De gemeente stimuleert de ruimtelijke ontwikkelingen en investeringen in de stad. Het doel is een sterke en levendige stad waarin het goed leven is en mensen hun ambitie waarmaken. Hierbij is vooral de markt aan zet. De gemeente maakt helder wat de mogelijkheden in Rotterdam zijn. Ook ondersteunt zij ontwikkelingen in de stad door haar kennis in te brengen of de juiste randvoorwaarden te scheppen. Daarnaast neemt de gemeente initiatief waar de sociaal-maatschappelijke urgentie groot is. Dit leidt tot een focus op de binnenstad, Stadshavens en Rotterdam-Zuid.
De gemeente is verantwoordelijk voor uitvoering van en financiële sturing op ruimtelijk-economische ontwikkelingen. Op basis van ontwikkelingen in de markt stuurt de gemeente op een optimale mix van kwaliteit, financiën, contractuele verplichtingen en markttechnische aspecten. Zo wil de gemeente de stad aantrekkelijker maken om te wonen, werken en verblijven.
Erfpacht is ooit ingevoerd om bij de uitgifte van grond sturing te geven aan het gebruik van de grond en de prijsontwikkelingen van grond aan de gemeenschap te laten toevloeien. In 2002 heeft de gemeenteraad besloten grond voortaan in eigendom te leveren of, in sommige gevallen in eeuwigdurende erfpacht. Gronduitgiftecontracten die in erfpacht of in eigendom binnen de gemeente zijn of worden uitgegeven, worden beheerd. Het doel is uitvoering geven aan de privaatrechtelijke afspraken uit een gronduitgiftecontract. De gemeente heeft hierbij een dienstverlenende en controlerende rol.
De vastgoedportefeuille van de gemeente Rotterdam bestaat uit maatschappelijke voorzieningen (de kernportefeuille) en een commerciële portefeuille (de niet-kern portefeuille). De maatschappelijke portefeuille (ook wel het maatschappelijk vastgoed) omvat al het vastgoed dat de gemeente inzet om de maatschappelijke beleidsdoelen te realiseren. De niet-kernportefeuille is vastgoed dat niet (meer) nodig is om maatschappelijke doelen te realiseren waaronder oude schoolgebouwen, bedrijfsruimtes in plinten, woningen, Maassilo etc. Een groot deel van het vastgoed uit de niet-kern portefeuille kan (op termijn) worden verkocht.
De vastgoedportefeuille van de gemeente Rotterdam bestaat uit maatschappelijke voorzieningen (de kernportefeuille) en een commerciële portefeuille (de niet-kernportefeuille). De maatschappelijke portefeuille (ook wel het maatschappelijk vastgoed) omvat al het vastgoed dat de gemeente inzet om de maatschappelijke beleidsdoelen te realiseren, waaronder schoolgebouwen, sportcomplexen en sportterreinen, speeltuinen, wijkgebouwen, volkstuincomplexen, theaters, musea, parkeergarages en panden als het Topsportcentrum.
Voortgang prioriteiten
De gemeente zet in op verschillende trajecten:
Roadmap Next Economy
binnenstedelijke verdichting
Nationaal Programma Rotterdam Zuid en Gebiedsontwikkeling Hart van Zuid
toenemende productie van nieuwbouwwoningen
hergebruik en transformatie van bestaand incourant (kantoren) vastgoed
innovatie in Merwe- en Vierhavens en Central District
vermindering van leegstand in gemeentelijk vastgoed
faciliteren van bijzondere projecten als Feijenoord City en het innovatieprogramma Dutch Wind Wheel
Voortgang indicatoren
Woningbouwproductie
De woningmarkt heeft zich in 2018 verder hersteld. Met de start bouw van 4.550 nieuwbouwwoningen in 2018 is de bouwproductie in Rotterdam de hoogste van de afgelopen 18 jaar, ruim boven het niveau van voor de crisis.
Transformatie incourant vastgoed
Transformatie en upgrading van bestaand kantorenvastgoed is belangrijk om te kunnen voldoen aan de vraag van de kantoor- en woningmarkt. De gemeente stimuleert de transformatie van incourant vastgoed, bijvoorbeeld van leegstaande scholen en leegstaande winkelpanden in niet-kernwinkelgebieden, volgens de gebiedskoersen uit de Detailhandelsnota. In 2018 is gestart met een pro-actieve aanpak voor transformatie van leegstaande winkelpanden in 3 gebieden (Rondom Noorderboulevard, rondom Boulevard Zuid, en Katendrechtse Lagedijk/Wolphaertsbocht). Uit onderzoek naar de transformatie van bedrijventerreinen is naar voren gekomen dat daar vooral kansen liggen voor functiemenging en het upgraden van de gebieden.
Economie
De gemeente werkt samen met het rijk, het bedrijfsleven, kennisinstellingen, provincies aan oplossingen voor de maatschappelijke uitdagingen waar de bouwsector voor staat. Via verschillende wegen vindt er uitwerking plaats op de uitdagingen op het gebied van energietransitie, gebruik van grondstoffen (circulair 2050), klimaatadaptatie, duurzaamheid, verstedelijking, digitalisering en vervangingsopgave verouderde infrastructuur.
Roadmap Next Economy (RNE)
In 2018 is gestart met het operationaliseren van RNE in stad en regio om zo van visie naar een langjarige werkwijze te komen. In 2018 heeft Rotterdam binnen de gemeente een coördinatienetwerk voor RNE opgezet. Hierin werken transitiepadtrekkers en de coördinator RNE samen aan de RNE strategie en aanpak. Dit gebeurt samen met vakafdelingen zoals de afdeling Economie. Doel is om vanuit de transitiepaden een bijdrage te leveren aan stedelijke vraagstukken en faciliteren van noodzakelijke projecten samen met triple helix partners. De betekenis van RNE voor Rotterdam en onze strategie en aanpak zullen in 2019 door het College worden vast gelegd in het koersdocument RNE//Rotterdam. Regionaal is InnovationQuarter (IQ) gevraagd uitvoering te geven aan RNE. Dit gebeurt met inhoudelijke doorontwikkeling van de transitiepaden en door inzet van business development op projecten die voor RNE van belang zijn. Rotterdam is samen met Den Haag, Provincie Zuid-Holland, Metropool regio Rotterdam Den Haag, Drechtsteden en Rijnland (laatste 2 sinds medio 2018) opdrachtgever van IQ hiervoor. Er is regelmatige samenwerking en afstemming met IQ. Met de regionale partners en IQ is in 2018 het Zuid-Hollands investeringsplatform opgezet. Hier wordt de expertise samengebracht om een select aantal hoog innovatieve projecten, met substantiële economische potentie voor de regio, te helpen uitwerken tot solide businesscases. In 2019 zal gewerkt worden aan het uitbouwen naar een bijpassend financieel instrumentarium.
Resilience Strategie
In 2018 zijn de waterbuffer bij het Spartastadion in Spangen en het Berkelplein als waterplein opgeleverd. Hiermee werd Rotterdam weer een stukje klimaatbestendiger. De Resilience Scan is verder ontwikkeld en toegepast op diverse gebiedsontwikkelingen, zoals ZoHo. Inmiddels zijn zo’n 700 studenten van de Hogeschool Rotterdam (HRO) actief op het domein van resilience. De HRO heeft zelf een aparte minor over Resilience ontwikkeld. De 4 Technische Universiteiten (TU) zijn een Centre for Resilient Enginering gestart, waarvoor in juni 2018 een samenwerkingsovereenkomst is getekend met Rotterdam. In oktober gaven wethouder Bonte en de minister Van Nieuwenhuizen formeel het startschot voor het ontwikkelproces van het drijvend kantoor voor het Global Centre on Adaptation. Het wereldwijde stedennetwerk 100 Resilient Cities kondigde aan dat hun tweejaarlijkse Summit in Rotterdam wordt gehouden (juli 2019).
Agenda Stad
Via de Agenda Stad heeft het Rijk de steden opgeroepen tot nieuw elan in de samenwerking tussen de steden onderling en met het Rijk. In 2018 zijn verschillende City deals waar Rotterdam bij betrokken is verder uitgewerkt, bijvoorbeeld elektrische deelmobiliteit en klimaatadaptatie.
Bestuurlijke opdracht (programma)
Rotterdam als aantrekkelijke woonstad met een sterke economie was de leidraad in het Programma Ruimtelijke Ontwikkeling. In 2018 is inzichtelijk geworden dat de verwachte groei van de stad, de nieuwe economie, energietransitie en klimaatveranderingen leiden tot nieuwe opgaven, waaronder een goede afstemming van nieuwe woningbouwplannen, bereikbaarheid van werklocaties, voldoende voorzieningen en een aantrekkelijke openbare ruimte met ruimte voor klimaatadaptatie. Investeringen zijn gericht op, onder andere, huisvesting van middeninkomens en studenten, transformatie van leegstaand (kantoren)vastgoed en innovatieve oplossingen voor nieuwe energie in de gebouwde omgeving. Daarnaast investeert de gemeente nog steeds in de integrale aanpak van Zuid (Nationaal Programma Rotterdam-Zuid).
| Overzicht baten en lasten Ruimtelijke ontwikkeling | Rekening 2017 | Oorspr. Begroting 2018 | Bijgestelde Begroting 2018 | Realisatie 2018 | Afwijking | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Baten exclusief reserves | 265.296 | 199.321 | 256.347 | 277.846 | 21.499 |
|
| Totaal baten | 265.296 | 199.321 | 256.347 | 277.846 | 21.499 | |
| Bijdragen rijk en mede-overheden | 3.522 | 4.831 | 6.080 | 7.510 | 1.430 | |
| Financieringsbaten | 0 | 0 | 0 | 3 | 3 | |
| Opbrengsten derden | 271.203 | 207.391 | 251.999 | 265.704 | 13.705 | |
| Overige baten | -9.428 | -12.901 | -1.732 | 4.629 | 6.361 | |
| Lasten exclusief reserves | 342.128 | 205.268 | 265.261 | 278.312 | 13.050 |
|
| Apparaatslasten | 76.733 | 76.439 | 83.200 | 83.370 | 170 | |
| Inhuur | 13.973 | 10.862 | 15.079 | 15.047 | -32 | |
| Overige apparaatslasten | 1.533 | 1.227 | 1.297 | 1.699 | 402 | |
| Personeel | 61.226 | 64.350 | 66.824 | 66.624 | -200 | |
| Interne Lasten | -124.183 | -129.952 | -152.798 | -150.919 | 1.879 | |
| Beleidspecifiek vastgoed | -88.179 | -92.424 | -74.015 | -68.200 | 5.815 | |
| Concernbrede bedrijfsvoeringskosten | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Overige doorbelastingen | -36.004 | -37.528 | -78.783 | -82.719 | -3.936 | |
| Programmalasten | 389.578 | 258.780 | 334.859 | 345.861 | 11.002 | |
| Financieringslasten | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Inkopen en uitbestede werkzaamheden | 197.854 | 163.316 | 188.379 | 192.510 | 4.132 | |
| Kapitaallasten | 140.735 | 81.239 | 126.998 | 127.575 | 577 | |
| Overige programmalasten | 48.197 | 13.314 | 17.752 | 22.537 | 4.785 | |
| Sociale uitkeringen | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Subsidies en inkomensoverdrachten | 2.791 | 911 | 1.731 | 3.239 | 1.507 | |
| Saldo voor vpb en reserveringen | -76.832 | -5.947 | -8.915 | -465 | 8.449 | |
| Vennootschapsbelasting | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Saldo voor reserveringen | -76.832 | -5.947 | -8.915 | -465 | 8.449 | |
| Mutaties reserves | 43.849 | 46.293 | 63.767 | 47.884 | -15.883 | |
| Toevoeging aan reserves | 27.610 | 0 | 61.614 | 94.179 | 32.565 | |
| Onttrekking aan reserves | 48.249 | 46.293 | 59.092 | 50.025 | -9.067 | |
| Vrijval reserves | 23.210 | 0 | 66.289 | 92.038 | 25.749 | |
| Saldo voor overhead | -32.984 | 40.346 | 54.852 | 47.419 | -7.433 |
| Toerekening overhead aan Ruimtelijke ontwikkeling | Rekening 2017 | Oorspr. begroting 2018 | Bijgestelde Begroting 2018 | Realisatie 2018 | Afwijking | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Overhead concernondersteuning en concernhuisvesting | 30.620 | 29.404 | 29.404 | 29.404 | 0 | |
| Overhead clustermanagement en ondersteuning | 9.424 | 10.625 | 10.546 | 9.912 | -634 | |
| Saldo na overhead | -73.028 | 317 | 14.902 | 8.103 | -6.799 |
Algemene opmerking ten aanzien van de vergelijkende cijfers 2017
De vergelijkende cijfers van de jaarrekening 2017 in onderstaande tabel zijn de lasten € 87 mln. te hoog gepresenteerd. Als gevolg van een aanpassingen in de hiërarchieën heeft een verschuiving plaatsgevonden van het product concernhuisvesting (Programma Overhead) naar het programma Ruimtelijke Ontwikkeling. Het saldo van baten en lasten van het product concernhuisvesting in de jaarrekening 2017 bedroeg € 87,5 mln. Zie de grondslagen voor een uitgebreidere toelichting.
Op het programma Ruimtelijke ontwikkeling is sprake van een nadeel van € 7,4 mln. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn de volgende:
Gebiedsontwikkeling
Bij Gebiedsontwikkeling is sprake van een lastenoverschrijding van € 575 in het kader van het programma NPRZ en € 900 lagere opbrengsten door anterieure overeenkomsten (grondexploitatieovereenkomst voor vaststelling exploitatieplan).
Grondzaken
Het product Grondzaken heeft een positief resultaat van € 4,4 mln. De resultaatneming grondexploitaties is € 4,7 mln hoger dan begroot. Volgens de gemaakte systeemafspraak over de bestemmingsreserve Gebiedsontwikkeling is de totale toevoeging in 2018 vanuit het resultaat van het product Grondzaken uitgekomen op € 9,9 mln. Hiervan was € 3,1 mln al verwerkt in de begroting en daar komt nu € 6,8 mln bij. Het afboeken van de boekwaarde van het project Schieveen heeft geleid tot een resultaatneming van € 4,8 mln. Het resterende verschil van € 1,7 mln bestaat uit diverse incidentele posten, zoals de vrijval van € 1,4 mln uit de voorziening voor de Grondbank RZG Zuidplas.
Erfpacht
Op Erfpacht is een positief resultaat van € 8,3 mln gerealiseerd. Op grond van inschattingen is het resultaat bij de 10-maandsbrief 2018 al met € 4,2 mln positief bijgesteld. De erfpachtbaten laten zich lastig ramen door de onzekerheid of onder handen zijnde gronduitgiftes, conversies en functiewijzigingen erfpacht in het huidige jaar of in het volgende jaar worden afgewikkeld. Daarnaast komt het ook voor dat marktpartijen van hun voornemens afzien. Doordat dossiers voorspoediger zijn afgehandeld dan voorzien, zijn er dit jaar extra inkomsten.
Vastgoed
Bij Vastgoed wordt per saldo een nadelig resultaat van € 17,6 gerealiseerd. Er is voor € 4,9 mln aan hogere baten gerealiseerd vanuit: de verkoop van objecten, een incidenteel voordeel vanwege BTW-herziening, hogere interne doorbelastingen en diverse kleinere posten. Aan de lastenkant is sprake van hogere energielasten van € 2,4 mln, zakelijke lasten van € 3,1 mln (OZB, waterschapslasten en rioolheffing) en hogere onderhoudslasten van € 11,2 mln. De overschrijding op het reguliere onderhoud bedraagt € 7,4 mln De afgelopen jaren is het onderhoudsbudget niet volledig benut, wat uiteindelijk van invloed is op de kwaliteit van de objecten. Om die reden is intensief gestuurd op het uitvoeren van onderhoud in 2018. De piek in de onderhoudskosten lag in het 4e kwartaal. Daarnaast is € 3,8 mln besteed aan incidenteel, maar onvermijdelijk onderhoud, zoals kosten voor asbestsanering, bodemsanering, funderingsverbetering en (vervroegd) onderhoud als gevolg van gewijzigde wetgeving en/of strengere veiligheidsvoorschriften. Ook is de boekwaarde van een aantal objecten uit de commerciële vastgoedportefeuille afgewaardeerd tot de marktwaarde met € 1,6 mln. Voor de ontwikkellocatie Schiekadeblok is een aanvullende voorziening gevormd van € 4,2 mln. Dit is noodzakelijk in verband met de verslaggevingsregels van de BBV en in lijn met het in december 2018 met de raad besproken ontwikkelscenario. Er wordt gewerkt aan optimalisering van het plan, maar daarvoor zijn nog geen cijfers beschikbaar.
Projectmanagement en Engineering
Het resterend saldo van € 1,1 mln in dit programma betreft met name hogere lasten van inhuur bij Projectmanagement en Engineering.
Niet van toepassing.