Begroting 2021 en Tweede Herziening 2020

Met nieuwe energie bouwen aan de stad van morgen

Algemene uitkeringen en overige uitkeringen gemeentefonds Pagina 14

Algemene uitkeringen en overige uitkeringen gemeentefonds

Beleidskaders, -monitors en wetgeving

Dit taakveld bevat de uitkeringen uit het gemeentefonds zoals de algemene uitkering, integratie-uitkeringen en decentralisatie-uitkeringen.

Fixatie gemeentefonds 2020 en 2021
Als onderdeel van het compensatiepakket coronamaatregelen van medio 2020 zijn de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de fondsbeheerders van het gemeentefonds (ministeries van BZK en Financiën) overeengekomen de accressen van het gemeentefonds voor de jaren 2020 en 2021 te fixeren op de stand van de meicirculaire gemeentefonds 2020. Voor deze jaren wordt dat dus ook de afrekening tenzij zich grote afwijkingen voordoen. Schommelingen doen zich nog wel voor door veranderingen van waarden van maatstaven én daadwerkelijke declaraties van gemeenten op het BTW-compensatiefonds. Fixeren komt tegemoet aan de wens van rust en stabiliteit van beide gesprekspartners (fondsbeheerders en VNG). Punt van aandacht is nog wel hoe gemeenten in 2022 weer in de bestaande normeringsystematiek gaan instappen. De VNG (en Rotterdam ook) is hier alert op.

 

Compensatie Coronakosten
Om te voorkomen dat gemeenten door de coronacrisis in financiële problemen komen, heeft het kabinet in overleg met de medeoverheden (w.o. VNG) tot een compensatiepakket besloten. Over de maatregelen uit dit pakket is de Tweede Kamer geïnformeerd in de brief van 28 mei 2020. Vooruitlopend op de septembercirculaire 2020 is op 29 juni 2020 € 36,9 mln voor de periode tot en met 31 mei 2020 aan Rotterdam toegekend. Eind augustus 2020 is een 2e tranche van in totaal € 32 mln aan compensatiemaatregelen voor 2020 en 2021 toegekend aan de gemeente Rotterdam.

 

Herziening gemeentefonds

In juni 2018 heeft de minister van Binnenlandse Zaken aan de Tweede Kamer gemeld te werken aan een herziening van het gemeentefonds per 2021. Dit heeft vertraging opgelopen omdat -in grote lijnen- de herverdeeleffecten begin 2020 niet goed uitlegbaar waren. Het Rijk streeft er naar om de uitkomsten van de herziening op te nemen in de decembercirculaire 2020 met 2022 als ingangsdatum. De onderzoeken zijn inmiddels afgerond. Op basis van de onderzoeksresultaten en het bestuurlijk gesprek zullen de fondsbeheerders naar verwachting in het najaar 2020 een voorstel voor een nieuwe verdeling ter consultatie voorleggen aan de VNG en de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB). Op dat moment zullen ook de onderzoeksrapporten gepubliceerd worden op Rijksoverheid.nl. Na weging van de adviezen aan de VNG en de ROB zullen de fondsbeheerders de Tweede Kamer per brief informeren over het definitieve verdeelvoorstel. Dat zal naar verwachting in december 2020 plaatsvinden.  

Ontwikkelingen 2021-2024

Naast de bij de voortgang 2020 genoemde onderwerpen worden de effecten van de septembercirculaire 2020 voor de jaren 2021 en verder conform de consistente gedragslijn verwerkt in de Voorjaarsnota 2021 / 1e Herziening 2021.

Wat kost het

Overzicht van baten en lasten Algemene uitkeringen en overige uitkeringen gemeentefondsRealisatie 2019Begroting
2020 (2e Herz.)
Begroting
2021
Raming
2022
Raming
2023
Raming
2024
Baten exclusief reserves1.681.1681.829.4631.787.6881.781.5351.793.2451.801.733

Bijdragen rijk en medeoverheden 1.681.168 1.829.463 1.787.688 1.781.535 1.793.245 1.801.733
Lasten exclusief reserves6787777

Programmalasten 6 78 7 7 7 7
Inkopen en uitbestede werkzaamheden 6 78 7 7 7 7
Overige programmalasten 0 0 0 0 0 0
Subsidies en inkomensoverdrachten 0 0 0 0 0 0
Saldo voor vpb en reserveringen 1.681.161 1.829.384 1.787.681 1.781.528 1.793.238 1.801.726
Saldo voor reserveringen 1.681.161 1.829.384 1.787.681 1.781.528 1.793.238 1.801.726
Saldo 1.681.161 1.829.384 1.787.681 1.781.528 1.793.238 1.801.726

Financiële bijstellingen

2e HerzieningBegroting 2021
Bijstellingen Algemene uitkeringen en overige uitkeringen gemeentefondsBegroting 2020Begroting 2021Raming
2022
Raming
2023
Raming
2024
Eerste Herziening 2020 1.741.028 1.776.565 1.746.394 1.762.654 1.762.654
Bijstellingen Tweede Herziening 2020 / Begroting 2021 88.356 11.116 35.134 30.583 39.072
Actualisatie Gemeentefonds Ramingsbijstellingen onvermijdelijk 70.837 58.709 51.893 47.238 57.294
Actualisatie Taakmutaties Taakmutaties 17.590 -15.593 -16.759 -16.654 -18.223
Regio Deal Rotterdam Zuid Taakmutaties 0 -32.000 0 0 0
Taakmutatie Europese richtlijn energieprestatie gebouwen Taakmutaties -71 0 0 0 0
Technische wijzigingen Technische wijzigingen 0 0 0 0 0
Begroting na wijzigingen 1.829.384 1.787.681 1.781.528 1.793.238 1.801.726

Toelichting financiële bijstellingen

Actualisatie Gemeentefonds (2020)
Op 29 mei 2020 is de meicirculaire gemeentefonds gepubliceerd. De circulaire is een vertaling van de Voorjaarsnota van het Rijk voor gemeenten. Doorrekening van de circulaire levert € 10,9 mln aan hogere algemene uitkering uit het gemeentefonds op. Dit is grotendeels het gevolg van het fixeren van het gemeentefonds voor de jaren 2020 en 2021. De doorwerking voor Rotterdam (€ 10 mln) van een eerder ingeschatte onderbesteding in 2020 bij het Rijk doet zich hierdoor niet voor. Daarnaast is door het Rijk op 29 juni 2020 € 36,9 mln aan Rotterdam toegekend als tegemoetkoming in de door de gemeente gemaakte coronakosten.  Eind augustus 2020 is een tweede compensatiepakket corona bekend gemaakt. De financiële vertaling daarvan vindt niet plaats met een tussentijdse brief, zoals bij het eerste compensatiepakket in juni, maar in de - reguliere- septembercirculaire. De bijdrage voor de gemeente Rotterdam is geraamd op € 19 mln. Bovendien wordt als onderdeel van dit tweede compensatiepakket  de opschalingskorting voor de gemeente voor de jaren 2020 en 2021 -incidenteel- geschrapt. Dit levert voor de Gemeente Rotterdam een voordeel in 2020 op van € 4 mln. De opschalingskorting is opgenomen in het regeerakkoord van het vorige kabinet (kabinet Rutte II) en houdt in dat kleine(re) gemeenten zouden moeten opschalen tot gemeenten van ten minste 100.000 inwoners. De gedachte daarbij was dat gemeenten efficiënter zouden werken indien zij hun krachten bundelen. Daartegenover zou een opschalingskorting staan die geleidelijk zou oplopen tot € 1 mld bezuiniging op het gemeentefonds. Hoewel voor het plan tot opschaling van gemeenten geen voldoende draagvlak bestond; bleef de bezuiniging tot eind augustus van dit jaar wel in stand. Daarmee wordt er voor het eerst iets gedaan aan de opschalingskorting, een langdurige wens van gemeenten. De VNG vindt de structurele afschaffing van de opschalingskorting de logische volgende stap.   

 

Actualisatie Gemeentefonds (2021 - 2024)
De algemene uitkering van het gemeentefonds stijgt aanzienlijk, met name door het indexeren naar het prijspeil van 2021 (€ 46,5 mln). Daarnaast fluctueert de omvang van het gemeentefonds enerzijds door veranderingen van waarden van maatstaven, anderzijds door het verwerken van de middellangetermijn­verkenning (MLT) Zorg van het Centraal Planbureau. Een neerwaartse bijstelling van de zorguitgaven werkt vanaf vanaf 2023 door in het gemeentefonds. Als onderdeel van het eind augustus dit jaar gepubliceerde tweede corona compensatiepakket wordt ook in 2021 de voorgenomen opschalingskorting geschrapt. Dit levert de Gemeente Rotterdam in 2021 € 9 mln op. Ten slotte wijzigt het gemeentefonds door de toevoeging van een aanzienlijk deel van de integratie-uitkering Sociaal Domein aan de algemene uitkering van het gemeentefonds. Gemeenten moeten vanaf 2020 zelf volume-indexatie vrijspelen binnen de begroting. Hiervoor zijn de volgende middelen nog beschikbaar: € 1,9 mln (2022), € 6,6 mln (2023) en € 12,3 mln (2024).

 

Actualisatie Taakmutaties (2020)
Voor een aantal taken heeft het Rijk bij de meicirculaire gemeentefonds 2020 aanvullende middelen beschikbaar gesteld, onder andere voor inburgering, perspectief op werk, bommenregeling, aanpak lerarentekort G4 en Veilig Thuis (€ 10,9 mln).  Daarnaast is de integratie-uitkering Sociaal Domein (Beschermd wonen, Participatie en Voogdij/18+) door het Rijk geïndexeerd voor prijs en volume (€ 6,6 mln). Voornoemde middelen zijn verwerkt en toegelicht bij desbetreffende taakvelden.

 

Actualisatie Taakmutaties (2021 - 2024)
Majeure wijzigingen bij de integratie-uitkering Sociaal domein zijn de volgende:

  • Mensen met een psychische stoornis krijgen toegang tot de Wet Langdurige Zorg. Bijbehorend bedrag wordt naar de Wet Langdurige Zorg (WLZ) overgeheveld. Gemeenten hebben dan minder kosten. De uitname voor Beschermd Wonen bedraagt vanaf 2021 landelijk € 465 mln. In Rotterdam gaat het om een uitname van ca. € 28 mln;
  • De uitkering Voogdij/18+ is m.i.v. 2021 ca. 5 mln lager. De verdeling van de integratie-uitkering Voogdij/18+ blijft in 2021 net als in eerdere jaren gebaseerd op het historisch zorggebruik in jaar t-2, omdat de invoering van het nieuwe woonplaatsbeginsel Jeugd met het oog op een zorgvuldige overgang en gelet op de gevolgen voor gemeenten van de coronacrisis met één jaar is uitgesteld naar 1 januari 2022. Het werkelijke budget wordt bepaald door het daadwerkelijke zorggebruik. Als blijkt dat Rotterdam meer kosten heeft gemaakt in 2021, worden de meerkosten door het Rijk in het daaropvolgende jaar alsnog vergoed;
  • De integratie-uitkering Sociaal Domein (Beschermd wonen, Participatie en Voogdij/18+) is door het Rijk geïndexeerd voor prijs en volume (€ 6,6 mln).
  • Daarnaast heeft het Rijk in de september-, december- en meicirculaire gemeentefonds 2019/2020 aanvullende middelen beschikbaar gesteld, onder andere voor inburgering, aanpak lerarentekort G4, ambulantisering GGZ en vrouwenopvang (€ 8,8 mln). Voornoemde middelen zijn verwerkt en toegelicht op desbetreffende taakvelden.

 

Regio Deal Rotterdam Zuid
In 2019 is door het Rijk aangegeven dat de ter beschikking gestelde middelen voor de Regio Deal Rotterdam Zuid niet meer via het gemeentefonds worden uitbetaald, maar via een specifieke uitkering op basis van de Kaderwet EZK- en LNV-subsidies. Dit betekent dat deze middelen niet meer op het programma algemene middelen worden begroot, maar op de programma’s waar ook de uitgaven plaatsvinden.

 

Taakmutatie Europese richtlijn energieprestatie gebouwen
Taakmutatie Europese richtlijn energieprestatie gebouwen wordt bij de Tweede Herziening 2020 tijdelijk op taakveld Algemene uitkeringen en overige uitkeringen Gemeentefonds opgenomen en zal bij de 10-maandsbrief functioneel verwerkt worden.

 

Technische wijzigingen
Het betreft saldoneutrale technische wijziging met betrekking tot indexering 2021 - 2024.

Beleidskaders, beleidsmonitoren en wet- en regelgeving

Wet- en regelgeving

Omschrijving taakveld

Tot het taakveld Algemene uitkeringen en overige uitkeringen gemeentefonds behoren de uitkeringen uit het gemeentefonds. Het gemeentefonds is de grootste inkomstenbron voor gemeenten. De ontwikkeling van het gemeentefonds bepaalt in belangrijke mate onze financiële ruimte. Gemeenten kunnen zelfstandig beleid voeren met het geld dat het Rijk beschikbaar stelt uit het gemeentefonds. Gemeenten moeten echter wel de hen wettelijk opgedragen taken bekostigen met het geld dat zij uit het gemeentefonds ontvangen. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om de uitvoering van de Jeugdzorg en het verstrekken van bijstandsuitkeringen.

Drie keer per jaar informeert het Rijk de gemeenten met een circulaire over het gemeentefonds:

  • in mei/juni op basis van de Voorjaarsnota van het Rijk
  • in september op basis van de Miljoenennota van het Rijk
  • in december op basis van de Najaarsnota van het Rijk