Beleid

Wettelijk kader - BBV

Op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) is het college van burgemeester en wethouders verplicht om de gemeenteraad inzicht te geven in de relaties met rechtspersonen. Dit biedt de gemeenteraad de mogelijkheid om haar toezichthoudende rol te vervullen. Gemeentelijke deelname aan rechtspersonen is een manier om het publiek belang te dienen of een bepaalde publieke taak uit te voeren.

Als de gemeente zowel een bestuurlijk als een financieel belang heeft bij een bepaalde privaatrechtelijke of publiekrechtelijke rechtspersoon, dan is sprake van een ‘verbonden partij’. Daarnaast kan ook het College besluiten een publiek of privaatrechtelijke organisatie als verbonden partij aan te merken.

Bij privaatrechtelijke personen gaat het om deelnemingen, zoals een vennootschap, en bij publiekrechtelijke personen gaat het bijvoorbeeld om gemeenschappelijke regelingen.

Het BBV (in artikel 1, lid 1c en 1d) specificeert de begrippen bestuurlijk en financieel belang als volgt:

• bestuurlijk belang: zeggenschap door vertegenwoordiging van de gemeente in het bestuur van een organisatie, bijvoorbeeld in directie, Algemeen Bestuur, Dagelijks Bestuur of Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Het kan ook gaan om zeggenschap in de vorm van stemrecht;
• financieel belang: bij het financiële belang van de gemeente gaat het meestal om een gestort aandelenkapitaal, bijdragen aan bijvoorbeeld een fonds, verstrekte leningen of verleende garanties. De gemeente loopt financieel risico als ze zo’n beschikbaar gesteld bedrag niet terugkrijgt, bijvoorbeeld als de verbonden partij failliet gaat en daardoor niet aan haar verplichtingen kan voldoen. Als het financieel belang uitsluitend bestaat uit een subsidierelatie, dan is die rechtspersoon geen verbonden partij, maar een gesubsidieerde instelling.

De gemeente Rotterdam kent in totaal 38 verbonden partijen. Het gaat hierbij om 27 deelnemingen, een stichting, een vereniging (allemaal privaatrechtelijke rechtspersonen) en negen gemeenschappelijke regelingen (publiekrechtelijke rechtspersonen). In zeven deelnemingen wil de gemeente haar aandeelhouderschap beëindigen (zie Te beëindigen vennootschappen). In 2018 heeft de gemeente haar deelname in vier gemeenschappelijke regelingen beëindigd.

De paragraaf Verbonden Partijen is opgebouwd naar type verbonden partij of rechtspersoon:

1. kaders en beleid; geeft inzicht in de definiëring van verbonden partijen, de kaders vanuit het BBV en de beleidsuitgangspunten ten aanzien van verbonden partijen;
2. vennootschappen: overzicht van de nieuwe, te continueren en te beëindigen vennootschappen;
3. stichtingen: overzicht van de nieuwe, te continueren en te beëindigen stichtingen;
4. verenigingen: overzicht van de nieuwe, te continueren en te beëindigen vennootschappen;
5. gemeenschappelijke regelingen: overzicht van de nieuwe, te continueren en te beëindigen vennootschappen.

Het BBV als kader voor de paragraaf

Voor het opstellen van de paragraaf hanteert de gemeente het BBV als kader voor de te presenteren informatie over de verbonden partijen. Conform artikel 15 van het BBV is de gemeente verplicht inzage te bieden in:

1. de visie op en de beleidsvoornemens omtrent verbonden partijen;
2. de lijst van verbonden partijen, die wordt onderverdeeld in:
   • gemeenschappelijke regelingen;
   • vennootschappen en coöperaties;
   • stichtingen en verenigingen
   • overige verbonden partijen;
3. de lijst van verbonden partijen.

In de lijst van verbonden partijen wordt tenminste de volgende informatie opgenomen:

1. de wijze waarop de gemeente een belang heeft in de verbonden partij en het publiek belang dat ermee gediend wordt;
2. het belang dat de gemeente in de verbonden partij heeft aan het begin en de verwachte omvang aan het einde van het begrotingsjaar;
3. de verwachte omvang van het eigen vermogen en het vreemd vermogen van de verbonden partij aan het begin en aan het einde van het begrotingsjaar;
4. de verwachte omvang van het financiële resultaat van de verbonden partij in het begrotingsjaar;
5. de eventuele risico’s, van de verbonden partij voor de financiële positie van de provincie onderscheidenlijk gemeente.

Beleidsuitgangspunten en kaders

Beleidsuitgangspunten

De algemene beleidsdoelstelling van verbonden partijen is de behartiging van het publiek belang door een organisatie met een private of publieke rechtsvorm. De gemeente verbindt zich verbindt zich daaraan door bijvoorbeeld kapitaal te storten of zeggenschap te krijgen. Bij verbonden partijen gelden de volgende voorwaarden:

• de financiële en beleidsmatige risico’s die de gemeente loopt, staan in redelijke verhouding tot het publiek belang;
• de deelneming is het efficiëntste en effectiefste instrument om het beoogde beleidsdoel te bereiken;
• het publiek belang en het toezicht daarop is niet al op een andere manier volledig geborgd.

Beleidskaders

Deze voorwaarden zijn afgeleid van bepalingen in het gemeentelijke Beleidskader Verbonden Partijen 2014-2018.

Overigens zal het beleidskader dit jaar worden herijkt als gevolg van de gemeenteraadsverkiezingen en de aanvang van een nieuw raadsperiode. Dit nieuwe beleidskader zal aan de gemeenteraad ter vaststelling worden aangeboden.

Samen met het Burgerlijk Wetboek Boek 2 en de Code Corporate Governance vormen voornoemde bepalingen de belangrijkste richtlijnen voor het beleid ten aanzien van verbonden partijen. De uitvoering van de algemene beleidsdoelstelling is onder te verdelen in:

• de gemeentelijke deelname in nieuwe verbonden partijen;
• het beheer en de evaluatie van gemeentelijke deelname in bestaande verbonden partijen;
• de wijziging en beëindiging van gemeentelijke deelname in bestaande verbonden partijen.

Concreet betekent dit dat de gemeente Rotterdam door vertegenwoordiging als aandeelhouder of bestuurder bij een verbonden partij het risicobeheer uitvoert door toetsing, of door control en advisering.

Daarnaast informeert en adviseert de gemeentelijke organisatie het college en de gemeenteraad bij een voornemen een privaatrechtelijke verbonden partij te verzelfstandigen of een verbintenis met een nieuwe privaatrechtelijke verbonden partij aan te gaan. Eenzelfde rol vervult de gemeentelijke organisatie bij uittreding en beëindiging van de gemeentelijke deelname of het liquideren van bestaande verbonden partijen.

Koppeling met Coalitieakkoord Rotterdam 2018-2022: Nieuwe energie voor Rotterdam

In het Coalitieakkoord staan de plannen van het college van B en W om de uitdagingen die Rotterdam kent  het hoofd te bieden en van Rotterdam een nog betere stad te maken. Ook de gemeentelijke verbonden partijen spelen hierbij een rol. Zo is het Havenbedrijf een belangrijke partner voor de gemeente in de energietransitie. Daaronder valt een schonere lucht, onder meer door CO2-reductie en het benutten van de economische kansen die de energietransitie biedt. Ook ziet het college een rol voor het Havenbedrijf weggelegd bij het Rotterdams Leer-Werkakkoord om zorg te dragen dat meer burgers naar werk worden begeleid.

Daarnaast heeft het college tot doel om een investeringsfonds op te richten voor het nemen van innovatieve en energiebesparende maatregelen voor overheid, bedrijven en particulieren. De gemeente bereidt in gezamenlijkheid met medeaandeelhouders en Eneco de aandelenverkoop van laatstgenoemde verbonden partij voor. De gemeente kan de verkoopopbrengst inzetten voor het vullen van het bovengenoemde investeringsfonds.

Bij de vennootschappen zijn de beleidsvoornemens rondom het Havenbedrijf en Eneco nader toegelicht.

Belangrijkste beleidsvoornemens

Een nieuwe raadsperiode betekent dat aangaande de verbonden partijen de gemeente twee documenten opstelt:

1. Een nieuwebeleidskader Verbonden Partijen voor de raadsperiode 2018-2022 waarin in sterkere mate aandacht zal worden besteed aan energietransitie, risicomanagement, governance en fondsen.
2. Een beleidsevaluatie van de Verbonden Partijen waarbij geëvalueerd wordt of een verbonden partij wordt gecontinueerd, beëindigd of dat nader onderzoek zal moeten plaatsvinden naar het publieke belang van de desbetreffende deelneming.

Daarnaast zijn met betrekking tot de verbonden partijen voor 2019 de volgende beleidsvoornemens en ontwikkelingen te benoemen (bij de betreffende verbonden partij is het onderwerp nader toegelicht)

• Verdere voorbereiding van de mogelijke verkoop van de gemeentelijke aandelen van de verbonden partij Eneco;
• Verbonden partij RET zal in 2019 een nieuwe busconcessie (vernieuwing van het contract) doorlopen. Hierin zal tevens geïnvesteerd worden om de transitie naar zero emissie busvervoer mogelijk te maken door inzet van duurzamere bussen en het implementeren van laadinfrastructuur;
• Voor Warmtebedrijf Rotterdam continueert de gemeente met medeaandeelhouder Provincie Zuid Holland en overige betrokken stakeholders de verdere uitwerking van het in 2016 vastgestelde Herstelplan. Dit betekent dat zal worden ingezet op het toekomstig bestendiger en financieel robuuster maken van het Warmtebedrijf, o.a.. door uitbreiding van het lokale warmtenet.

Verslaglegging over het gevoerde beheer

Zoals gesteld zijn de beleidsvoornemens voor de verbonden partijen (vennootschappen, gemeenschappelijke regelingen en stichtingen) opgenomen in de paragraaf Verbonden Partijen van de begroting. Aan het einde van het boekjaar legt het college vervolgens verantwoording af over dit gevoerde beleid in dezelfde paragraaf in de jaarrekening. Daarnaast wordt jaarlijks door het college het Beheerverslag Deelnemingen aan de gemeenteraad aangeboden. Doel van het Beheerverslag is om de gemeenteraad van Rotterdam grondiger te informeren over de ontwikkelingen binnen deelnemingenportefeuille en de individuele deelnemingen, gelet op de grote publieke en financiële belangen die zijn gemoeid met deze deelnemingen.

Beleidskaders, beleidsmonitoren en wet- en regelgeving

Burgerlijk Wetboek Boek 2 (rechtspersonen)

Besluit begroting en verantwoording (BBV)

Code Corporate Governance

Beleidskader Verbonden Partijen 2014-2018

Beleidskader Verbonden Partijen 2018-2022 (nog te publiceren)

Beheerverslag Deelnemingen 2017-2018 (nog te publiceren)

Beheerverslag Deelnemingen 2016-2017

Beheerverslag Deelnemingen 2015-2016

Beheerverslag Deelnemingen 2014

Lijst van verbonden partijen

Vennootschappen

Vennootschappen kennen verschillende vormen: een besloten, naamloze of commanditaire vennootschap. Als de gemeente aandelen in een vennootschap heeft, neemt de gemeente op die manier deel in het aandelenkapitaal. Een dergelijk financieel belang met een derde rechtspersoon is pas een verbonden partij als de gemeente tevens een bestuurlijk belang heeft. Dit kan door een vertegenwoordiging in het bestuur of de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, het hebben van stemrecht en zo meer.

In de paragraaf zijn tabellen opgenomen die inzicht bieden in de:

• Te continueren gemeentelijke deelname in vennootschappen
• Gemeentelijke deelname in nieuw op te richten vennootschappen of nieuwe deelname in bestaande vennootschappen
• Te beëindigen gemeentelijke deelname in vennootschappen

Elke tabel biedt per vennootschap inzicht in de naam, vestigingsplaats, en in de publieke, bestuurlijke en financiële belangen. Conform artikel 15 van het BBV biedt de tabel daarnaast inzicht in de ontwikkeling van de boekwaarden, het eigen en vreemd vermogen en het netto resultaat.

Te continueren gemeentelijke deelname in vennootschappen

De gemeente continueert haar deelname in twintig vennootschappen. De vennootschappen BNG Bank, Eneco, Evides, Havenbedrijf Rotterdam, Stedin en de Schiphol Group keren als verbonden partijen bij een positief nettoresultaat een deel van de winst als dividend uit aan de gemeente als aandeelhouder. Dat deel hangt af van de pay-outratio: de procentueel aan aandeelhouders uitgekeerde winst. De geraamde dividendopbrengst voor 2019 is ongeveer € 103 mln.

Gemeentelijke deelname in nieuw op te richten vennootschappen of een nieuwe gemeentelijke deelname in bestaande vennootschappen

Er zijn geen plannen om vanuit de gemeente deel te nemen in een reeds bestaande vennootschap. De gemeente heeft zich wel gecommitteerd aan de deelname in het kapitaal van de nieuw op te richten besloten vennootschap: de commanditaire vennootschap: ICOS Capital Fund III.

Te beëindigen gemeentelijke deelname in vennootschappen

De gemeente heeft besloten om de deelname in zeven vennootschappen te beëindigen door als aandeelhouder uit te treden of de verbonden partij te verkopen of te liquideren. Dat zijn: Beurs Rotterdam N.V., Commandiet Rotterdam B.V.,  Eneco Groep N.V., Gemeentewerken N.V., ROM-D Beheer N.V., ROM-D Kil III C.V., en tot slot de WOM Vastgoed B.V.

Stichtingen

Een verbonden partij kan een stichting zijn. Stichtingen waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft, of waartoe het College expliciet besloten vallen onder de term verbonden partij. Dit geldt alleen als er geen sprake is van een subsidierelatie. Als de gemeente een stichting in overwegende mate subsidie geeft, valt die stichting onder ‘gesubsidieerde instellingen’ en is het geen verbonden partij.

De Bibliotheek Rotterdam is de enige stichting die door het college als een verbonden partij is aangemerkt.

Gemeentelijke deelname in nieuw op te richten stichtingen of nieuwe gemeentelijke deelname in bestaande stichtingen

Geen.

Te beëindigen gemeentelijke deelname in stichtingen

Geen.

Verenigingen

Ook een coöperatieve vereniging kan een verbonden partij zijn. Een coöperatieve vereniging heeft als doel in bepaalde materiële behoeften van de leden te voorzien. In tegenstelling tot een gewone vereniging kan een coöperatieve vereniging de aansprakelijkheid van de leden beperken of helemaal uitsluiten. Bij de volgende commanditaire vereniging zijn de leden uitgesloten van aansprakelijkheid (UA). Bij een gewone vereniging zijn de leden wel hoofdelijk aansprakelijk.

Te continueren gemeentelijke deelname in verenigingen

 

Gemeentelijke deelname in nieuw op te richten verenigingen of nieuwe gemeentelijke deelname in bestaande verenigingen

Geen.
 

Te beëindigen gemeentelijke deelname in verenigingen

Geen.

Gemeenschappelijke regelingen

De Wet gemeenschappelijke regelingen (WGR) biedt overheden de mogelijkheid een deel van hun bestuurstaken te verplaatsen naar een openbaar lichaam. Dit wordt ‘verlengd lokaal bestuur’ genoemd. Gemeenten kunnen dan een openbaar lichaam instellen. Zo’n openbaar lichaam is een rechtspersoon en kent drie organen: een algemeen bestuur, een dagelijks bestuur en een voorzitter. Dit hoofdstuk gaat alleen in op de gemeenschappelijke regelingen die een ‘verbonden partij’ zijn. Daaronder vallen niet de zogeheten lichte regelingen, omdat in deze regelingen geen sprake is van een bestuurlijk onderdeel. Het zijn samenwerkingsverbanden zonder bestuursorganen.

Te continueren gemeentelijke deelname in gemeenschappelijke regelingen

De gemeente continueert in 2019 haar deelname in de volgende negen gemeenschappelijke regelingen.

Gemeentelijke deelname in nieuw op te richten gemeenschappelijke regelingen of nieuwe gemeentelijk deelname in bestaande gemeenschappelijke regelingen

Volgens huidige inzichten is de gemeente niet van plan om in 2019 deel te nemen in nieuw op te richten of al bestaande gemeenschappelijke regelingen.

Te beëindigen deelname in gemeenschappelijke regelingen

De gemeente is niet van plan om haar deelname in een van de negen gemeenschappelijke regelingen te beëindigen. Bij het opstellen van de begroting is de gemeente nog wel betrokken bij het afronden en definitief beëindigen van haar deelname in de gemeenschappelijke regelingen (recreatieschappen): Midden Delfland, Voorne Putten Rozenburg, IJsselmonde en het Koepelschap Buitenstedelijk Groen.