Afdrukvoorbeeld

De paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing geeft inzage in de ontwikkeling van het weerstandvermogen, waarbij de financiële risico’s worden afgezet tegen de weerstandscapaciteit die beschikbaar is om ze op te vangen.

Beleid

De gemeente Rotterdam wil voorkomen dat elke niet begrote, financiële tegenvaller direct dwingt tot bezuinigen, zonder dat hiertoe een onnodig hoge, financiële buffer wordt aangehouden. Hiertoe wordt periodiek geïnventariseerd welke majeure financiële risico’s (groter dan € 1,0 mln) de gemeente loopt, waarvoor geen beheersmaatregelen of voorzieningen zijn getroffen en geen verzekering is afgesloten. Op basis hiervan wordt door middel van risico-simulatie de benodigde weerstandscapaciteit bepaald en afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit. Het beleid is erop gericht om de verhouding tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit (i.c. het weerstandsvermogen) ten minste 1,00 te laten zijn.

Risico's

In onderstaande tabel worden de voornaamste financiële risico’s (>= 1 mln) weergegeven en toegelicht. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen kwantificeerbare en niet-kwantificeerbare risico’s. Per risico is een inschatting gemaakt van de kans dat het risico optreedt, de financiële gevolgen en het jaar waarin de gemeente het risico loopt.

Kwantificeerbare risico's

Kans op risico

Ingeschat minimumbedrag
(x € 1.000,-)

Ingeschat maximumbedrag
(x € 1.000,-)

Kans op optreden in jaar

Grondexploitaties

60.000

2018 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Grondexploitaties	0%		60.000	2018 e.v.
Op basis van het meest actuele Meerjaren Perspectief Rotterdamse Grondexploitaties is door middel van een risicoanalyse het financiële effect bepaald van de risico's die volgen uit de marktanalyse van wonen en werklocaties, en van de algemene prijsontwikkelingen. Hiervoor zijn de omgevingsrisico's vertaald in verschillende scenario's en is de benodigde weerstandscapaciteit berekend.

Leningen en garanties

49.117

2018 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Leningen en garanties	0%		49.117	2018 e.v.
De gemeente loopt een risico in verband met de leningen die de gemeente heeft verstrekt en de garanties die de gemeente heeft verleend. Het risico is berekend op basis van de door banken algemeen gehanteerde dekkingsgraad.

Inkomensverstrekking

50%

10.000

25.000

2018 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Inkomensverstrekking	50%	10.000	25.000	2018 e.v.
Het risico bestaat dat de uitkering die de gemeente van het Rijk ontvangt voor het vestrekken van uitkeringen aan bijstandsgerechtigden tekortschiet om de hiermee samenhangende lasten te dekken. Het Rijk verdeelt het landelijk beschikbare budget voor het verstrekken van deze uitkeringen (i.c. het Macrobudget BUIG) tussen de gemeenten. Het verdeelmodel dat het Rijk hiervoor gebruikt (het Verdeelmodel BUIG) is voor 2018 aangepast. Voor 2019 wordt bovendien, op verzoek van de VNG, onderzoek gedaan naar de gemiddelde hoogte van de uitkeringen (i.c. de prijscomponent). De uitkomsten van dit onderzoek zullen naar verwachting worden betrokken bij de bepaling van het macrobudget voor 2019, eind september 2018. De verwachting is dat de gemeente Rotterdam als gevolg hiervan met ingang van 2018 een hogere uitkering zal ontvangen dan voorheen. Niettemin wordt verwacht dat de uitkering van het Rijk ook de komende jaren nog te laag zal zijn om de volledige uitkeringslasten te dekken.

Inkomensverstrekking (vangnetregeling)

20%

5.700

2018

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Inkomensverstrekking (vangnetregeling)	20%	5.700	5.700	2018
Gemeenten die daadwerkelijk meer lasten hebben gerealiseerd bij het doen van uitkeringen dan zij aan uitkering van het Rijk hebben ontvangen, kunnen onder voorwaarden in aanmerking komen voor een aanvullende, zogeheten 'vangnetuitkering' van het Rijk. In de begroting wordt voor 2018 rekening gehouden met een vangnetuitkering van € 5,7 mln. Aangenomen wordt dat aan alle voorwaarden wordt voldaan. In december 2018 wordt duidelijk of de gemeente Rotterdam de vangnetuitkering daadwerkelijk ontvangt.

Warmtebedrijf (businesscase)

30%

52.500

2018

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Warmtebedrijf (businesscase)	30%	0	52.500	2018
Eind 2015 was er sprake van een verslechterde financiële positie van het Warmtebedrijf Rotterdam (hierna WBR). Onderdeel hiervan was de verslechtering van de businesscase, met verdere negatieve prognoses. Als oplossing is in 2016 door WBR, aandeelhouders en contractpartners een herstelplan opgesteld en in juni 2016 door uw gemeenteraad geaccordeerd. Met dit herstelplan kon de businesscase van het WBR worden geoptimaliseerd door enerzijds vergroting van de warmte-afzet door de uitbreidingscases Vondelingenweg en Leiding over Oost en anderzijds door een financieel commitment van de gemeente van € 26,5 mln. Dit financiële commitment is inmiddels volledig aan het WBR verstrekt. Er bestaat een risico dat de financiële resultaten van de herijkte businesscase uit het herstelplan (inclusief de uitbreidingscases) achterblijven bij de prognoses. Voor de belangrijkste uitbreidingscase (Leidse regio) zullen in 2018 de aanbesteding en financiering succesvol afgerond moeten worden. Bij achterblijvende resultaten kan het nodig zijn om de waarde van de deelneming op de gemeentelijke balans af te waarderen.

Renterisico

50%

14.622

2018

50%

8.378

2019

50%

26.781

2020

50%

35.383

2021

50%

39.128

2022

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
	50%	0	39.128	2022
Bij het verstrekken van leningen en het verlenen van garanties loopt de gemeente het risico dat de betrokken partijen niet aan hun financiële verplichtingen kunnen voldoen en de gemeente financiële schade oploopt. De gemeente berekent de risico’s op wanbetaling van de betreffende geldnemers aan de hand van een methodiek die ook wel door banken wordt gehanteerd.

Gemeentefonds (omvang)

50%

10.000

2018 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Gemeentefonds (omvang)	50%	0	10.000	2018 e.v.
Er zijn drie risico's met betrekking tot het Gemeentefonds: het risico dat het Rijk bezuinigt op het Gemeentefonds, het risico dat de verdeling door het Rijk wordt herzien en het risico dat de bestaande verdelingsmaatstaven zich anders ontwikkelen dan geraamd.

Gemeentefonds (ontwikkeling verdeelmaatstaven)

50%

10.000

2018 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Gemeentefonds (ontwikkeling verdeelmaatstaven)	50%	0	10.000	2018 e.v.
Er zijn drie risico's met betrekking tot het Gemeentefonds: het risico dat het Rijk bezuinigt op het Gemeentefonds, het risico dat de verdeling door het Rijk wordt herzien en het risico dat de bestaande verdelingsmaatstaven zich anders ontwikkelen dan geraamd.

Gemeentefonds (herijking, w.o. invlechting integratie-uitkering Sociaal Domein naar algemene uitkering)

50%

10.000

2021

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Gemeentefonds (herijking, w.o. invlechting integratie-uitkering Sociaal Domein naar algemene uitkering)	50%	0	10.000	2021

25%

20.000

2022 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
	25%	0	20.000	2022 e.v.
Er zijn drie risico's met betrekking tot het Gemeentefonds: het risico dat het Rijk bezuinigt op het Gemeentefonds, het risico dat de verdeling door het Rijk wordt herzien en het risico dat de bestaande verdelingsmaatstaven zich anders ontwikkelen dan geraamd. Afgelopen periode heeft het Rijk een aantal onderzoeken gestart die te maken hebben met de herziening van de financiële verhoudingen tussen het Rijk en de gemeenten. Deze herziening is gepland per 2021. Vanaf 2021 kan een gemeente er jaarlijks <cumulatief> € 15 per inwoner op voor- of achteruit gaan.

OZB-opbrengsten

50%

10.000

2018 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
OZB-opbrengsten	50%	0	10.000	2018 e.v.
De begrote en gerealiseerde OZB-opbrengsten kunnen van elkaar afwijken. Oorzaken zijn onder meer het continu in beweging zijn van de stad en het daardoor niet vaststaan van de grondslag, onzekere uitkomsten van beroeps- en bezwaarprocedures en effecten van de conjunctuur op de waardeontwikkeling en oninbaarheid.

Tweedelijns Wmo

33%

20.000

2019 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Tweedelijns Wmo	33%	0	20.000	2019 e.v.
In 2015 is de uitvoering van de Jeugdwet en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) overgedragen aan gemeenten. Deze decentralisaties in het sociale domein gingen gepaard met forse bezuinigingen én een geheel nieuwe werkwijze. De zorg is veel dichterbij georganiseerd, wat heeft geresulteerd in een (gewenst) toegenomen bereik van Rotterdammers. Daarmee zijn de kosten van vooral de Wmo gestegen. Bij de behandeling van de Voorjaarsnota 2017 is besloten tot toekenning van extra budgetten voor de komende jaren om deze meerkosten te kunnen dekken. Tegelijk zijn maatregelen getroffen om de zorguitgaven te laten dalen, zodat de uitgaven over enkele jaren weer passen binnen de door het Rijk beschikbaar gestelde budgetten. Gedurende 2017 zijn de kosten verder toegenomen en zijn de effecten van het maatregelenpakket nog onvoldoende zichtbaar, waardoor de opgave om bij te sturen groter is geworden. Bovendien heeft de lobby bij het Rijk (start IBP) weinig opgeleverd. We verwachten dat de nieuw gevormde bestemmingsreserve van € 10 mln eind 2018 is uitgeput. In het coalitieakkoord is met toenemende kosten van Wmo-arrangementen, uitgaand van een doorgaande groei in cliëntaantallen en stijging van uitgaven per cliënt. Desondanks blijft er een risico van overschrijding op de zorgkosten indien de cliëntaantallen of uitgaven per cliënt (door een hogere verzilveringsgraad) nog sneller stijgen dan gedacht of indien het effect van de maatregelen pas later optreedt dan gedacht.

Tweedelijns Wmo (maximalisatie eigen bijdrage)

20%

12.600

2019 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Tweedelijns Wmo (maximalisatie eigen bijdrage)	20%	0	12.600	2019 e.v.
Er gaat een aanzuigende werking uit van het inkomens- en vermogensonafhankelijk maken van de eigen bijdrage voor de Wmo. Vanaf 2019 wordt deze eigen bijdrage gemaximeerd op € 17,50 per 4 weken. Onduidelijk is hoe groot de aanzuigende werking van deze maatregelen uit het regeerakkoord zal zijn. In opdracht van het ministerie van VWS heeft het CPB berekend dat de extra kosten als gevolg van de aanzuigende werking landelijk € 140 mln bedragen. Eerdere onderzoeken door o.a. SEO wijzen in de richting van een aanzuigende werking die substantieel hoger uitkomt dan € 140 mln (tussen de € 300 en € 500 mln). In het coalitieakkoord is rekening gehouden met de CPB-raming. Het restant wordt als risico opgenomen. Het Rotterdamse aandeel van 3,5% (gebaseerd op het aandeel van Rotterdam in de Integratie-uitkering Sociaal Domein, Wmo ambulant) van dit restant vormt het extra risico ter grootte van € 12,6 mln per jaar. Invoering van het abonnementstarief heeft uitvoeringstechnisch stevige consequenties, waardoor gemeenten aandringen bij het Rijk op een jaar uitstel. Vooralsnog zet VWS echter ambtelijk volledig in op invoering per 1-1-2019. Uit contacten met VWS blijkt dat er wellicht nog nieuw onderzoek wordt opgestart naar de omvang van de aanzuigende werking, waarmee de bandbreedte van de meerkosten (het risicobedrag) omlaag zou kunnen.

Tweedelijns Jeugdhulp

50%

2.000

7.000

2019 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Tweedelijns Jeugdhulp	50%	2.000	7.000	2019 e.v.
Bij een doorgaande volumegroei in de cliëntaantallen bestaat er een risico op overschrijding van de zorgbudgetten. Specifiek voor de jeugdhulp gelden nog de volgende aanvullende risico’s: - Met ingang van 2018 wordt gewerkt o.b.v. resultaatgerichte inkoop (arrangementen). Het is aan de professionaliteit van de zorgaanbieders om te bepalen hoe zorg wordt verleend. Zolang er sprake is van zorglevering zal het afgesproken arrangementbudget worden vergoed. Het risico bestaat dat bij de toeleiding de indicaties hoger en daarmee duurder worden ingeschat dan de zorgbehoefte vraagt. Wel geldt bij een aantal 'percelen' een productieplafond. - Met de zorgaanbieders is afgesproken dat de prijsstelling van de resultaatgerichte inkoop (arrangementen) in 2018 wordt herijkt. Het risico bestaat dat een prijsstijging noodzakelijk is.

Tweedelijns Jeugdhulp (woonplaatsbeginsel)

25%

10.500

2019 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Tweedelijns Jeugdhulp (woonplaatsbeginsel)	25%	0	10.500	2019 e.v.
Door een wijziging in de grondslagen van het woonplaatsbeginsel voor jeugdzorg per 1-1-2019 (voorgestelde datum) zullen de budgetten voor pleegzorg en voogdij opnieuw worden verdeeld over gemeenten. Een eerste doorrekening resulteerde in een structureel financieel nadeel voor Rotterdam. In dat geval zal Rotterdam het groeiend aantal jeugdigen in jeugdhulp niet binnen de beschikbare budgetten kunnen opvangen. Gesprekken met het Rijk lopen over de berekeningsgrondslagen en de eventuele invoerdatum (al dan niet per 2019 of per 2020).

Ruimen bommen

25%

9.000

2018 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Ruimen bommen	25%	0	9.000	2018 e.v.
Voorheen ontving de gemeente Rotterdam een vast jaarlijks bedrag van het Rijk voor het ruimen van bommen. Met ingang van 2015 geldt een nieuwe regeling. Op grond daarvan subsidieert het Rijk 70% van de ruimingskosten. Dit betekent dat de gemeente Rotterdam voor de overige 30% zelf dekking moet vinden. Het uitgangspunt is dat er niet meer actief geruimd wordt en dat er zoveel mogelijk kosten ten laste van gemeentelijke projecten worden gebracht. Uiteindelijk bestaat een risico dat geraamd wordt op € 9,0 mln.

C2 Deponie B.V.

50%

4.000

2018 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
C2 Deponie B.V.	50%	0	4.000	2018 e.v.
Door C2 Deponie BV (een volledig gemeentelijke BV) wordt een stortlocatie voor gevaarlijk afval beheerd. Er wordt gewerkt aan overdracht van de locatie naar de provincie, die verantwoordelijk is voor de eeuwigdurende nazorg. Voor de kosten van de nazorg heeft de provincie een heffing opgelegd aan de BV. De mogelijkheid bestaat dat de heffing hoger uitvalt door een herberekening o.b.v. een stijging van de rekenrente. Een tweede risico voor de BV is dat de overdracht aan de provincie uitloopt, waardoor de jaarlijkse kosten langer doorlopen dan voorzien. Om faillissement van de BV te voorkomen, kan het dan nodig zijn het eigen vermogen van de BV te versterken.

Mogelijke compensatieregeling Joodse oorlogsslachtoffers

50%

2.600

2021

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Mogelijke compensatieregeling Joodse oorlogsslachtoffers	50%	0	2.600	2021
Het vorige college heeft besloten om, in navolging van Amsterdam en Den haag, onderzoek te laten uitvoeren naar de omgang met joodse eigendommen in Rotterdam tijdens en na de oorlog, en naar de behandeling van joodse oorlogsslachtoffers na de oorlog door de gemeente Rotterdam. Uit onderzoek kan blijken dat rekening moet worden gehouden met een compensatieregeling. De hoogte en omvang van een eventuele compensatie is afhankelijk van de uitkomsten van het onderzoek.

Bed-bad-brood

20%

2.400

2019 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Bed-bad-brood	20%	0	2.400	2019 e.v.
Bed-Bad-Brood (BBB) is een buitenwettelijke voorziening voor niet-rechthebbende vreemdelingen. Hoewel deze doelgroep primair onder de verantwoordelijkheid van het Rijk valt, bestaat er al jaren een dispuut tussen Rijk en gemeenten rondom de wijze van begeleiding en opvang. In november 2016 besloot de toenmalige staatssecretaris de gesprekken rondom dit onderwerp af te breken en daarmee de financiering. Sindsdien komen de kosten volledig voor rekening van de gemeenten. De totale kosten voor de gemeente Rotterdam bedragen € 2,4 mln op jaarbasis en voorzien in 110 opvangbedden verdeeld over vier zorgaanbieders, (juridische) begeleiding gericht op terugkeer en gemeentelijke apparaatskosten (stedelijke zorg). I.v.m. de financiële onzekerheid op dit dossier wordt het onderwerp als pro memorie-post opgenomen in de begroting, in afwachting van de landelijke ontwikkelingen en compensatie vanuit het Rijk. Met de komst van het nieuwe regeerakkoord is beoogd dat op termijn de lokale BBB’s moeten opgaan in acht Landelijke Vreemdelingen Voorzieningen (LVV’s). Hierover zijn tussen Rijk en gemeenten, zowel ambtelijk als bestuurlijk, constructieve gesprekken gaande. In aanzet naar deze ontwikkeling heeft verantwoordelijk staatssecretaris Harbers tijdens zijn bezoek aan de gemeente Rotterdam mondeling de wens geuit dat Rotterdam participeert in een pilot LVV, naar verwachting met passende financiering vanuit het Rijk. Onduidelijk is wat het Rijk daarbij in gedachten heeft en wat dat betekent voor de huidige BBB-capaciteit in de stad.

Risico-opslag niet-kwantificeerbare risico's

50%

50.000

2018 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Risico-opslag niet-kwantificeerbare risico's	50%	0	50.000	2018 e.v.
Voor de niet-kwantificeerbare risico's wordt een opslag in het risicosimulatiemodel opgenomen. Deze risico's worden hierna afzonderlijk toegelicht.

Risico-opslag grote projecten

50%

25.000

2018 e.v.

Kwantificeerbare risico's	Kans op risico	Ingeschat minimumbedrag (x € 1.000,-)	Ingeschat maximumbedrag (x € 1.000,-)	Kans op optreden in jaar
Risico-opslag grote projecten	50%	0	25.000	2018 e.v.
Op projectniveau wordt een post onvoorzien gehanteerd. Voor de grote investeringsprojecten wordt daarnaast een opslag in het risicosimulatiemodel opgenomen.

Niet kwantificeerbare risico's

Risico achtervang Waarborgfonds Sociale Woningbouw

Niet kwantificeerbare risico's
Risico achtervang Waarborgfonds Sociale Woningbouw
De Stichting Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) heeft als doel om de toegang tot de kapitaalmarkt voor de deelnemende woningcorporaties te bevorderen. Tegen betaling van een borgstellingsvergoeding door de betreffende woningcorporaties biedt het WSW zekerheid aan geldgevers voor het geval die woningcorporaties niet aan hun financiële verplichtingen voldoen. Er zijn verschillende vangnetten en buffers voor het WSW. Als deze ontoereikend zijn, dan worden Rijk en gemeenten aangesproken op hun achtervang.

Risico achtervang Waarborgfonds Eigen Woningen

Niet kwantificeerbare risico's
Risico achtervang Waarborgfonds Eigen Woningen
De Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW) biedt via de Nationale Hypotheekgarantie aan geldgevers zekerheid voor het geval de hypotheekgever niet aan zijn financiële verplichtingen voldoet. Indien het fondsvermogen ontoereikend is, wordt aanspraak gemaakt op de achtervang van Rijk en gemeenten. Voor hypotheken afgesloten na 1 januari 2011 is sprake van 100% achtervang van het Rijk.

Enecogroep N.V. - aandeelhouderschap

Niet kwantificeerbare risico's
Enecogroep N.V. - aandeelhouderschap
Het college wil het aandelenbezit in Eneco afbouwen. Het risico bestaat dat de afbouw van de aandelen geen doorgang vindt, bijvoorbeeld omdat er geen (ruime) aandeelhoudersmeerderheid is voor afbouwen. Het risicoprofiel van Eneco (Eneco Holding N.V.) was voor de splitsing van het energiebedrijf en het netwerkbedrijf relatief laag in vergelijking met het huidige risicoprofiel van Eneco. Dit vanwege de combinatie met netbeheerder Stedin. Beiden maakten onderdeel uit van dezelfde holding. Stedin kent een relatief laag risicoprofiel vanwege haar gereguleerde activiteiten. Gereguleerde activiteiten realiseren in het algemeen relatief stabiele inkomsten. Volledig passend bij een onderneming die opereert in een commerciële markt kent Eneco een hoger risicoprofiel omdat haar activiteiten, gericht op de productie en levering, onderhevig zijn aan (internationale) concurrentie en externe factoren. Door deze factoren zijn de inkomsten van Eneco mogelijk volatieler en is het aandeelhouderschap in Eneco relatief risicovoller dan het aandeelhouderschap in de voormalige Eneco Holding N.V. Als er geen afbouw van de aandelen plaatsvindt, blijft de gemeente aandeelhouder van Eneco en kan zij geconfronteerd worden met volatielere dividendbaten, die lager kunnen uitpakken dan geraamd. Hierdoor kan de gemeente met een knelpunt worden geconfronteerd.

Risico Omgevingswet

Niet kwantificeerbare risico's
Risico Omgevingswet
De implementatie van de omgevingswet kent nog veel onzekerheid op het gebied van procesaanpassingen, ICT/automatisering en derving van leges. Deze kosten zijn op dit moment niet met zekerheid te ramen.

Risico op schade aan gemeentelijke kunstcollectie

Niet kwantificeerbare risico's
Risico op schade aan gemeentelijke kunstcollectie
De gemeentelijke kunstcollectie is niet verzekerd. De gemeente is risicodrager voor eventuele schade aan de collectie.

Nieuwe normen voor lood in de bodem

Niet kwantificeerbare risico's
Nieuwe normen voor lood in de bodem
Door een mogelijke wijziging van de normen voor ‘lood in de bodem” loopt de gemeente een financieel risico. De marktwaarde van gemeentelijke objecten en gronden kan theoretisch dalen door de aanwezigheid van bodemverontreiniging. In de loop van 2018 zal op basis van de tussenevaluatie van de programmatische aanpak voor lood duidelijk worden welke norm voor lood gehanteerd gaat worden en of wijzigingen in beleid noodzakelijk zijn.

Risico op schade a.g.v. natuurrampen en terrorisme

Niet kwantificeerbare risico's
Risico op schade a.g.v. natuurrampen en terrorisme
Het is niet ondenkbaar dat Rotterdam te maken krijgt met een ramp of een daad van terrorisme, die leidt tot forse financiële schade voor de gemeente Rotterdam.

Op basis van dit overzicht is de benodigde weerstandscapaciteit berekend. Deze berekening is voor het gros van de risico's gemaakt met behulp van een risicosimulatiemodel, waarbij is uitgegaan van een zekerheidspercentage van 95%. Dit wil zeggen dat de benodigde weerstandscapaciteit in 95% van de gevallen toereikend is om de risico’s te dekken.

De benodigde weerstandscapaciteit in verband met de risico's inzake grondexploitaties en borgstellingen en garanties wordt afzonderlijk berekend, met behulp van een model dat op deze specifieke risico's is toegesneden.

Onderstaande tabel laat de ontwikkeling van de benodigde weerstandscapaciteit in de periode 2018-2022 zien. In vergelijking met de voorgaande jaren valt de benodigde weerstandscapaciteit lager uit. Dit wordt met name verklaard door een andere berekeningswijze van de benodigde weerstandscapaciteit inzake het renterisico. Tot 2018 stelde de gemeente zich ten doel om de omslagrente, waarmee de gemeentelijke rentelasten aan de gemeentelijke activiteiten worden toegerekend, over een periode van vier jaren gelijk te houden. Hiertoe werd het renterisico over de periode van vier jaren cumulatief berekend. De financieringsreserve had als doel om dit renterisico af te dekken en was onderdeel van de beschikbare weerstandscapaciteit. Met ingang van 2018 is het wettelijk voorgeschreven dat de omslagrente de werkelijke rentelasten volgt. Als gevolg hiervan is de financieringsreserve opgeheven en wordt de benodigde weerstandscapaciteit inzake het renterisico niet meer cumulatief berekend over een periode van vier jaren, maar telkens over het betreffende jaar. Dit is consistent met de wijze waarop de benodigde weerstandscapaciteit van de andere risico's wordt berekend.

Benodigde weerstandscapaciteit


Benodigde weerstandscapaciteit
(bedragen x € 1 mln, balansstanden ultimo jaar)	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
Benodigde weerstandscapaciteit	277	305	205	197	203	212	213

De stijging van de benodigde weerstandscapaciteit in 2017 had meerdere oorzaken, maar ook hier vervulde het renterisico een prominente rol.

Beschikbare weerstandscapaciteit

De beschikbare weerstandscapaciteit wordt met ingang van de nieuwe bestuursperiode (vanaf 2018) voorzichtiger berekend dan voorheen. Waar voorheen ook het vrij aanwendbare deel van alle bestemmingsreserves en een deel van de stille reserves bij de berekening werden betrokken, wordt vanaf heden - voorzichtigheidshalve - nog slechts gerekend met de volgende bestanddelen:

De algemene reserve;
De bestemmingsreserves die zijn gevormd om een specifiek financieel risico af te dekken (kortweg aangeduid als: de risicoreserves);
De wettelijk verplichte stelpost voor onvoorziene lasten (kortweg aangeduid als: stelpost onvoorzien).

Met deze wijziging wordt beter aangesloten bij het primaire doel van het weerstandsvermogen: het opvangen van plotselinge, niet begrote financiële tegenvallers, zonder dat er direct moet worden bezuinigd. Stille reserves lenen zich in de praktijk niet of nauwelijks voor het opvangen van plotselinge financiële tegenvallers, omdat ze niet per direct gerealiseerd kunnen worden. En het aanwenden van bestemmingsreserves, die voor een specifiek doel worden aangehouden, moet de facto worden opgevat als een bezuiniging.

Met de wijziging wordt bovendien beter aangesloten bij de wijze waarop de andere G4-gemeenten de beschikbare weerstandscapaciteit berekenen.

Dit geeft het volgende beeld:


Beschikbare weerstandscapaciteit
(bedragen x € 1 mln, balansstanden ultimo jaar)	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
Risicoreserves	205	226	95	88	88	88	88
Financieringsreserve1	79	82	0	0	0	0	0
Kredietrisicoreserve	64	68	69	70	70	70	70
Bestemmingsreserve WWB meerjarig	35	69	23	15	15	15	15
Bestemmingsreserve Decentralisatie AWBZ	28	7	3	3	3	3	3
Bestemmingsreserve Tweedelijns Wmo en Jeugdhulp	0	0	0	0	0	0	0
Algemene reserve	148	77	177	141	135	134	133
Stelpost onvoorzien	4	1	0	1	1	1	1

Vrij aanwendbaar deel overige bestemmingsreserves	498	485	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.
Stille reserves	50	50	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.
Beschikbare weerstandscapaciteit	865	838	272	230	223	223	221

1:Opgeheven per 1 januari 2018

Weerstandsvermogen

Conform coalitieakkoord wordt met ingang van de nieuwe bestuursperiode gestuurd op een weerstandsvermogen van minimaal 1,00, passend bij de financiële risico's die de gemeente loopt. Dit houdt in dat de beschikbare weerstandscapaciteit voldoende is om de financiële risico's op te vangen. Met andere woorden: de beschikbare weerstandscapaciteit is tenminste gelijk aan de benodigde weerstandscapaciteit.

Onderstaande tabel laat zien hoe het weerstandsvermogen zich in de periode 2018-2022 naar verwachting ontwikkelt. Hoewel het weerstandsvermogen gestaag daalt, zal de gemeente in alle jaren over voldoende weerstandsvermogen beschikken. Hiermee wordt voldaan aan het coalitieakkoord.

De vergelijking met voorgaande jaren gaat mank. De beschikbare weerstandscapaciteit wordt met ingang van de nieuwe bestuursperiode conservatiever berekend dan voorheen. Hiermee wordt beter aangesloten bij het primaire doel van het weerstandsvermogen: het opvangen van niet begrote financiële tegenvallers, zonder dat er direct moet worden bezuinigd. En er wordt beter aangesloten bij de wijze waarop de andere G4-gemeenten de berekening maken. Ook de benodigde weerstandscapaciteit wordt met ingang van de nieuwe bestuursperiode anders berekend. De toelichting op de gewijzigde berekeningen is terug te vinden in de onderdelen 'risico's' en 'beschikbare weerstandscapaciteit'.


Weerstandsvermogen
(bedragen x € 1 mln, balansstanden ultimo jaar)	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
Beschikbare weerstandscapaciteit	865	838	272	230	223	223	221
Benodigde weerstandscapaciteit	277	305	205	197	203	212	213
Weerstandsvermogen	3,12	2,75	1,33	1,17	1,10	1,05	1,04
Norm gemeente Rotterdam o.g.v. Coalitieakkoord 2018-2022: minimaal 1,0

Wettelijk voorgeschreven kengetallen

Onderstaand worden uitsluitend de financiële kengetallen weergegeven die op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording moeten worden vermeld in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing. Het complete overzicht van alle door de gemeente Rotterdam gehanteerde financiële kengetallen, inclusief toelichting, is terug te vinden in het onderdeel Financiële kengetallen.


Verplichte financiële kengetallen o.g.v. BBV	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
Netto schuldquote	71,5%	56,3%	61,0%	68,9%	74,6%	77,1%	77,2%
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen	43,6%	44,9%	53,9%	62,2%	68,4%	71,3%	72,0%
Solvabiliteitsratio	28,4%	31,1%	27,3%	23,5%	21,5%	20,7%	20,7%
Structurele exploitatieruimte	5,5%	3,6%	1,9%	1,2%	5,0%	3,9%	3,6%
Grondexploitatie	-4,2%	-4,5%	-5,5%	-7,1%	-6,8%	-6,1%	-5,7%
Belastingcapaciteit	100%	99%	99%	103%	n.v.t.	n.v.t.	n.v.t.

Begroting Rotterdam 2019

Met nieuwe energie bouwen aan de stad van morgen

Weerstandsvermogen en risicobeheersing Pagina 101

Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Beleid

Risico's

Benodigde weerstandscapaciteit

Beschikbare weerstandscapaciteit

Weerstandsvermogen

Wettelijk voorgeschreven kengetallen