieuwe Theater Zuidplein & de Bibliotheek en het nieuwe Rotterdam Ahoy Convention Centre opgeleverd. Er is gestart met de bouw van de woningen Zuiderparkhof en de contracten zijn getekend voor de Leisureplot waarop een hotel, een parkeergarage en een bioscoop gerealiseerd gaan worden. Tevens is de verplaatsing in volle gang van het busstation en de voorbereiding van de uitbreiding van het winkelcentrum Zuidplein met een parkeergarage, twee supermarkten en een restaurant.

De openbare ruimte inclusief het vervangen van het riool wordt fasegewijs aangepakt en volgt zo de bouw.

Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ): pijler Wonen

Voor de grondige aanpak van de particuliere voorraad is in 2020 een plan ingediend tot de vestiging van een wet voorkeursrecht gemeenten van woningen binnen een gebied van 342 woningen in de Fazantstraat. Instemming door de gemeenteraad moet nog plaatsvinden. Binnen dit gebied worden woningen aangekocht en getransformeerd en zal met de buurt gesproken worden over de toekomst van de buurt.

Tevens is besloten tot samenwerking met Stichting Wijkverbetering Rotterdam Zuid om woningen te verbeteren en is met Woonbron overeenstemming bereikt voor een aanpak waarin zij in de Eilandenbuurt particuliere woningen aankopen met als doel deze en de bijbehorende Vve’s te verbeteren. Rondom verbetering van woonmilieus zijn meerdere woningen en winkels aangekocht om het plan “Hand in Hand voor de Boulevard Zuid” vooruit te brengen. Enkele daarvan hebben een verbeterde uitstraling gekregen waardoor de eerste resultaten zichtbaar zijn geworden. In de buitenruimte is in 2020 tevens de oversteekbaarheid van de Pleinweg verbeterd en de Polderlaan en het Grondherenplein vergroend.

Duurzame gebiedsaanpak

We zijn in vijf wijken aan de slag gegaan om te leren wat er nodig is om bestaande wijken van het aardgas af te halen. Via een gebiedsaanpak maken we werk met werk en beperken we de overlast. We starten in Groot-IJsselmonde (Heindijk/Reyeroord), Pendrecht, Rozenburg, Prinsenland-Het Lage Land en Bospolder-Tussendijken. In 2020 tekende ruim 70% van de gebouweigenaren in Heindijk een intentieverklaring om over te stappen op stadsverwarming. Daarnaast is in Bospolder-Tussendijken een gebiedsovereenkomst gesloten om 1500 woningen en 7 gemeentelijke panden van het aardgas af te halen.

In veertien verkenningen onderzoeken we welke wijken in aanmerking komen om voor 2030 een nieuwe gebiedsaanpak te starten. Op basis van de uitkomsten van de verkenningen en de ervaringen uit de gebiedsaanpakken stelt de gemeente in 2021 een Transitievisie Warmte op. Daarin geven we aan in welke wijken voor 2030 een nieuwe gebiedsaanpak start.

Concrete maatregelen waar we op korte termijn mee aan de slag gaan zijn de inzet van energievouchers en energiecoaches en het verbeteren van het gemeentelijke Duurzaamheidsloket. Ook maken we prestatieafspraken met de woningbouwcorporaties over de verduurzaming van hun woningen. En via VVE010 ondersteunen we VvE's bij de verduurzaming van woningen.

Korte termijn ontwikkelingen woningbouw

Voorbeelden van actuele ontwikkelingen die direct bijdragen aan de groei van de woningvoorraad en aantrekkelijke woonmilieus zijn Park16Hoven, Nesselande, Lloydkwartier, Parkstad en de Binnenstad als city-lounge. Hier blijft de gemeente de marktpartijen en particuliere initiatiefnemers faciliteren en uitdagen naar de opgave te kijken vanuit een uitgekiende, lange termijnvisie.

De bouwopgave wordt steeds zichtbaarder in de stad, op tal van plekken, waaronder op Katendrecht, de Binnenstad, Parkstad, het Motorstraatgebied en nabij de Coolhaven, zijn volop bouwactiviteiten aan de gang.

Ook wordt volop ingezet op het in ontwikkeling nemen van nieuwe bouwlocaties, het vermarkten van gemeentelijke bouwlocaties en het ruimte geven aan marktinitiatieven.