Tijdens de coronacrisis in 2020 zijn alternatieve vormen van jeugdhulp op grotere schaal gestart en is er meer ervaring opgedaan met de effectiviteit hiervan, bijvoorbeeld meer online contacten. In 2021 worden alternatieve vormen van ambulante jeugdhulp verder ontwikkeld. Doordat de coronacrisis langer aanhoudt, constateren we een stijging in sociaal emotionele problematiek. Er wordt in 2021 meer hulp ingekocht om aan de stijgende vraag te voldoen.

Plan van aanpak kwetsbare jongeren 16-27 jaar 2021- 2026

Op 13 juli jongstleden is de bestuurlijke versie van ‘Vastpakken en niet loslaten - Actieplan Kwetsbare Jongeren 16-27 jaar’ vastgesteld door het college van B&W. Dit actieplan is een uitvoeringsplan voor het eerste jaar 2021-2022, met concrete acties die direct worden ingezet. Het is de opmaat naar het vijfjaren-actieplan voor de periode 2021-2026. Het is een actuele agenda van verbeterplannen voor de doelgroep jongeren van 16 tot 27 jaar in een kwetsbare situatie.

Doelgroep

De doelgroep die we in ‘Vastpakken en niet loslaten’ willen bereiken definiëren we als volgt: Jongeren tussen de 16 en 27 jaar met een verhoogde kwetsbaarheid door een disbalans tussen risicofactoren en beschermende factoren op maatschappelijk en persoonlijk vlak, in

combinatie met het ontbreken van sociale steun. En voor de leeftijd 12-27 jaar als het om jongeren gaat die met het strafrecht in aanraking dreigen te komen of zijn gekomen. Jongeren met problemen op meerdere leefgebieden en die hulp nodig hebben bij het oplossen van deze problemen.

De kern: vijf pijlers

De kern van het actieplan zijn de vijf pijlers van zelfredzaamheid: een sociaal netwerk, een dak boven je hoofd, werk of opleiding, financiën en hulp. Die pijlers moeten op orde zijn om jongeren, vooral de kwetsbare jongeren, een kansrijke toekomst te kunnen geven. Ook beschrijft het actieplan de relatie met het strafrecht en de preventie van jeugdcriminaliteit en acties op het vroegtijdig doorbreken van een criminele carrière of welke moeten voorkomen dat jongeren recidiveren.

Samenwerking en co-creatie

‘Vastpakken en niet loslaten’ is tot stand gekomen in nauw overleg met interne en externe partners, partijen en instellingen. Zij hebben meegedacht in de verschillende digitale sessies die we hebben georganiseerd, zoals Jongerenloket, Raad voor de Kinderbescherming en Jeugdreclassering en andere. Echter, de belangrijkste bijdrage is geleverd door jongeren-adviesraden van Young 010 en het jongerenteam 18-/ 18+ en ervaringsdeskundige jongeren vanuit ExpEx.

Plan van aanpak nazorg na detentie 2021-2026

Op 15 juni jl. is het plan van aanpak nazorg detentie aan de Raad gestuurd. Met dit plan werken we aan het bieden van passende hulp en ondersteuning aan jongeren en volwassenen. Snelle en effectieve re-integratie tijdens en na detentie is de sleutel tot het voorkomen van recidive. Zonder afbreuk te doen aan de verantwoordelijkheid van de ex-gedetineerde zelf, neemt de gemeente hierin haar verantwoordelijkheid voor goede hulp en ondersteuning. Dit vereist maatwerk en een optimale samenwerking tussen gemeenten, Raad voor de Kinderbescherming, de jeugd- en volwassenreclassering en de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Daarnaast praten we niet over maar waar mogelijk juist met (ex)gedetineerden en bij 18-minners ook met ouders/verzorgers om tot een goed plan van aanpak te komen. Veel (ex)gedetineerden passen niet in een standaardplaatje. Het merendeel ondervindt problemen op meerdere leefgebieden. Ruim een derde kampt met een licht verstandelijke beperking en heeft specifieke hulp en ondersteuning nodig om succesvol te re-integreren. Vaak is de onderliggende problematiek aanleiding voor het plegen van criminele activiteiten en dit kan worden doorbroken door het duurzaam oplossen van deze problemen. Waar het kan op eigen kracht, waar het moet met hulp en ondersteuning.

Doorbraak aanpak en verscherpt toezicht

De Inspectie Gezondheidzorg en Jeugd (IGJ) heeft op 5 juli 2021 het landelijke rapport “Kwetsbare kinderen onvoldoende beschermd” uitgebracht. Voor Rijnmond constateerde de IGJ dat met de inspanningen die gemeenten, jeugdhulpaanbieders, GI’s en GRJR in de periode van november 2020 tot april 2021, hebben geleverd nog onvoldoende resultaat is behaald. Het is gelukt om voor alle jeugdigen tijdig een jeugdbeschermer te organiseren, maar het is niet gelukt om voor alle kinderen die onder een maatregel vallen, tijdige (binnen 3 maanden) en passende zorg te realiseren.

De inspectie heeft daarom verscherpt toezicht ingesteld. Zij wil middels dit verscherpt toezicht afspraken maken over een effectievere aanpak van wachttijden. Het toezicht geldt voorlopig voor een periode van 6 maanden. Omdat het toezicht van de IGJ betrekking heeft op instellingen en GI’s, heeft het Rijk aangegeven Interbestuurlijk Toezicht in te zullen stellen.

Rijk en GRJR gaan nu afspraken maken hoe de regio op zo kort mogelijke termijn het vraagstuk van kinderen met een maatregel die langer wachten op hulp dan 3 maanden kan oplossen.

De UO/GRJR trekt het proces om samen met gemeenten, jeugdhulpaanbieders en GI’s zo snel mogelijk tot een plan van aanpak te komen.

De wachttijden werden o.a. veroorzaakt door financiële tekorten bij de gemeenten en de complexe arbeidsmarkt. Door extra middelen als gevolg van landelijke afspraken is het financiële vraagstuk voorlopig opgelost. Hieronder wordt aangegeven welke acties worden ondernomen om de beschikbaarheid van hulp te verbeteren.

 Extra middelen jeugdhulp

 Het kabinet heeft dit jaar € 613 mln extra beschikbaar gesteld aan gemeenten voor het oplossen van de acute problematiek in de jeugdzorg. Hiervan komt € 29 mln beschikbaar voor Rotterdam. We gebruiken dit voor de financiering van nieuwe intensiveringen, reeds eerder dit jaar aangekondigde intensiveringen en voor het rondkrijgen van de reguliere begroting.

Begin dit jaar zijn we, onder andere door de pandemie, geconfronteerd met een urgente situatie in de vraag naar jeugdhulp, die vroeg om direct in te grijpen. Dit resulteerde in extra inzet op de spoedhulp GGZ en aanpak wachtlijsten bij de GRJR (regionaal ingekochte) jeugdhulp. Deze aanpak wordt in GRJR verband in de tweede helft van 2021 uitgebreid en moet medio 2022 leiden tot acceptabele wachttijden.

Naast deze regionale uitbreidingen wordt ook dit jaar in de lokale hulp extra hulp ingekocht. Zowel op de basis GGZ als de lokale inkoop voor de doelgroep Jeugd met Beperking wordt extra hulp beschikbaar gesteld.

De bevolkingsgroei van Rotterdam, de groeiende vraag naar ondersteuning vanuit de wijkteams en de oplopende wachttijden als gevolg van de coronacrisis leiden ertoe dat de ingekochte formatie van de wijkteams nu niet meer aansluit op de opgave. Hiervoor breiden we structureel de formatie uit.

Tot slot wordt met extra middelen ook ingezet in de uitbreiding van extra jongerencoaches in wijken met veel jongeren, de uitbreiding van jeugdhulp op scholen door onderwijszorgarrangementen en extra inzet op het preventiekader Jeugd. Zo verwachten wij op termijn een dempend effect op de zorgkosten. Met de resterende extra middelen gaan we meer inzet plegen op de POH en we versterken de GGZ consultatiefunctie.

Jongeren worden hard getroffen door de coronacrisis. Uit onderzoek blijkt dat zij het zwaar hebben met corona en de onzekerheid die deze crisis met zich meebrengt. Gebrek aan contacten en afleiding zorgen voor stress en moedeloosheid. Depressieve klachten, eetstoornissen, gedachten aan zelfmoord, het zijn ontwikkelingen waar grote zorgen over zijn. De druk op jeugdhulp, met name op de Jeugd GGZ neemt toe en kan hierdoor nog enkele jaren aanhouden.

De jeugdhulp heeft te kampen met grote budgettaire problemen. De investeringen in het voorveld (gebiedsgericht werken, subsidie preventiekader, hulp in onderwijs, hulp in wijkteams en bij huisarts) zijn effectief op langere termijn en vragen om voorfinanciering bij een teruglopend rijksbudget. De gemeenten hebben daardoor te maken met oplopende kosten. De vraag naar specialistische jeugdhulp daalt evenwel (nog) niet. We zien dat het budget dat het Rijk beschikbaar stelt voor zorg, welzijn en jeugdhulp onvoldoende meegroeit met deze ontwikkelingen en de hogere uitgaven die hieruit voortkomen.

Landelijk is onderzoek uitgevoerd eind 2020 door AEF dat het beeld van tekortkomend budget bevestigt. Op 22 april 2021 werd bekend dat vanuit het Rijk extra middelen voor actuele problematiek beschikbaar komen (landelijk € 613 mln. voor jeugd-GGZ), Daarnaast wordt aan de slag gegaan met maatregelen om de structurele houdbaarheid van de uitvoering van de Jeugdwet te verbeteren. Zowel in 2022, als in de daaropvolgende jaren is extra budget nodig om de transformatie verder vorm te geven.

Omdat Rijk en VNG niet tot overeenstemming kwamen over structurele financiële afspraken voor de tekorten in de jeugdhulp, heeft de VNG arbitrage ingeroepen. De arbitragecommissie heeft in mei 2021 uitspraak gedaan. De arbitragecommissie heeft geconcludeerd dat gemeenten extra geld nodig hebben om hun taken te kunnen uitvoeren. Ook heeft de commissie geconstateerd dat maatregelen nodig zijn om het stelsel structureel kwalitatief goed en financieel houdbaar te houden. Voor 2022 betekent dit dat er extra geld naar gemeenten gaat, € 1,3 miljard. Voor de jaren daarna moeten nog afspraken gemaakt worden met het nieuwe kabinet. Ook heeft de arbitragecommissie zich uitgesproken voor een hervormingsagenda over periode 2022 tot en met 2027. De hervormingsagenda moet maatregelen bevatten die leiden tot bezuinigingen. Deze agenda dient op 1 januari 2022 gereed te zijn. Jeugdwet heeft een brede reikwijdte die niet goed is afgebakend. Het risico hiervan is dat voor steeds meer vormen van ondersteuning een beroep wordt gedaan op hulp vanuit de gemeente zonder dat er voldoende mogelijkheden zijn dit af te wijzen. Dit geldt ook voor zorg die op een grensvlak zit met andere onderdelen in het zorgstelsel, zoals de Zorgverzekeringswet en de Wet Langdurige Zorg. We zien dat de verschuiving tussen zorgdomeinen in het stelsel anders uitpakt dan gedacht en dat de kosten en baten op verschillende plekken vallen. Het is aan het nieuwe kabinet om te besluiten over de fundamentele aanpassingen die nodig zijn, deze door te voeren en te bezien welke middelen gemeenten hiervoor structureel nodig hebben.

Bij Jeugdhulp en een aantal andere zorgketens is er de urgentie en noodzaak voor betere samenwerking. In Nederland wordt de keten rond jeugdbescherming herijkt en zal de samenwerking tussen Raad voor de kinderbescherming (RvdK), Jeugdbescherming en Veilig Thuis opnieuw worden gedefinieerd, met als doel voor de gezinnen geen tussentijds overdragen en wachten, maar een sluitende aanpak te organiseren. In maart is het toekomstscenario Kind en gezinsbescherming gepubliceerd. Streven is dat het Rijk eind 2021 besluit over het uiteindelijke scenario.

Binnen het taakveld Geëscaleerde zorg 18- gaat het om situaties waarbij de sociale en/of fysieke veiligheid van een jeugdige in het geding kan zijn. In die gevallen kan het nodig zijn effectieve en efficiënte jeugdhulp te bieden en/of samenhangende hulp te organiseren rond de jeugdige en/of het gezin. In sommige situaties is het zelfs noodzakelijk dat de jeugdige naar een residentieel verblijf (24-uurs verblijf + jeugdhulp) gaat.

Vormen van jeugdhulp die onder dit taakveld vallen worden uitgevoerd binnen het samenwerkingsverband Jeugdhulp Rijnmond. Het gaat dan om o.a. Jeugdbescherming, Veilig Thuis, crisishulp, gesloten Jeugdzorg, jeugd-GGZ.